Những yếu tố tiêu hao năng lượng hàng ngày: Nhận diện và can thiệp

Cảm giác mệt mỏi kéo dài không chỉ bắt nguồn từ những nguyên nhân phổ biến như thiếu ngủ, làm việc quá sức hay căng thẳng tâm lý. Nhiều yếu tố tưởng chừng như nhỏ nhặt trong sinh hoạt hằng ngày có thể ảnh hưởng đáng kể đến mức năng lượng, khả năng tập trung và sức khỏe tổng thể. Việc nhận diện và điều chỉnh các yếu tố này có thể góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống.

1. Môi trường sống và làm việc bừa bộn

Không gian sống hoặc làm việc thiếu trật tự có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng nhận thức. Nghiên cứu năm 2011 đăng trên Journal of Neuroscience chỉ ra rằng một môi trường lộn xộn làm tăng mức độ kích thích không mong muốn, gây quá tải cảm giác và làm giảm khả năng tập trung của não bộ, từ đó dẫn đến mệt mỏi tinh thần.

Tương tự, một nghiên cứu năm 2016 đăng trên Environment and Behavior cho thấy tình trạng bừa bộn trong nhà bếp không chỉ làm gia tăng cảm giác căng thẳng mà còn khiến con người dễ lựa chọn các thực phẩm giàu năng lượng nhưng không lành mạnh, góp phần gia tăng mệt mỏi về thể chất và tinh thần.

2. Sử dụng đồ uống tăng lực chứa đường

Mặc dù các sản phẩm tăng lực có thể mang lại cảm giác tỉnh táo tạm thời, nhiều loại lại chứa hàm lượng đường cao, dẫn đến tăng đường huyết nhanh chóng, sau đó là hạ đường huyết phản xạ – gây mệt mỏi và suy giảm nhận thức. Một nghiên cứu đăng trên Clinical Interventions in Aging (2019) cho thấy tiêu thụ quá nhiều đường có liên quan đến chức năng nhận thức suy giảm ở người cao tuổi.

3. Tư thế cơ thể không phù hợp

Tư thế không đúng không chỉ ảnh hưởng đến hệ cơ xương mà còn liên quan đến sự điều hòa thần kinh tự chủ. Một nghiên cứu năm 2016 cho thấy tư thế ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh giao cảm và đối giao cảm, từ đó chi phối các chức năng sinh lý như hô hấp, nhịp tim, tiêu hóa và thậm chí cảm xúc. Tư thế sai có thể gây mất cân bằng sinh lý, làm giảm năng lượng và tăng nguy cơ rối loạn tâm thần.

4. Mất nước

Tình trạng mất nước nhẹ (≥2% trọng lượng cơ thể) có thể ảnh hưởng đến tâm trạng, mức độ tỉnh táo và khả năng nhận thức. Mất nước làm giảm lưu lượng máu lên não, gây ra cảm giác mệt mỏi và kém tập trung. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị người trưởng thành nên uống khoảng 2 – 2,5 lít nước mỗi ngày, tùy theo mức độ hoạt động thể lực và điều kiện môi trường.

5. Thiếu hụt vi chất dinh dưỡng

Thiếu vitamin và khoáng chất – đặc biệt là các vitamin nhóm B (B6, B12) và magiê – có thể gây rối loạn quá trình sản xuất năng lượng tế bào. Một nghiên cứu cho thấy kết hợp bổ sung magiê và vitamin B6 giúp cải thiện 24% các biểu hiện căng thẳng và mệt mỏi so với dùng riêng lẻ. Cần đảm bảo chế độ ăn cân đối, giàu ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh, các loại hạt và thực phẩm giàu vi chất.

6. Tập luyện thể thao quá mức

Tập thể dục điều độ giúp cải thiện thể chất và tinh thần. Tuy nhiên, tập luyện quá mức có thể dẫn đến hội chứng "quá tải" (overtraining syndrome), làm giảm hiệu quả hồi phục, rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi kéo dài và tăng nguy cơ chấn thương. Một nghiên cứu cho thấy người tập luyện vừa phải có tỷ lệ tử vong thấp hơn so với nhóm ít vận động, trong khi những người tập quá mức lại không có lợi ích vượt trội.

7. Ảnh hưởng từ các mối quan hệ tiêu cực

Tương tác xã hội có thể ảnh hưởng trực tiếp đến trạng thái cảm xúc và năng lượng. Những mối quan hệ mang tính chất tiêu cực, gây căng thẳng hoặc thao túng cảm xúc (còn gọi là “người bạn độc hại”) có thể làm tăng mức độ mệt mỏi cảm xúc và căng thẳng mạn tính. Nghiên cứu tâm lý học hành vi cho thấy con người có xu hướng mô phỏng biểu cảm và cảm xúc của người đối diện một cách vô thức, do đó sự hiện diện thường xuyên của năng lượng tiêu cực có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần lâu dài.

Kết luận

Sự mệt mỏi kéo dài không nên chỉ quy về thiếu ngủ hoặc làm việc quá sức. Nhiều yếu tố thường ngày – từ không gian sống, thói quen dinh dưỡng, đến tư thế và các mối quan hệ xã hội – đều có thể ảnh hưởng đến năng lượng thể chất và tâm thần. Việc nhận diện, thay đổi lối sống và điều chỉnh các yếu tố tiêu hao năng lượng là cần thiết nhằm nâng cao sức khỏe toàn diện và cải thiện chất lượng cuộc sống.