Mối liên hệ giữa vitamin A trong chế độ ăn và nguy cơ ung thư biểu mô tế bào vảy ở da

1. Tổng quan về vitamin A

Vitamin A là một vi chất dinh dưỡng thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng sinh lý của cơ thể bao gồm tăng trưởng và phát triển, thị lực, chức năng miễn dịch, sinh sản và duy trì cấu trúc – chức năng của biểu mô da.

Vitamin A tồn tại ở hai dạng chính:

• Retinol (vitamin A hoạt động): có trong các sản phẩm có nguồn gốc động vật như gan, lòng đỏ trứng, thịt gia cầm.

• Provitamin A carotenoids (beta-carotene, alpha-carotene, beta-cryptoxanthin): có trong thực vật, đặc biệt là các loại rau củ quả màu vàng cam hoặc xanh đậm như khoai lang, cà rốt, cải xoăn, bí đỏ, đu đủ, mơ...

Cả hai dạng vitamin A đều có thể được chuyển hóa thành retinoid – chất có tác dụng sinh học tại tế bào, bao gồm vai trò trong biệt hóa tế bào và kiểm soát tăng sinh tế bào biểu mô.

2. Vai trò tiềm năng của vitamin A trong phòng ngừa ung thư da

Ung thư biểu mô tế bào vảy (squamous cell carcinoma – SCC) là loại ung thư da phổ biến thứ hai sau ung thư biểu mô tế bào đáy. Việc tìm kiếm các yếu tố bảo vệ có nguồn gốc từ chế độ ăn là hướng tiếp cận được quan tâm trong phòng ngừa SCC da.

Một nghiên cứu quy mô lớn tại Hàn Quốc đã phân tích dữ liệu từ hai nhóm đối tượng:

• 75.170 phụ nữ (tuổi trung bình 50,4)

• 48.400 nam giới (tuổi trung bình 54,3)

Trong suốt thời gian theo dõi kéo dài trên 26 năm, có tổng cộng 3.978 trường hợp SCC da được ghi nhận. Các nhà nghiên cứu thu thập thông tin về khẩu phần ăn thông qua bảng khảo sát định kỳ 4 năm/lần, từ đó ước tính lượng vitamin A và carotenoid hấp thu từ thực phẩm.

Kết quả nghiên cứu cho thấy:

• Nhóm người tiêu thụ nhiều vitamin A từ thực phẩm có nguy cơ mắc SCC da thấp hơn so với nhóm có mức tiêu thụ thấp.

• Một số carotenoid như beta-cryptoxanthin, lycopene, lutein và zeaxanthin cũng được ghi nhận có liên quan nghịch với nguy cơ SCC da.

Điểm đáng chú ý là vitamin A trong nghiên cứu được tiêu thụ qua thực phẩm tự nhiên, không phải từ thực phẩm chức năng hay thuốc bổ sung.

3. Hạn chế của nghiên cứu

Các tác giả thừa nhận một số giới hạn trong thiết kế nghiên cứu:

• Dân số nghiên cứu chủ yếu là người da trắng, do đó hạn chế khả năng khái quát hóa kết quả cho các nhóm chủng tộc khác.

• Thiết kế nghiên cứu quan sát không thể thiết lập mối quan hệ nhân quả tuyệt đối, mà chỉ gợi ý mối liên quan.

Ngoài ra, việc thu thập dữ liệu chế độ ăn thông qua bảng khảo sát tự điền có thể dẫn đến sai số ghi nhận hoặc thiên lệch hồi tưởng.

4. Kết luận

Mặc dù cần có thêm các nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng để xác định mối quan hệ nhân – quả rõ ràng, các kết quả hiện tại cho thấy mối liên hệ nghịch giữa lượng vitamin A (và các tiền chất carotenoid) từ thực phẩm và nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào vảy ở da.

Điều này củng cố giả thuyết về vai trò bảo vệ của vitamin A đối với sự biệt hóa biểu mô và kiểm soát tăng sinh bất thường – hai yếu tố nền tảng trong quá trình sinh ung thư da.

Khuyến nghị lâm sàng:

Chế độ ăn giàu vitamin A và các carotenoid nguồn gốc tự nhiên (rau củ quả) có thể là một yếu tố hỗ trợ quan trọng trong chiến lược phòng ngừa ung thư da, đặc biệt ở những nhóm nguy cơ cao như người tiếp xúc ánh nắng nhiều, có tiền sử tổn thương da mạn tính hoặc suy giảm miễn dịch. Tuy nhiên, không khuyến cáo sử dụng vitamin A liều cao từ thực phẩm chức năng nếu không có chỉ định y khoa, do nguy cơ độc tính.