Điều trị viêm tai giữa thanh dịch ở trẻ nhỏ không khó

1. Định nghĩa

Viêm tai giữa thanh dịch (Otitis Media with Effusion – OME) là tình trạng ứ đọng dịch không nhiễm trùng trong hòm nhĩ sau giai đoạn viêm tai giữa cấp, hoặc hình thành mạn tính do rối loạn chức năng vòi nhĩ. Bệnh thường diễn tiến âm thầm, không có biểu hiện cấp tính rõ ràng, dễ bị bỏ sót nếu không được thăm khám chuyên khoa.

Đây là bệnh lý phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trong độ tuổi 6 tháng đến 3 tuổi, có thể kéo dài và gây suy giảm thính lực tạm thời hoặc vĩnh viễn nếu không được chẩn đoán và xử trí kịp thời.

viêm tai giữa thanh dịch

Viêm tai giữa thanh dịch là tình trạng xuất hiện dịch nhầy vô khuẩn trong hòm tai nhưng không có triệu chứng rõ ràng

2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

2.1. Nguyên nhân chính

Rối loạn chức năng vòi nhĩ (vòi Eustache): Gây tắc nghẽn dẫn lưu dịch trong hòm tai.
- Nhiễm trùng đường hô hấp trên (cảm lạnh, viêm mũi họng).
- Viêm VA mạn tính gây tắc cơ học vòi nhĩ.
- Dị tật vùng vòm mũi họng: u xơ, u nang bẩm sinh.
- Dị ứng, suy giảm chức năng lông chuyển của niêm mạc hô hấp.

2.2. Yếu tố nguy cơ

Trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá.
Trẻ có tiền sử viêm tai giữa tái phát.
Dị dạng hàm mặt (hở hàm ếch, hội chứng Down).
Trẻ đến nhà trẻ đông người, môi trường dễ lây nhiễm.
Cho bú bình khi nằm (làm tăng nguy cơ dịch trào vào tai giữa).

3. Triệu chứng lâm sàng

Viêm tai giữa thanh dịch thường không có biểu hiện cấp tính như sốt cao hay đau tai rõ rệt. Một số dấu hiệu gợi ý ở trẻ nhỏ gồm:

Giảm đáp ứng với âm thanh, nghe kém, nói ngọng hoặc chậm nói.
Chảy mũi, nghẹt mũi kéo dài, thường kèm theo đợt viêm hô hấp trên.
Trẻ có thể giật tai, quấy khóc về đêm.
Khi khám tai bằng nội soi có thể thấy màng nhĩ dày, mất phản xạ sáng, màu vàng/ám khói.

4. Biến chứng nếu không điều trị kịp thời

Suy giảm thính lực dẫn truyền kéo dài, ảnh hưởng ngôn ngữ, khả năng học tập.
Co kéo, dính màng nhĩ, hình thành túi co kéo – nguy cơ tiến triển thành viêm tai giữa mạn tính mủ hoặc cholesteatoma.
Viêm tai giữa tái diễn, chảy mủ tai, thủng màng nhĩ mạn tính.

viêm tai giữa thanh dịch ở trẻ em

Sự rối loạn của ống eustachian tại vòi nhĩ là nguyên nhân chủ yếu gây viêm tai giữa ứ dịch (ảnh minh họa)

5. Nguyên tắc điều trị

Mục tiêu điều trị:

Khôi phục chức năng dẫn lưu và thông khí của vòi nhĩ.
Ngăn chặn tiến triển thành viêm tai giữa mạn tính.
Duy trì thính lực ổn định, hỗ trợ phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ.

5.1. Điều trị nội khoa

Áp dụng khi:

Triệu chứng nhẹ, giai đoạn sớm, không có biến chứng.

Thuốc thường dùng:

Kháng sinh (nếu có nhiễm trùng kèm theo).
Corticoid toàn thân hoặc xịt mũi để giảm viêm niêm mạc (ví dụ: prednisolon, mometasone).
Thuốc kháng histamin, giảm phù nề, đặc biệt nếu có cơ địa dị ứng.
Thuốc làm loãng dịch nhầy: acetylcystein.

Lưu ý: Không tự ý sử dụng đơn thuốc cũ hoặc đơn thuốc của trẻ khác. Tuân thủ đúng phác đồ và thời gian điều trị của bác sĩ.

5.2. Điều trị ngoại khoa

Chỉ định khi:

Không đáp ứng điều trị nội khoa sau 6–8 tuần.
Màng nhĩ co kéo, lõm hoặc có nguy cơ dính.
Suy giảm thính lực đáng kể (>25 dB).
Có biến chứng hoặc tổn thương thứ phát vùng hòm nhĩ.

Thủ thuật thường áp dụng:

Chích rạch màng nhĩ để dẫn lưu dịch.
Đặt ống thông khí hòm nhĩ (grommet) giúp cải thiện thông khí và dẫn lưu dịch hiệu quả, đặc biệt trong trường hợp tái phát nhiều lần.

6. Lời khuyên dành cho phụ huynh

Theo dõi sát triệu chứng thính lực và ngôn ngữ của trẻ.
Tái khám định kỳ với chuyên khoa Tai Mũi Họng nếu trẻ bị viêm hô hấp tái phát.
Tránh khói thuốc lá, khói bụi, môi trường ô nhiễm.
Khuyến khích trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, tránh tư thế bú nằm.
Tiêm chủng đầy đủ, đặc biệt là vaccine phế cầu, cúm.
Xử trí sớm các bệnh lý mũi họng (viêm mũi, viêm VA...).

7. Kết luận

Viêm tai giữa thanh dịch là bệnh lý thường gặp, dễ bị bỏ sót nhưng hoàn toàn có thể phát hiện sớm và điều trị hiệu quả nếu được theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa. Phụ huynh cần lưu ý những thay đổi nhỏ trong hành vi và khả năng nghe nói của trẻ để kịp thời đưa trẻ đi khám, tránh biến chứng ảnh hưởng đến phát triển lâu dài.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP