Đánh giá và hướng dẫn sử dụng thuốc ho ở trẻ em

1. Tổng quan

Ho là một trong những triệu chứng thường gặp và gây khó chịu ở trẻ em khi mắc các bệnh lý đường hô hấp. Cơn ho kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt hằng ngày của trẻ mà còn làm suy giảm khả năng tập trung, gây gián đoạn việc học và chất lượng cuộc sống. Trong bối cảnh có nhiều chế phẩm không kê đơn (OTC) lưu hành trên thị trường, cha mẹ thường băn khoăn trong việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và an toàn cho trẻ.

2. Cảnh báo về việc sử dụng thuốc ho và cảm lạnh ở trẻ nhỏ

Hiện nay, hầu hết các chế phẩm siro trị ho và cảm lạnh đều không được khuyến cáo sử dụng cho trẻ dưới 4 tuổi. Các khuyến cáo y tế nghiêm ngặt yêu cầu không sử dụng thuốc thông mũi, thuốc kháng histamine hay thuốc ho có hoạt tính gây mê (như codeine) cho trẻ dưới 2 tuổi, nếu không có chỉ định cụ thể và theo dõi chặt chẽ của bác sĩ.

Các cơ quan quản lý dược phẩm, bao gồm Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), đã đưa ra các cảnh báo an toàn nghiêm trọng đối với việc sử dụng không đúng chỉ định các chế phẩm OTC trị ho và cảm lạnh ở trẻ nhỏ, do liên quan đến nguy cơ ức chế hô hấp, rối loạn thần kinh và tim mạch.

3. Các thành phần phổ biến trong thuốc ho OTC

Các thuốc ho không kê đơn dành cho trẻ em thường chứa một hoặc nhiều hoạt chất sau:

• Dextromethorphan: thuốc giảm ho trung ương, phổ biến nhất trong các sản phẩm OTC

• Diphenhydramine (Benadryl): thuốc kháng histamine thế hệ 1, có thể gây an thần

• Codeine hoặc hydrocodone: thuốc giảm ho nhóm opioid, chỉ nên sử dụng trong những trường hợp đặc biệt và có chỉ định nghiêm ngặt

• Các tá dược khác: chất làm loãng đờm (guaifenesin), thuốc thông mũi (pseudoephedrine, phenylephrine), hạ sốt (acetaminophen), hoặc có thể chứa cồn với nồng độ thay đổi

4. Hiệu quả điều trị của thuốc ho OTC: Bằng chứng còn hạn chế

Nhiều phụ huynh nhận thấy trẻ cải thiện triệu chứng ho sau khi sử dụng các chế phẩm siro trị ho. Tuy nhiên, các nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng lại chưa chứng minh rõ ràng hiệu quả lâm sàng của những sản phẩm này trong điều trị ho cấp ở trẻ em.

Theo tổng quan hệ thống của Cochrane Reviews (2014), không có đủ bằng chứng xác thực để chứng minh rằng thuốc ho và cảm lạnh không kê đơn có hiệu quả vượt trội so với giả dược trong điều trị ho cấp tính ở trẻ em. Đồng thời, một số thuốc có nguy cơ gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng, đặc biệt trên hệ thần kinh trung ương và hô hấp.

Nguyên nhân chính của tình trạng ho ở trẻ có thể rất đa dạng, từ nhiễm virus đường hô hấp trên, hen suyễn, viêm phổi, dị ứng, cho đến các bệnh lý mạn tính khác, do đó, cần thận trọng trong lựa chọn thuốc điều trị.

5. Các biện pháp hỗ trợ thay thế không dùng thuốc

Đối với ho nhẹ đến trung bình do nhiễm siêu vi thông thường, các biện pháp chăm sóc hỗ trợ dưới đây thường được khuyến nghị:

• Sử dụng máy tạo ẩm không khí để giữ độ ẩm đường hô hấp

• Cho trẻ uống đủ nước để làm loãng đờm và giảm kích thích vùng họng

• Khuyến khích trẻ nghỉ ngơi hợp lý

• Dùng nước muối sinh lý nhỏ mũi ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ để hỗ trợ dẫn lưu đờm dịch

• Tránh các yếu tố kích thích như khói thuốc, bụi, mùi nồng

6. Khi nào cần đưa trẻ đi khám?

Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có một trong các dấu hiệu sau:

• Ho kéo dài quá 5–7 ngày hoặc không cải thiện theo thời gian

• Ho kèm khó thở, thở rít, rụt lõm lồng ngực

• Ho kèm sốt cao kéo dài

• Ho làm trẻ nôn ói liên tục, quấy khóc nhiều

• Trẻ bỏ bú, bỏ ăn, mệt lả, hoặc có dấu hiệu mất nước

7. Kết luận

Ho là triệu chứng thường gặp nhưng không nên xem nhẹ, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Việc sử dụng thuốc trị ho không kê đơn cần thận trọng và tuân thủ đúng khuyến cáo về độ tuổi, liều dùng và chỉ định. Các biện pháp hỗ trợ tại nhà, kết hợp với theo dõi sát diễn tiến triệu chứng, có vai trò quan trọng trong điều trị ho cấp ở trẻ em. Trong mọi trường hợp nghi ngờ hoặc triệu chứng nặng, phụ huynh nên đưa trẻ đến khám bác sĩ để được đánh giá và hướng dẫn điều trị phù hợp