5-Hydroxytryptophan (5-HTP): Lợi ích, liều dùng và những lưu ý trong thực hành lâm sàng

5-Hydroxytryptophan (5-HTP) là một acid amin được tổng hợp từ L-tryptophan và là tiền chất trực tiếp của serotonin – một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng tham gia điều hòa tâm trạng, giấc ngủ, cảm giác no, chức năng tiêu hóa và hoạt động tình dục. Mức serotonin thấp có liên quan đến các rối loạn tâm thần kinh và rối loạn giấc ngủ. Việc bổ sung 5-HTP có thể hỗ trợ tăng tổng hợp serotonin trong cơ thể.

1. CHỈ ĐỊNH VÀ LIỀU DÙNG

Liều lượng sử dụng 5-HTP phụ thuộc vào chỉ định điều trị cụ thể. Mặc dù chưa được FDA phê duyệt như một thuốc kê đơn, 5-HTP hiện đang được sử dụng như một chế phẩm bổ sung hỗ trợ với các liều tham khảo như sau:

2. LỢI ÍCH TIỀM NĂNG CỦA 5-HTP

2.1. Giảm trầm cảm

Một số nghiên cứu lâm sàng quy mô nhỏ cho thấy 5-HTP có tác dụng cải thiện triệu chứng trầm cảm mức độ nhẹ đến trung bình, tương đương với các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (SSRI) như sertraline (Zoloft), fluoxetine (Prozac) hoặc fluvoxamine (Luvox). Tuy nhiên, bằng chứng còn hạn chế và chưa có đủ dữ liệu để khuyến cáo sử dụng thay thế thuốc.

2.2. Cải thiện giấc ngủ

5-HTP được chuyển hóa thành serotonin và tiếp tục tổng hợp melatonin – hormone điều hòa chu kỳ giấc ngủ – thức. Một thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng kết hợp 5-HTP và GABA cho thấy cải thiện chất lượng giấc ngủ, mặc dù cỡ mẫu nhỏ và cần được xác nhận bằng các nghiên cứu quy mô lớn hơn.

2.3. Hỗ trợ giảm cân

Các thử nghiệm ban đầu cho thấy 5-HTP có thể làm giảm cảm giác thèm ăn và tăng cảm giác no, từ đó hỗ trợ giảm cân, đặc biệt ở người thừa cân hoặc béo phì. Một nghiên cứu năm 2012 trên 20 phụ nữ thừa cân cho thấy giảm chỉ số BMI sau 4 tuần sử dụng, tuy nhiên chưa đủ mạnh để đưa ra kết luận lâm sàng rõ ràng.

2.4. Giảm triệu chứng đau cơ xơ hóa

Một số bằng chứng sơ bộ cho thấy 5-HTP có thể cải thiện các triệu chứng của hội chứng đau cơ xơ hóa (fibromyalgia), bao gồm đau lan tỏa, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ và lo âu. Tuy nhiên, hiệu quả không đồng nhất giữa các bệnh nhân.

2.5. Hỗ trợ kiểm soát đau đầu và đau nửa đầu

Một vài nghiên cứu cho thấy liều cao 5-HTP có thể giúp giảm tần suất và mức độ nặng của các cơn đau nửa đầu. Dù vậy, cần có thêm nghiên cứu để đánh giá hiệu quả và an toàn trong nhóm đối tượng này.

3. TÁC DỤNG PHỤ VÀ CẢNH BÁO

3.1. Tác dụng không mong muốn thường gặp (khi dùng đơn độc)

• Buồn nôn, chướng bụng, đầy hơi, ợ nóng

• Đau dạ dày nhẹ, tiêu chảy

3.2. Nguy cơ tương tác thuốc

5-HTP có thể tương tác với các thuốc ảnh hưởng đến serotonin, làm tăng nguy cơ hội chứng serotonin – một tình trạng cấp cứu nguy hiểm, biểu hiện gồm:

• Tăng thân nhiệt, toát mồ hôi

• Dao động huyết áp và nhịp tim

• Bồn chồn, kích thích, thay đổi tri giác

• Co giật, hôn mê (trong trường hợp nặng)

Các thuốc cần thận trọng khi phối hợp với 5-HTP gồm:

• Thuốc chống trầm cảm: SSRI, MAOI, TCA

• Carbidopa (điều trị Parkinson)

• Tramadol, meperidine (giảm đau)

• Dextromethorphan (trong siro ho)

• Nhóm triptan (trị đau nửa đầu: sumatriptan, naratriptan…)

4. KHUYẾN NGHỊ LÂM SÀNG

• 5-HTP có tiềm năng như một liệu pháp bổ trợ trong một số rối loạn thần kinh – tâm thần và chuyển hóa.

• Cần thận trọng khi sử dụng ở người đang dùng thuốc tác động lên hệ serotonin hoặc có bệnh lý nền thần kinh.

• Không nên tự ý sử dụng kéo dài, đặc biệt ở liều cao hoặc phối hợp thuốc, nếu không có chỉ định và theo dõi của nhân viên y tế.

• Các tác dụng tích cực hiện tại chủ yếu dựa trên nghiên cứu nhỏ và cần được khẳng định bởi các thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng quy mô lớn hơn.