Sốt xuất huyết trong thai kỳ: Nguy cơ, biểu hiện và hướng xử trí

1. Tổng quan

Sốt xuất huyết (SXH) là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, lây truyền qua muỗi Aedes aegypti. Bệnh lưu hành rộng rãi tại các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, bao gồm Việt Nam. Phụ nữ mang thai là đối tượng có nguy cơ cao gặp biến chứng khi nhiễm virus Dengue do sự thay đổi sinh lý miễn dịch và huyết động trong thai kỳ.

2. Tác động của sốt xuất huyết đối với thai kỳ

2.1 Nguy cơ đối với mẹ

Phụ nữ mang thai nhiễm SXH, đặc biệt trong tam cá nguyệt thứ ba, có thể gặp các biến chứng nghiêm trọng như:

• Rối loạn đông máu (giảm tiểu cầu, kéo dài thời gian chảy máu), làm tăng nguy cơ xuất huyết trong và sau sinh

• Tiền sản giật hoặc tăng huyết áp thai kỳ

• Suy tạng, sốc Dengue và tử vong nếu không được xử trí kịp thời

• Xuất huyết khi chuyển dạ và nguy cơ cần can thiệp sản khoa khẩn cấp

2.2 Nguy cơ đối với thai nhi

• Sinh non và thai nhẹ cân

• Tăng nguy cơ sảy thai, đặc biệt nếu nhiễm bệnh trong ba tháng đầu

• Tử vong chu sinh

• Truyền virus từ mẹ sang con trong thời kỳ quanh sinh, khiến trẻ sơ sinh có nguy cơ mắc SXH nặng với tiên lượng kém

3. Biểu hiện lâm sàng của SXH ở phụ nữ mang thai

3.1 Thể nhẹ (SXH cổ điển)

• Sốt cao đột ngột, thường trên 38.5°C

• Đau đầu, đau sau hốc mắt

• Đau cơ, khớp, đau lưng

• Buồn nôn, nôn mửa

• Phát ban xuất huyết, ngứa (đặc biệt ở lòng bàn tay, chân)

• Sưng hạch, mệt mỏi

Các triệu chứng này thường kéo dài 2–7 ngày và có thể tự hồi phục nếu không chuyển nặng.

3.2 Thể nặng (SXH Dengue nặng – Dengue Severe)

Thường xuất hiện 24–48 giờ sau khi hết sốt:

• Đau bụng dữ dội, lan tỏa

• Nôn nhiều (≥3 lần/ngày)

• Xuất huyết (chảy máu mũi, lợi, rong kinh, tiểu hoặc phân có máu)

• Khó thở, mạch nhanh, huyết áp tụt

• Bứt rứt, kích thích, mệt lả

• Gan to, đau hạ sườn phải

Đây là tình trạng nguy kịch cần nhập viện cấp cứu và theo dõi sát trong môi trường y tế chuyên sâu.

4. Chẩn đoán và theo dõi

4.1 Chẩn đoán xác định

• Lâm sàng: dựa vào triệu chứng đặc trưng như sốt cao, đau nhức cơ thể, xuất huyết, phát ban

• Cận lâm sàng:

  • Công thức máu: giảm tiểu cầu, cô đặc máu (tăng hematocrit)

  • Xét nghiệm NS1Ag, RT-PCR Dengue, IgM/IgG Dengue tùy theo giai đoạn bệnh

  • Theo dõi huyết áp, men gan, đông máu

4.2 Theo dõi thai kỳ

• Siêu âm thai định kỳ để theo dõi sự phát triển và sức khỏe thai nhi

• Đánh giá lưu lượng nước ối, huyết động thai nhi và các dấu hiệu suy thai

• Theo dõi chặt chẽ huyết áp, tiểu cầu và các dấu hiệu cảnh báo tiền sản giật

5. Nguyên tắc điều trị sốt xuất huyết ở phụ nữ mang thai

Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho SXH, do đó việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ và theo dõi sát diễn tiến bệnh, kết hợp với chăm sóc thai kỳ. Nguyên tắc điều trị bao gồm:

5.1 Điều trị tại nhà (thể nhẹ, không có dấu hiệu cảnh báo)

• Nghỉ ngơi tuyệt đối, tránh gắng sức

• Uống đủ nước (2–3 lít/ngày), có thể dùng dung dịch oresol hoặc nước trái cây

• Hạ sốt bằng paracetamol (500 mg mỗi 6 giờ khi sốt cao), tránh dùng aspirin hoặc NSAIDs

• Theo dõi dấu hiệu sinh tồn, lượng tiểu, biểu hiện xuất huyết

5.2 Điều trị nội trú (thể trung bình đến nặng hoặc có dấu hiệu cảnh báo)

• Truyền dịch theo phác đồ điều trị SXH

• Theo dõi sát mạch, huyết áp, lượng nước tiểu, tiểu cầu

• Truyền tiểu cầu hoặc huyết tương tươi đông lạnh nếu cần

• Hồi sức tích cực trong trường hợp sốc Dengue

6. Phòng ngừa SXH ở phụ nữ mang thai

6.1 Phòng muỗi đốt

• Ngủ màn kể cả ban ngày

• Mặc quần áo dài tay, sử dụng kem xua muỗi, vợt điện, nhang muỗi

• Dùng lưới chống muỗi tại cửa sổ, cửa ra vào

6.2 Diệt muỗi – diệt lăng quăng

• Dọn dẹp vệ sinh môi trường, loại bỏ vật chứa nước đọng

• Đậy kín lu, bể chứa nước; thả cá vào bể nước để diệt bọ gậy

• Thay nước lọ hoa thường xuyên, xử lý khay nước tủ lạnh, máng nước điều hòa…

6.3 Vaccine Dengue

• Vaccine Dengvaxia chưa được khuyến cáo sử dụng cho phụ nữ mang thai

• Chỉ sử dụng cho người từ 9–45 tuổi đã từng mắc SXH (xác định bằng xét nghiệm huyết thanh học)

7. Kết luận và khuyến nghị

Sốt xuất huyết trong thai kỳ là một tình trạng y khoa nghiêm trọng cần được nhận diện và xử trí kịp thời để giảm nguy cơ biến chứng cho mẹ và thai nhi. Việc theo dõi sát dấu hiệu cảnh báo, thực hiện chăm sóc hỗ trợ đúng cách, kết hợp với phòng ngừa chủ động là các biện pháp hiệu quả để đảm bảo an toàn cho thai phụ trong vùng dịch SXH.

Khuyến nghị: Phụ nữ mang thai có dấu hiệu nghi ngờ SXH cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán, theo dõi và điều trị phù hợp. Không nên tự điều trị tại nhà.