ĐỊNH NGHĨA
Mở khí quản là tạo ra một đường thở mới ở khí quản trong những trường hợp bít tắc hầu - thanh quản hoặc cho mục đích hồi sức chung.
CHỈ ĐỊNH
Bít tắc đường hô hấp trên do u, viêm, dị vật, chấn thương vùng cổ và thanh quản như:
Dị vật thanh quản, khí quản, hạ họng.
U hạ họng, thanh quản, u tuyến giáp chèn ép vào trong lòng khí quản.
Viêm thanh quản bạch hầu, viêm thanh thiệt, viêm toàn bộ thanh quản phù nề, dị ứng.
Chấn thương cổ và thanh quản.
Liệt cơ mở thanh quản, uốn ván gây co thắt bất thường.
Bại liệt thể hành não.
Mở khí quản để phòng ngừa trước trong những phẫu thuật lớn vùng cổ mặt.
Mổ khi trong trường hợp phải hồi sức thở máy lâu dài.
Sẹo hẹp thanh khí quản.
Tổn thương từ bên ngoài chèn vào đường thở như u, viêm nhiễm trên sụn thanh khí quản gây xẹp thanh khí quản.
CHUẨN BỊ
Người thực hiện
Bác sĩ chuyên khoa cấp I Tai Mũi Họng và người phụ.
Phương tiện
01 dao mổ thường, 01 dao mổ nhỏ, 01 kéo thẳng, 01 kéo Sim, 04 kìm Kocher, 04 kìm Halstead, 02 banh Farabeup, 01 banh ba chạc Laborde, 01 bóc tách lòng máng, 02 kẹp phẫu tích (có mấu và không mấu) 01 kìm cặp kim và kim, chỉ, 01 ống hút, dây cao su, máy hút, canuyn khí quản.
Người bệnh
Được chuẩn bị chu đáo theo quy định.
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
Có 3 loại mở khí quản: mở cao, mở trung bình và mở thấp. Trong trường hợp tối cấp có thể dùng một kim to (trocar) chọc qua màng giáp nhẫn cho người bệnh thở tạm.
Vô cảm
Gây tê, tiêm thuốc tê dưới da và tổ chức từ sụn nhẫn tới hõm ức, hoặc gây mê nếu được đặt ống nội khí quản trước.
Tư thế
Người bệnh nằm ngửa, dưới vai có độn gối, đầu ngửa hết sức ra sau. Trong trường hợp khó thở nặng để người bệnh nằm bình thường, đến khi rạch được khí quản mới cho đầu ngửa.
Phẫu thuật viên đứng bên phải người bệnh, đeo nguồn sáng (đèn Clar) (hoặc đèn trần tốt). Người phụ đứng bên đối diện với phẫu thuật viên.
Kỹ thuật
Thì 1: Rạch da
Phẫu thuật viên dùng tay trái giữ lấy sụn giáp (ngón cái và ngón giữa hai bên sụn giáp ngón trỏ giữ giữa sụn giáp). Rạch từ bờ dưới sụn nhẫn, đường rạch khoảng 3 cm, cắt da và lớp mỡ dưới da, bộc lộ được cân nông, nếu chảy máu kẹp tạm.
Thì 2: Tách cơ
Dùng dao rạch cân nông theo đường trắng giữa. Dùng bóc tách, tách 2 nhóm cơ dưới móng sang hai bên. Dùng banh Faraboeuf kéo hai nhóm cơ sang hai bên.
Thì 3: Bộc lộ khí quản
Dùng bóc tách lòng máng gỡ tổ chức trước khí quản, kéo nhẹ eo tuyến giáp xuống dưới hoặc lên trên để bộc lộ khí quản. Nếu eo to quá dùng hai kẹp Kocher kẹp hai bên rồi cắt eo, để khâu buộc sau.
Thì 4: Chỉ rạch khí quản khi thấy vòng sụn khí quản
Tiêm nhanh 1 ml xylocain 1% vào khí quản để phản xạ ho (trước khi bơm hút ra có khí là đúng khí quản). Dùng dao nhỏ lưỡi dao quay lên trên, chọc thủng khí quản rồi hất lên trên theo đúng đường giữa, khoảng 2 vòng sụn.
Thì 5: Đặt ống canuyn khí quản
Luồn nhanh ống thông vào khí quản rồi rút ngay nòng ống thông ra, lắp ngay ống thông vào. Nếu khó khăn dùng banh ba chạc Labord banh lỗ mở ra.
Thì 6: Khâu da
Khâu da trên và dưới vài mũi.
Thì 7: Buộc băng
Buộc 2 dây quai cố định ra sau cổ để khi ho không bật ống ra được. Đặt yếm cho người bệnh.
THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIẾN
Theo dõi
Mùa lạnh để người bệnh nằm buồng ấm, thoáng.
Phải sử dụng máy hút và ống cao su nhỏ để hút đờm dãi khi xuất tiết.
Ngày 2 - 3 lần nhẹ nhàng lấy ống thông trong ra, rửa thông sạch, sát khuẩn rồi lắp lại tránh tắc. Thay yếm khi bị bẩn.
Khi nào bệnh khỏi, thở đường trên được thì rút ống. Trước khi rút ống cho thuốc an thần hay thuốc ngủ.
Phải buộc băng đỏ hoặc kẻ chữ mới rút ống thông ở đầu giường người bệnh.
Chuẩn bị một bộ ống thông sẵn đặt ngay đầu giường người bệnh, để khi cần đặt lại không lúng túng.
Xử trí
Chảy máu:
Chạm vào những mạch máu: kẹp buộc lại.
Chạm vào tuyến giáp chảy máu: khâu lại.
Mở khí quản lâu do loét, canuyn cọ chảy máu niêm mạc dễ cầm. Nếu chảy máu lớn vì vỡ các mạch máu cổ thì cần phải mở ra và kẹp buộc lại.
Tràn khí:
Tràn khí nhẹ dưới da: cần cắt bớt chỉ đã khâu.
Tràn khí rộng: phải cắm kim cho thoát khí.
Tràn khí màng phổi: phải hút liên tục để hồi sức, thở cho tốt.
Đôi khi mở tốt rồi, toàn bộ hệ thống đường thở co thắt, nếu ta bóp bang mà chống lại bóng thì phải chống co thắt, thậm chí phải gây mê giãn cơ có máy thở hỗ trợ.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
