Dị ứng mùa thu: Nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp xử trí

1. Nguyên nhân gây dị ứng trong mùa thu

Dị ứng mùa thu là một phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch đối với các dị nguyên phổ biến trong môi trường vào thời điểm giao mùa. Các tác nhân chính bao gồm:

1.1. Phấn hoa (pollen)

Phấn hoa là nguyên nhân hàng đầu gây dị ứng theo mùa. Nhiều loài cây (đặc biệt là cỏ dại như cây phấn hương – ragweed) bắt đầu phát tán phấn vào cuối mùa hè và kéo dài đến tháng 10. Phấn hoa có thể di chuyển hàng trăm kilômét nhờ gió, gây ra triệu chứng dị ứng ngay cả khi cây không hiện diện tại địa phương.

Ngoài ra, những người nhạy cảm với phấn hương còn có thể xuất hiện phản ứng dị ứng chéo với một số thực phẩm như chuối, dưa hấu và bí xanh, do sự tương đồng cấu trúc protein.

1.2. Nấm mốc (mold spores)

Nấm mốc phát triển mạnh trong môi trường ẩm ướt, không chỉ trong nhà (phòng tắm, tầng hầm) mà cả bên ngoài (đống lá mục, đất ẩm). Bào tử nấm mốc là một dị nguyên quan trọng, đặc biệt trong những ngày ẩm hoặc sau mưa.

1.3. Mạt bụi nhà (house dust mites)

Mạt bụi sinh sôi nhiều vào mùa hè ẩm và có thể phát tán vào không khí khi bắt đầu sử dụng hệ thống sưởi trong mùa thu. Các hạt phân hủy từ mạt bụi gây kích ứng đường hô hấp, dẫn đến các biểu hiện dị ứng.

1.4. Dị nguyên trong trường học

Trẻ em có thể xuất hiện triệu chứng dị ứng khi quay lại trường học, do tiếp xúc với nấm mốc, mạt bụi hoặc các dị nguyên khác tồn lưu trong môi trường học đường.

2. Biểu hiện lâm sàng của dị ứng mùa thu

Các triệu chứng dị ứng hô hấp thường gặp bao gồm:

• Chảy nước mũi, sổ mũi

• Hắt hơi liên tục

• Nghẹt mũi

• Ho khan

• Ngứa mắt, chảy nước mắt

• Ngứa mũi, họng

• Quầng thâm dưới mắt (do sung huyết tĩnh mạch quanh mắt)

Các biểu hiện này có thể bị nhầm lẫn với nhiễm trùng hô hấp cấp tính, nhưng thường không kèm sốt.

3. Điều trị dị ứng

Việc điều trị dị ứng mùa thu bao gồm sử dụng thuốc và các biện pháp kiểm soát môi trường:

3.1. Dược phẩm điều trị

• Corticosteroid xịt mũi: làm giảm viêm niêm mạc mũi, hiệu quả cao nếu sử dụng đều đặn.

• Thuốc kháng histamin đường uống: kiểm soát ngứa, hắt hơi, chảy nước mũi.

• Thuốc thông mũi (decongestants): giảm nghẹt mũi nhưng không nên dùng quá 3 ngày để tránh hiện tượng "phản ứng hồi ứng" (rebound congestion).

• Liệu pháp miễn dịch (immunotherapy): áp dụng cho bệnh nhân dị ứng nặng, không đáp ứng thuốc thông thường. Có thể sử dụng dạng tiêm hoặc viên ngậm dưới lưỡi.

Lưu ý: Bệnh nhân có bệnh lý tim mạch hoặc tăng huyết áp cần thận trọng khi sử dụng thuốc thông mũi do nguy cơ tác dụng phụ.

4. Biện pháp kiểm soát và dự phòng

4.1. Giảm tiếp xúc với dị nguyên

• Đóng cửa sổ, cửa ra vào trong thời gian phấn hoa cao điểm (giữa buổi sáng đến trưa).

• Theo dõi bản tin phấn hoa địa phương để điều chỉnh hoạt động ngoài trời.

4.2. Kiểm soát môi trường sống

• Vệ sinh định kỳ: lò sưởi, bộ lọc khí, hệ thống thông gió, nệm, rèm cửa – nơi có nguy cơ chứa nấm mốc và mạt bụi.

• Sử dụng máy hút ẩm để giữ độ ẩm không khí trong nhà ở mức 35–50%.

• Sử dụng bộ lọc không khí HEPA để loại bỏ các hạt gây dị ứng trong không khí.

• Đeo khẩu trang khi tiếp xúc với lá mục hoặc khi làm vườn để hạn chế hít phải bào tử nấm mốc.

5. Kết luận

Dị ứng mùa thu là một vấn đề phổ biến, có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Việc nhận diện sớm các dị nguyên, sử dụng thuốc điều trị phù hợp và thực hiện các biện pháp kiểm soát môi trường sẽ giúp giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng lâu dài. Tư vấn bác sĩ chuyên khoa dị ứng – miễn dịch lâm sàng là cần thiết đối với các trường hợp dị ứng dai dẳng hoặc nặng.