Chế độ ăn và lưu ý dinh dưỡng sau phẫu thuật cắt hồi tràng

1. Khái quát về phẫu thuật cắt hồi tràng

Cắt hồi tràng (Ileostomy) là thủ thuật ngoại khoa tạo một lỗ mở nhân tạo (stoma) trên thành bụng, qua đó đưa hồi tràng – đoạn cuối của ruột non – ra ngoài để thải phân trực tiếp. Thủ thuật này thường được chỉ định trong các trường hợp ruột bị tổn thương, viêm hoặc cần tránh cho phân đi qua trực tràng (ví dụ: viêm loét đại tràng nặng, bệnh Crohn, chấn thương, u ác tính vùng đại – trực tràng).

Sau phẫu thuật, bệnh nhân phải sử dụng túi chứa phân gắn ngoài thành bụng để thu gom chất thải. Túi này có thể được đặt tạm thời (khi cần bảo vệ đoạn ruột còn lại trong giai đoạn hồi phục) hoặc vĩnh viễn.

2. Ảnh hưởng của cắt hồi tràng đến tiêu hóa và hấp thu

Do phân không đi qua đại tràng, thời gian lưu trữ và tái hấp thu nước, điện giải bị rút ngắn, khiến phân thường ở dạng lỏng hoặc sệt. Điều này làm tăng nguy cơ:

• Mất nước và điện giải (đặc biệt là natri và kali).

• Giảm hấp thu một số vitamin tan trong chất béo (A, D, E, K) và khoáng chất.

• Suy dinh dưỡng nếu kéo dài.

Vì vậy, bệnh nhân sau cắt hồi tràng cần tuân thủ chế độ ăn đặc biệt để kiểm soát tính chất phân, đảm bảo cân bằng nước – điện giải và duy trì dinh dưỡng tối ưu.

3. Nguyên tắc dinh dưỡng sau phẫu thuật

• Giai đoạn sớm sau mổ: bắt đầu với chế độ ăn lỏng trong suốt (clear liquid diet), sau đó chuyển dần sang thức ăn mềm, ít xơ, dễ tiêu theo hướng dẫn của bác sĩ.

• Theo dõi và điều chỉnh cá thể hóa: đáp ứng với thực phẩm khác nhau ở từng bệnh nhân, cần ghi nhận để tránh các tác nhân gây tiêu chảy hoặc táo bón.

• Tăng cường năng lượng và protein để hỗ trợ hồi phục vết mổ và sức khỏe tổng thể.

4. Thực phẩm giúp làm đặc phân

Tiêu chảy và phân lỏng là tình trạng thường gặp sau cắt hồi tràng. Nếu kéo dài, có thể gây hạ natri máu, mất nước hoặc suy dinh dưỡng. Trong trường hợp này, ngoài điều trị y tế, bệnh nhân nên ưu tiên các thực phẩm giúp làm đặc phân, bao gồm:

• Cơm trắng, mì ống.

• Phô mai.

• Chuối chín.

• Nước sốt táo.

• Bơ đậu phộng mịn.

• Bánh quy giòn.

• Sữa chua.

• Kẹo dẻo.

Ngoài ra, có thể sử dụng dung dịch bù điện giải (nước hầm xương, nước rau củ, nước ép trái cây pha loãng, đồ uống thể thao) với lượng vừa phải (≤ 2–3 khẩu phần/ngày), tránh các loại nước uống có hàm lượng đường cao.

Nguyên nhân gây tiêu chảy cần lưu ý:

• Nhiễm virus hoặc vi khuẩn đường tiêu hóa.

• Tác dụng phụ của kháng sinh.

• Xạ trị vùng bụng – chậu.

• Tác dụng phụ thuốc.

• Không dung nạp một số loại thực phẩm.

Khi tiêu chảy kéo dài hoặc nặng, cần thông báo cho bác sĩ để tìm nguyên nhân và điều trị kịp thời.

5. Thực phẩm giúp làm mềm phân

Ngược lại, một số bệnh nhân có thể bị táo bón sau phẫu thuật, thường do:

• Sử dụng thuốc giảm đau nhóm opioid.

• Sử dụng thuốc chống nôn.

• Chế độ ăn thiếu chất xơ.

• Ít vận động.

• Uống không đủ nước.

Thực phẩm hỗ trợ làm mềm phân:

• Sản phẩm từ cám.

• Cháo yến mạch.

• Nho khô.

• Rau củ đã nấu chín, gọt vỏ.

• Súp ấm.

Thức uống hỗ trợ nhu động ruột:

• Nước ấm pha chanh.

• Cà phê (lượng vừa phải, tránh gây mất nước).

• Nước ép mận.

Lưu ý:

• Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ về lượng chất xơ phù hợp.

• Không tự ý sử dụng thuốc nhuận tràng khi chưa được chỉ định.

6. Kết luận và khuyến cáo

• Sau cắt hồi tràng, chế độ ăn cần được cá thể hóa, tiến triển từ thức ăn lỏng → mềm → đa dạng, dựa trên khả năng dung nạp của bệnh nhân.

• Theo dõi chặt chẽ tình trạng phân, mức độ mất nước và các dấu hiệu thiếu hụt dinh dưỡng.

• Bệnh nhân nên duy trì chế độ ăn giàu dinh dưỡng, uống đủ nước và trao đổi thường xuyên với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được điều chỉnh kịp thời.