Đánh giá khoa học về các lợi ích được quảng cáo của thực phẩm bổ sung diệp lục

1. Tổng quan về diệp lục và chlorophyllin

Diệp lục (chlorophyll) là sắc tố xanh tự nhiên có trong thực vật, đóng vai trò trung tâm trong quá trình quang hợp. Trong lĩnh vực dinh dưỡng, diệp lục được quan tâm do chứa một số thành phần như vitamin, chất chống oxy hóa, và có khả năng mang lại các tác dụng sinh lý có lợi.

Tuy nhiên, diệp lục tự nhiên không bền trong hệ tiêu hóa, do đó thực phẩm bổ sung thường sử dụng chlorophyllin – một dẫn xuất bán tổng hợp của diệp lục, trong đó nguyên tố magiê ở trung tâm được thay bằng đồng. Chlorophyllin có khả năng hấp thu đường tiêu hóa cao hơn và được chứng minh có dược tính tương tự diệp lục tự nhiên.

Trên thị trường, thực phẩm bổ sung diệp lục được quảng cáo với các lợi ích như tăng cường miễn dịch, khử mùi cơ thể, giải độc máu, cải thiện sức khỏe đường ruột, hỗ trợ giảm cân, chống oxy hóa và ngăn ngừa ung thư. Tuy nhiên, các bằng chứng khoa học hỗ trợ còn hạn chế và phần lớn chưa được xác nhận trong nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn.

2. Tổng hợp một số lợi ích tiềm năng của diệp lục và chlorophyllin

2.1. Hỗ trợ lành vết thương và cải thiện tình trạng da

Một số nghiên cứu quy mô nhỏ đã cho thấy chlorophyllin có thể giúp giảm viêm, ức chế vi khuẩn và thúc đẩy lành vết thương. Ví dụ:

• Gel bôi chứa chlorophyllin có thể cải thiện mụn trứng cá và tổn thương da do ánh nắng.

• Các công thức phối hợp papain–urea–chlorophyllin được sử dụng hỗ trợ điều trị loét hoặc vết thương mãn tính.

Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện tại có cỡ mẫu nhỏ và thường sử dụng các chế phẩm phối hợp, do đó chưa thể kết luận vai trò riêng biệt của chlorophyllin.

2.2. Tác dụng tạo máu

Một số báo cáo cho thấy chlorophyll hoặc thực phẩm giàu diệp lục như cỏ lúa mì có thể cải thiện huyết học ở người bị thalassemia nhờ giảm nhu cầu truyền máu. Tuy nhiên, cỏ lúa mì cũng giàu sắt và các chất chống oxy hóa, nên chưa thể xác định hiệu quả này là do diệp lục đơn thuần. Cần nghiên cứu đối chứng nghiêm ngặt hơn để xác định hiệu lực và cơ chế.

2.3. Tác dụng chống ung thư và giải độc

Một số nghiên cứu trên động vật và in vitro cho thấy diệp lục và chlorophyllin có thể:

• Làm giảm kích thước khối u (ung thư tuyến tụy ở chuột).

• Ức chế sự hấp thu aflatoxin – chất gây ung thư – ở người.

• Làm chậm quá trình phát triển tế bào ung thư (đại tràng, phổi, gan).

Tuy nhiên, các nghiên cứu trên người còn rất hạn chế, chưa đủ để xác lập vai trò điều trị hay phòng ngừa ung thư cho diệp lục. Các nghiên cứu can thiệp qua chế độ ăn giàu rau lá xanh vẫn đang trong quá trình thực hiện.

2.4. Hỗ trợ giảm cân

Một nghiên cứu ngẫu nhiên nhỏ trên phụ nữ thừa cân cho thấy việc sử dụng thực phẩm bổ sung chứa diệp lục có thể giúp:

• Giảm cân nhẹ

• Giảm mức cholesterol LDL

Một số cơ chế giả định bao gồm: ức chế hấp thu lipid tại ruột, điều hòa hormone no (leptin, GLP-1). Tuy nhiên, cơ chế tác động chưa rõ ràng và cần nhiều nghiên cứu bổ sung.

2.5. Tác dụng khử mùi cơ thể

Từ những năm 1940, chlorophyllin đã được sử dụng làm chất khử mùi, đặc biệt cho bệnh nhân có mùi cơ thể bất thường. Một nghiên cứu gần đây trên người bị trimethylaminuria cho thấy chlorophyllin có thể làm giảm hàm lượng trimethylamine – hợp chất gây mùi tanh đặc trưng.

Tuy nhiên, bằng chứng hỗ trợ cho tác dụng giảm hôi miệng và mùi cơ thể nói chung vẫn còn rất hạn chế và không thống nhất.

3. Tác dụng không mong muốn và cảnh báo an toàn

Các tác dụng phụ tiềm ẩn khi sử dụng thực phẩm bổ sung diệp lục hoặc chlorophyllin bao gồm:

• Rối loạn tiêu hóa nhẹ (đầy bụng, tiêu chảy).

• Thay đổi màu phân (xanh, đen), có thể gây nhầm lẫn với xuất huyết tiêu hóa.

• Ngứa hoặc kích ứng da khi sử dụng tại chỗ.

Chưa có nghiên cứu đầy đủ về tính an toàn của chlorophyllin ở phụ nữ mang thai, cho con bú và người mắc bệnh gan thận mạn tính.

Ngoài ra, do chlorophyllin là một dẫn xuất có chứa đồng, cần cẩn trọng ở bệnh nhân có rối loạn chuyển hóa đồng hoặc bệnh Wilson.

4. Hướng dẫn sử dụng và khuyến nghị

Thực phẩm bổ sung diệp lục có thể được bào chế dưới nhiều dạng:

• Viên nén

• Dung dịch lỏng

• Thuốc xịt

• Gel hoặc thuốc mỡ dùng ngoài da

Liều khuyến nghị phổ biến thường dao động từ 100–300 mg/ngày, chia làm 2–3 lần, tùy chế phẩm.

Lưu ý khi sử dụng:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu sử dụng, đặc biệt nếu đang dùng thuốc điều trị khác.

• Tránh sử dụng kéo dài mà không có chỉ định.

• Ưu tiên nguồn diệp lục tự nhiên qua chế độ ăn giàu rau xanh (rau bina, cải xoăn, mùi tây…) để đồng thời tăng cường chất xơ, flavonoid và các vi chất khác.

5. Kết luận

Hiện tại, chưa có đủ bằng chứng lâm sàng chất lượng cao để xác nhận các tác dụng điều trị hay phòng ngừa của thực phẩm bổ sung diệp lục như quảng cáo. Một số nghiên cứu sơ khởi cho thấy tiềm năng trong hỗ trợ làm lành da, cải thiện huyết học, giảm oxy hóa và kiểm soát mùi cơ thể.

Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu còn hạn chế về cỡ mẫu, thiết kế, hoặc được thực hiện trên động vật. Việc sử dụng diệp lục dạng bổ sung nên được cân nhắc thận trọng và không thay thế cho chế độ ăn cân bằng hay điều trị y tế chuẩn hóa.