Rotavirus và vai trò của vắc xin phòng ngừa

Giới thiệu

Rotavirus là một loại virus hình cầu có khả năng gây viêm dạ dày – ruột cấp tính nghiêm trọng, đặc trưng bởi tiêu chảy và nôn mửa, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bệnh có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng và tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Hiện nay, có hai loại vắc xin rotavirus được sử dụng rộng rãi nhằm phòng ngừa hiệu quả căn bệnh này.

Tình hình nhiễm rotavirus và tác động sức khỏe

Trước khi có vắc xin, rotavirus là nguyên nhân gây ra khoảng 200.000 lượt cấp cứu, 55.000 ca nhập viện và từ 60 đến 65 ca tử vong mỗi năm tại Hoa Kỳ. Trên phạm vi toàn cầu, rotavirus là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy nặng ở trẻ em dưới 5 tuổi, dẫn đến khoảng 2 triệu ca nhập viện và hơn 500.000 ca tử vong hàng năm.

Rotavirus lây truyền chủ yếu qua đường phân – miệng, virus có thể tồn tại lâu trên các bề mặt bị ô nhiễm và dễ dàng truyền qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp. Đặc biệt nguy cơ lây nhiễm cao trong các cơ sở chăm sóc trẻ em và bệnh viện do sự tiếp xúc gần gũi và chăm sóc thay tã không đúng cách.

Triệu chứng lâm sàng

Bệnh thường biểu hiện bằng sốt, buồn nôn, nôn mửa, đau bụng và tiêu chảy nước kéo dài đến 8 ngày. Tiêu chảy kéo dài dẫn đến mất nước cấp tính, là nguyên nhân chính gây nhập viện và tử vong ở trẻ em mắc rotavirus.

Vắc xin phòng ngừa rotavirus

Hiện có hai loại vắc xin rotavirus được cấp phép sử dụng:

• RotaTeq (RV5): liều uống gồm 3 lần vào các tháng thứ 2, 4 và 6.

• Rotarix (RV1): liều uống gồm 2 lần vào tháng thứ 2 và 4.

Vắc xin có thể đồng thời tiêm với các loại vắc xin khác trong lịch tiêm chủng. Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến cáo đưa vắc xin rotavirus vào chương trình tiêm chủng thường quy cho trẻ sơ sinh nhằm giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh.

Hiệu quả của vắc xin

Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy vắc xin rotavirus giảm khoảng 74% các ca nhiễm rotavirus nói chung, đồng thời giảm 98% các trường hợp nhiễm nặng và 96% các ca nhập viện do rotavirus. Ví dụ, tại một bệnh viện ở Massachusetts, số ca rotavirus đã giảm từ 65 xuống còn 3 trong vòng 2 năm sau khi áp dụng chương trình tiêm chủng.

Độ an toàn của vắc xin

Vắc xin rotavirus đã được thử nghiệm trên hơn 70.000 trẻ em trước khi được cấp phép và chứng minh có độ an toàn cao. Một loại vắc xin rotavirus trước đó, RotaShield, đã bị thu hồi do liên quan đến tăng nguy cơ lồng ru ruột. Tuy nhiên, các loại vắc xin hiện hành (RotaTeq và Rotarix) không ghi nhận nguy cơ này và được đánh giá an toàn.

Chống chỉ định và lưu ý khi tiêm vắc xin

• Trẻ từng có phản ứng dị ứng nghiêm trọng với liều vắc xin rotavirus trước đó không nên tiếp tục tiêm các liều tiếp theo.

• Trẻ đang mắc bệnh vừa hoặc nặng nên trì hoãn tiêm cho đến khi phục hồi.

• Cần thận trọng với trẻ có hệ miễn dịch suy giảm (do HIV/AIDS, điều trị steroid kéo dài, bệnh ung thư hoặc điều trị ung thư).

Tác dụng phụ của vắc xin

Phản ứng dị ứng nghiêm trọng rất hiếm gặp nhưng có thể xảy ra, biểu hiện bằng khó thở, thở khò khè, nổi mề đay, xanh xao hoặc tim đập nhanh.

Các phản ứng phụ nhẹ phổ biến hơn gồm:

• Quấy khóc

• Tiêu chảy

• Nôn mửa

Những triệu chứng này thường tự khỏi và không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe trẻ.

Kết luận

Vắc xin rotavirus là biện pháp phòng ngừa hiệu quả và an toàn, góp phần giảm đáng kể tỷ lệ mắc, nhập viện và tử vong do rotavirus ở trẻ nhỏ. Việc thực hiện tiêm chủng đầy đủ theo khuyến cáo của cơ quan y tế là rất cần thiết để bảo vệ trẻ em trước căn bệnh nguy hiểm này.