Nghẹt mũi vào ban đêm do phì đại cuốn mũi dưới

1. Tổng quan

Nghẹt mũi về đêm là một tình trạng phổ biến, thường gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể. Trong khi nguyên nhân như cảm lạnh, dị ứng hoặc viêm xoang có thể gây nghẹt mũi bất cứ lúc nào trong ngày, thì phần lớn các trường hợp nghẹt mũi xảy ra chủ yếu vào ban đêm lại liên quan đến một tình trạng gọi là phì đại cuốn mũi dưới (inferior turbinate hypertrophy).

2. Cơ chế bệnh sinh

Cuốn mũi dưới là các cấu trúc xương nằm trong hốc mũi, được bao phủ bởi lớp niêm mạc dày và giàu mạch máu, có chức năng làm ẩm, làm ấm và lọc không khí hít vào. Phì đại cuốn mũi dưới xảy ra khi mô niêm mạc bao phủ cuốn mũi dày lên bất thường, làm hẹp lòng mũi và gây tắc nghẽn luồng không khí.

Tình trạng này thường trở nên nặng hơn khi người bệnh nằm xuống, do hiệu ứng trọng lực làm tăng lượng máu đến các mạch máu trong cuốn mũi, dẫn đến phù nề và nghẹt mũi. Người bệnh có thể nhận thấy mũi bị tắc nặng hơn ở bên nằm nghiêng đối diện với gối.

Ngoài ra, các yếu tố như viêm mũi dị ứng, viêm xoang, lệch vách ngăn mũi, hoặc polyp mũi cũng có thể đồng thời góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng phì đại cuốn mũi.

3. Triệu chứng lâm sàng

• Nghẹt mũi nặng hơn khi nằm ngủ, thường xảy ra vào ban đêm

• Ngủ ngáy, khó ngủ, gián đoạn giấc ngủ

• Mất hoặc giảm khứu giác

• Cảm giác khô, nóng rát trong khoang mũi

• Chảy máu cam (nếu niêm mạc bị tổn thương do khô)

• Có thể kèm theo các biểu hiện dị ứng như hắt hơi, chảy nước mũi

4. Các biện pháp điều trị

Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh. Một số phương pháp phổ biến bao gồm:

a. Biện pháp tại nhà:

• Rửa mũi bằng dung dịch nước muối sinh lý: giúp làm sạch khoang mũi, loại bỏ dị nguyên và giảm viêm niêm mạc.

• Thay đổi tư thế ngủ: tránh nằm nghiêng lâu về một bên; nâng cao đầu khi ngủ để giảm tình trạng xung huyết mũi.

b. Điều trị nội khoa:

• Thuốc xịt mũi chứa corticosteroid (ví dụ: fluticasone): giúp giảm viêm, làm co niêm mạc cuốn mũi; thường phát huy tác dụng tốt nhất khi sử dụng liên tục trong nhiều tuần đến vài tháng.

• Thuốc xịt kháng histamine (ví dụ: azelastine): hữu ích trong trường hợp có liên quan đến viêm mũi dị ứng; ít gây tác dụng phụ so với thuốc uống.

• Lưu ý: Không nên sử dụng thuốc xịt mũi co mạch (như oxymetazoline) quá 3–5 ngày liên tiếp do nguy cơ gây hiện tượng "phản ứng hồi ứng" (rebound congestion), làm nghẹt mũi nặng hơn.

c. Điều trị ngoại khoa:

Trong những trường hợp phì đại cuốn mũi dưới dai dẳng, không đáp ứng với điều trị nội khoa, bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng có thể chỉ định các can thiệp phẫu thuật như:

• Phẫu thuật thu gọn cuốn mũi (turbinate reduction): qua phương pháp đốt bằng sóng radio (radiofrequency ablation), laser, hoặc phẫu thuật nội soi.

• Phẫu thuật chỉnh hình cấu trúc mũi kèm theo nếu có lệch vách ngăn.

5. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh nên tìm gặp bác sĩ chuyên khoa trong các trường hợp sau:

• Tình trạng nghẹt mũi kéo dài và ảnh hưởng đến giấc ngủ, sinh hoạt hàng ngày

• Không cải thiện sau khi áp dụng các biện pháp thông thường

• Có biểu hiện bất thường khác như: đau vùng mặt, chảy máu mũi nhiều, tiết dịch mũi kéo dài, sốt

6. Kết luận

Phì đại cuốn mũi dưới là một nguyên nhân thường gặp của nghẹt mũi về đêm và có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng giấc ngủ và cuộc sống. Việc điều trị bao gồm sử dụng thuốc, thay đổi lối sống, và trong những trường hợp cần thiết, can thiệp phẫu thuật. Việc chẩn đoán và quản lý sớm bởi bác sĩ chuyên khoa giúp cải thiện triệu chứng và hạn chế biến chứng lâu dài.