Đau khi quan hệ tình dục ở phụ nữ: Nguyên nhân và hướng tiếp cận điều trị

1. Khái quát

Đau khi quan hệ tình dục ở nữ giới, còn gọi là chứng đau giao hợp (dyspareunia), là tình trạng phổ biến và có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe tình dục và tâm lý của người bệnh. Nguyên nhân có thể xuất phát từ các yếu tố sinh lý, bệnh lý, nội tiết, chấn thương hoặc rối loạn tâm lý.

2. Nguyên nhân thường gặp

2.1. Nguyên nhân cơ học hoặc sinh lý

• Thiếu chất bôi trơn âm đạo: Là nguyên nhân thường gặp, đặc biệt trong các trường hợp kích thích tình dục chưa đủ, cho con bú, hoặc trong thời kỳ mãn kinh. Có thể cải thiện bằng việc kéo dài thời gian kích thích dạo đầu hoặc sử dụng chất bôi trơn gốc nước.

• Co thắt âm đạo (vaginismus): Co thắt không chủ ý của các cơ âm đạo, thường liên quan đến yếu tố tâm lý như lo lắng, sợ hãi hoặc tiền sử sang chấn tình dục.

• Đau âm hộ mãn tính (vulvodynia): Là tình trạng đau kéo dài ở vùng âm hộ, có thể khu trú hoặc lan tỏa. Căn nguyên chưa rõ ràng, thường không kèm tổn thương thực thể.

2.2. Nguyên nhân do bệnh lý phụ khoa

• Nhiễm trùng âm đạo: Bao gồm viêm âm đạo do nấm, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng, thường kèm triệu chứng ngứa, khí hư bất thường và mùi khó chịu.

• Viêm cổ tử cung: Gây đau khi thâm nhập sâu, đặc biệt trong giai đoạn cấp tính.

• U xơ tử cung hoặc lạc nội mạc tử cung: Gây đau sâu khi quan hệ, có thể kèm theo đau bụng kinh hoặc rong kinh.

• U nang buồng trứng: Có thể gây cảm giác nặng nề vùng chậu hoặc đau khi giao hợp sâu.

• Bệnh viêm vùng chậu (PID): Là tình trạng nhiễm trùng cơ quan sinh dục trên, gây viêm nội mạc tử cung, vòi trứng và buồng trứng, thường đi kèm đau vùng chậu và sốt.

• Thai ngoài tử cung: Là tình trạng cấp cứu, cần loại trừ nếu có đau dữ dội vùng bụng dưới và chảy máu âm đạo bất thường.

2.3. Nguyên nhân nội tiết và sau sinh

• Mãn kinh và thiếu hụt estrogen: Làm mỏng niêm mạc âm đạo, giảm đàn hồi và độ ẩm, gây ra đau và cảm giác rát khi quan hệ.

• Hồi phục sau sinh hoặc sau phẫu thuật vùng chậu: Các vết rạch tầng sinh môn hoặc vết khâu có thể gây đau tạm thời.

2.4. Các nguyên nhân khác

• Bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs): Bao gồm mụn rộp sinh dục, sùi mào gà, lậu và chlamydia.

• Chấn thương âm hộ/âm đạo: Do quan hệ mạnh, sinh nở hoặc thủ thuật y khoa.

• Yếu tố tâm lý: Căng thẳng, lo âu, trầm cảm, cảm giác tội lỗi, tiền sử bị lạm dụng tình dục có thể là yếu tố góp phần gây ra hoặc làm nặng thêm triệu chứng.

3. Chẩn đoán

Chẩn đoán đau khi quan hệ cần khai thác kỹ tiền sử bệnh lý, tiền sử sinh dục, đánh giá yếu tố tâm lý và tiến hành khám phụ khoa. Cận lâm sàng có thể bao gồm siêu âm vùng chậu, xét nghiệm viêm nhiễm, nội soi buồng tử cung hoặc sinh thiết khi cần thiết.

4. Điều trị

4.1. Điều trị không dùng thuốc

• Tư vấn tâm lý hoặc trị liệu tình dục: Được chỉ định trong các trường hợp nguyên nhân liên quan đến yếu tố tâm lý hoặc không xác định được nguyên nhân rõ ràng.

• Sử dụng chất bôi trơn hoặc kem dưỡng ẩm âm đạo: Đặc biệt hữu ích trong trường hợp khô âm đạo do mãn kinh hoặc sau sinh.

• Chế độ sinh hoạt tình dục hợp lý: Bao gồm kéo dài thời gian dạo đầu, chọn tư thế phù hợp và tránh quan hệ khi còn tổn thương sau sinh hoặc sau phẫu thuật.

4.2. Điều trị y khoa

• Điều trị nguyên nhân bệnh lý: Bao gồm sử dụng thuốc kháng sinh, kháng nấm hoặc kháng virus trong các trường hợp nhiễm trùng, thuốc nội tiết (ví dụ: estrogen tại chỗ) trong trường hợp thiếu hụt estrogen, hoặc can thiệp ngoại khoa nếu có chỉ định (u xơ tử cung, u nang buồng trứng...).

• Điều trị hỗ trợ: Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) có thể được chỉ định ngắn hạn trong trường hợp đau vừa đến nặng.

5. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh cần đến cơ sở y tế khi có các biểu hiện sau:

• Đau dai dẳng hoặc tăng dần khi quan hệ.

• Xuất hiện triệu chứng kèm theo như chảy máu âm đạo bất thường, khí hư hôi, rối loạn kinh nguyệt hoặc sốt.

• Tổn thương thực thể vùng sinh dục.

• Co thắt âm đạo không kiểm soát.

• Ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý hoặc chất lượng sống.

Kết luận

Đau khi quan hệ tình dục ở phụ nữ là vấn đề có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả sinh lý, bệnh lý và tâm lý. Việc thăm khám sớm và điều trị theo nguyên nhân là cần thiết để cải thiện chất lượng sống và sức khỏe sinh sản. Phối hợp giữa điều trị y khoa và tư vấn tâm lý là chiến lược hiệu quả trong nhiều trường hợp.