Rối loạn cương dương: Cơ chế bệnh sinh, yếu tố nguy cơ và các biện pháp không dùng thuốc

Rối loạn cương dương (Erectile Dysfunction – ED) là một rối loạn chức năng tình dục phổ biến ở nam giới, đặc trưng bởi tình trạng không có khả năng đạt được hoặc duy trì sự cương cứng đủ để thực hiện hoạt động tình dục một cách thỏa đáng. Mặc dù tình trạng rối loạn chức năng cương có thể xảy ra thoáng qua trong một số tình huống sinh lý hoặc tâm lý, tuy nhiên, chẩn đoán ED chỉ được đặt ra khi các triệu chứng xảy ra lặp đi lặp lại, kéo dài trong ít nhất 4 tuần và ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh.

1. Cơ chế bệnh sinh và nguyên nhân

Rối loạn cương dương có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm nguyên nhân thực thể (giảm lưu lượng máu đến dương vật, tổn thương thần kinh, nội tiết tố bất thường) và nguyên nhân tâm lý – xã hội (lo âu, trầm cảm, căng thẳng, xung đột mối quan hệ). Trong đó, nguyên nhân phổ biến nhất là giảm tưới máu thể hang do rối loạn chức năng nội mô hoặc tắc nghẽn mạch máu.

Một yếu tố sinh hóa quan trọng là enzyme phosphodiesterase type 5 (PDE5), vốn có vai trò phân giải cyclic GMP – chất trung gian quan trọng trong quá trình giãn mạch và duy trì cương cứng. Việc tăng hoạt tính PDE5 được xem là cơ chế sinh lý bệnh chủ yếu trong nhiều trường hợp ED, từ đó lý giải cơ chế tác dụng của các thuốc ức chế PDE5 như sildenafil (Viagra) hoặc tadalafil (Cialis).

Ngoài ra, các yếu tố nguy cơ góp phần gây rối loạn cương dương bao gồm:

• Bệnh lý tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường

• Béo phì, rối loạn lipid máu

• Lạm dụng rượu, thuốc lá

• Trầm cảm, stress, xung đột mối quan hệ

• Thiếu ngủ và rối loạn giấc ngủ, đặc biệt là ngưng thở khi ngủ

2. Biện pháp cải thiện chức năng cương không dùng thuốc

Mặc dù các thuốc điều trị rối loạn cương có thể mang lại hiệu quả nhanh chóng, tuy nhiên, các can thiệp không dùng thuốc cũng đóng vai trò quan trọng trong chiến lược điều trị toàn diện. Dưới đây là một số biện pháp dựa trên bằng chứng có thể giúp cải thiện chức năng cương thông qua cơ chế tăng cường lưu lượng máu và điều hòa nội môi:

2.1. Dinh dưỡng lành mạnh

• Tăng cường thực phẩm giàu chất chống oxy hóa: Trái cây (đặc biệt là quả mọng), rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu giúp cải thiện tuần hoàn và chức năng nội mô.

• L-arginine (có trong yến mạch, đậu nành lên men) là tiền chất của nitric oxide, hỗ trợ giãn mạch và cải thiện tưới máu.

• Giảm tiêu thụ chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn: Các chế độ ăn nhiều chất béo và đường làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch – một nguyên nhân quan trọng của ED.

2.2. Hạn chế sử dụng rượu và các chất kích thích

• Tiêu thụ rượu mức độ vừa phải có thể không ảnh hưởng đến chức năng cương. Tuy nhiên, lạm dụng rượu có liên quan đến nguy cơ ED tăng cao.

• Giảm hoặc ngừng hút thuốc lá là biện pháp hiệu quả giúp cải thiện sức khỏe mạch máu toàn thân và mô cương dương vật.

2.3. Tăng cường hoạt động thể lực

• Các nghiên cứu cho thấy chỉ cần 20–30 phút tập thể dục vừa phải mỗi ngày (như đi bộ nhanh, chạy bộ, bài tập sức bền như squat, plank) có thể cải thiện lưu thông máu và chức năng nội mô.

• Duy trì chỉ số BMI trong giới hạn bình thường giúp phòng ngừa đái tháo đường, tăng huyết áp – các yếu tố nguy cơ cao của ED.

2.4. Cải thiện chất lượng giấc ngủ

• Thiếu ngủ và rối loạn giấc ngủ, đặc biệt là hội chứng ngưng thở khi ngủ, làm giảm nồng độ testosterone và làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, góp phần vào cơ chế bệnh sinh của ED.

• Ngủ đủ giấc (trung bình 7–8 giờ mỗi đêm) là yếu tố quan trọng trong bảo tồn chức năng sinh lý tình dục.

2.5. Giao tiếp và điều chỉnh tâm lý – hành vi tình dục

• Trò chuyện cởi mở với bạn tình, điều chỉnh kỳ vọng về hiệu suất tình dục và giảm áp lực về thành tích là các yếu tố tâm lý quan trọng trong điều trị ED.

• Có thể áp dụng các hình thức hoạt động tình dục khác như quan hệ bằng miệng, sử dụng đồ chơi tình dục phù hợp, đổi tư thế hoặc nhập vai để khơi gợi hứng thú, làm phong phú trải nghiệm tình dục.

• Việc khám phá cơ thể và nhận biết các kiểu chạm mang lại khoái cảm cao có thể giúp giảm lo âu tình dục, từ đó cải thiện đáp ứng sinh lý.

Kết luận:

Rối loạn cương dương là một rối loạn đa yếu tố, cần được tiếp cận điều trị toàn diện, bao gồm thay đổi lối sống, can thiệp tâm lý và khi cần thiết, sử dụng thuốc ức chế PDE5. Các biện pháp không dùng thuốc có vai trò quan trọng trong phòng ngừa và cải thiện chức năng cương dương, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng sống và sức khỏe toàn thân của người bệnh.