ĐỊNH NGHĨA
Là loại u ít gặp, chủ yếu xẩy ra ở người lớn.
Tuy là u lành nhưng cứ phát triển dần làm mòn, tiêu xương của thành xoang gây các biến dạng ở mặt, mắt.
U nhầy có thể có phát triển ở xoang hoặc ở hai hay nhiều xoang. Thường gặp nhất là u nhầy xoang trán, trán sàng.
NGUYÊN NHÂN
Hiện chưa rõ, các yếu tố được nêu lên là:
Tắc lỗ thông mũi - xoang do dị hình hay do viêm.
Sang chấn do chấn thương hay sau phẫu thuật xoang.
Viêm xoang được điều trị kháng sinh kéo dài.
Hiện nay lưu ý nhiều đến yếu tố cơ địa.
CHẨN ĐOÁN
Lâm sàng
Với đặc tính là u lành nằm trong xoang, có vỏ bọc ngoài khá dai, trong đầy dịch nhầy vô khuẩn, trong như lòng trắng trứng hoặc có màu vàng chanh, dịch nhầy chứa mucin và tế bào mỡ nếu chụp X quang lại bắt quang, sáng lên.
Do đó khi:
U nhầy còn nằm trong xoang: thường không có biểu hiện gì.
Không có hiện tượng viêm, nhiễm khuẩn.
Nhức đầu có thể gặp nhưng không điển hình.
Ngạt tắc, chảy nước mũi có thể gặp trong u nhầy xoang hàm hay xoang sàng làm doãng to các xoang và sáng hơn bên đối diện.
U nhầy phát triển lâu năm làm mòn, tiêu xương của thành xoang
Hiện chưa xác định được do áp lực dịch nhầy tăng dần, do bản chất dịch nhầy hay do vỏ bọc làm mòn, tiêu xương.
U nhầy xoang sàng - trán:
Dấu hiệu sớm: sưng phồng góc trên trong hốc mắt.
Chậm hơn: sưng phồng toàn bộ hay một phần mặt ngoài xoang (thành trong, thành trên hốc mắt) không có hiện tượng viêm nề, không đau, ấn mềm, bập bênh, có thể thấy dấu hiệu bóng bàn hay dấu hiệu mũ miện (khi u thoát ra ngoài thành xoang).
Có các dấu hiệu ở mắt như: nhìn đôi, sụp mi, dễ gây lồi mắt: lồi ra ngoài và xuống dưới, ít ảnh hưởng đến vận nhãn và thị lực.
U nhầy xương hàm:
Dấu hiệu sớm: đầy vùng hố nanh, tiền đình lợi môi.
Chậm hơn: sưng phồng ở mắt trước xoang hàm, đầy rãnh mũi - má, hàm ếch có thể bị đẩy phồng xuống dưới.
Cận lâm sàng
Xquang: cho thấy xoang có u nhầy bị ăn doãng rộng về mọi phía, sáng hơn bình thường, thành xoang mỏng, đậm nét, có thể thấy chỗ mất xương.
Chọc dò: khi u nhầy đã làm mòn, mất thành xương, chọc dò dễ dàng, hút ra chất dịch nhầy trong như lòng trắng trứng hay vàng chanh, không bao giờ có mùi hôi.
Soi, cấy không có vi khuẩn.
Có chất mucin, ít tế bào mỡ.
Sau chọc dò sẽ gây nhiễm khuẩn nên chỉ chọc dò khi đã chuẩn bị phẫu thuật.
Tiến triển:
U lành nhưng phát triển lâu ăn mòn, mất thành xoang lấn vào các tổ chức kế cận:
Vào mắt gây lồi mắt (xuống dưới, ra ngoài).
Vào nội sọ: làm bộc lộ, dính vào màng não. U có thể phát triển vào nội sọ gây hội chứng tăng áp lực nội sọ.
Xuống hàm ếch làm phồng, sập hàm ếch, có thể làm lung lay các răng hàm trên.
Khi u phát triển to gây biến dạng hẳn nửa mặt.
ĐIỀU TRỊ
Phẫu thuật lấy bỏ u nhầy.
Cần lưu ý: Bóc tách lấy hết vỏ u.
Làm ống dẫn lưu mũi - xoang rộng, tốt để tránh tái phát.
Cần nhớ:
U nhầy xoang mặt: lành, không viêm nhiễm.
U nhầy xoang sàng, trán: thường đến chuyên khoa mắt vì các triệu chứng ở mắt là chính: sụp mi, nhìn đôi, lồi mắt…
Chỉ chọc dò khi chuẩn bị phẫu thuật vì sẽ gây nhiễm khuẩn.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
