Tác động tiềm năng của mật ong đối với hội chứng ruột kích thích (IBS)

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn chức năng đường tiêu hóa mạn tính đặc trưng bởi đau bụng, thay đổi nhu động ruột (tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ cả hai), kèm theo các biểu hiện đầy hơi, chướng bụng. Điều trị IBS hiện nay chủ yếu tập trung vào việc điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống. Trong số các biện pháp bổ trợ, việc sử dụng mật ong được nhiều người quan tâm nhờ tính chất chống viêm và khả năng điều hòa vi sinh vật đường ruột. Tuy nhiên, bằng chứng về hiệu quả của mật ong đối với IBS hiện vẫn còn hạn chế.

1. Cơ chế tiềm năng của mật ong đối với chức năng tiêu hóa

Một số nghiên cứu tiền lâm sàng đã chỉ ra rằng mật ong có thể hỗ trợ chức năng tiêu hóa qua các cơ chế sau:

• Tác dụng nhuận tràng nhẹ: Nghiên cứu trên động vật cho thấy mật ong có thể làm tăng độ ẩm của phân và kích thích nhu động ruột, qua đó hỗ trợ giảm triệu chứng táo bón – một biểu hiện thường gặp ở bệnh nhân IBS thể táo bón (IBS-C).

• Tác động đến hệ vi sinh vật đường ruột: Một số dữ liệu cho thấy mật ong có thể điều chỉnh sự cân bằng vi khuẩn có lợi, tuy nhiên, hiệu quả này chưa được xác minh rõ ràng trên người.

• Đặc tính chống viêm và chống oxy hóa: Mật ong chứa các hợp chất phenolic và flavonoid có thể ức chế quá trình viêm tại niêm mạc ruột, yếu tố được cho là liên quan đến cơ chế bệnh sinh của IBS.

2. Mật ong Manuka và đường tiêu hóa

Mật ong Manuka (nguồn gốc từ cây Leptospermum scoparium ở New Zealand) có đặc tính kháng khuẩn mạnh nhờ hàm lượng methylglyoxal cao. Một số nghiên cứu tiền lâm sàng ghi nhận mật ong Manuka có thể làm giảm mức độ viêm trong các mô hình viêm đại tràng trên động vật. Tuy nhiên, chất methylglyoxal cũng có khả năng kích thích niêm mạc ruột, gây tiêu chảy trong một số nghiên cứu ở chuột, do đó có thể làm nặng thêm triệu chứng ở bệnh nhân IBS thể tiêu chảy (IBS-D).

3. Mật ong và FODMAP

Mật ong là thực phẩm giàu fructose – một loại đường đơn thuộc nhóm carbohydrate khó hấp thu (FODMAPs). Việc tiêu thụ lượng lớn FODMAPs có thể dẫn đến lên men tại đại tràng, sinh hơi và gây triệu chứng đầy hơi, chướng bụng, đau quặn – đặc biệt ở người mắc IBS có nhạy cảm viseral cao. Do đó, mật ong có thể không dung nạp tốt ở một số bệnh nhân IBS, nhất là khi tuân thủ chế độ ăn ít FODMAP.

4. Tính cá thể hóa trong đáp ứng

Do cơ chế bệnh sinh của IBS rất đa dạng và liên quan đến nhiều yếu tố như di truyền, tâm lý, đáp ứng miễn dịch, hệ vi sinh vật ruột…, việc sử dụng mật ong trong quản lý triệu chứng cần được tiếp cận theo hướng cá thể hóa. Một số bệnh nhân có thể dung nạp tốt và thậm chí cải thiện triệu chứng khi sử dụng lượng nhỏ mật ong, trong khi số khác có thể gặp tăng nặng các biểu hiện tiêu hóa.

5. Khuyến nghị lâm sàng

Hiện tại chưa có đủ bằng chứng khoa học chất lượng cao để khuyến nghị sử dụng mật ong như một liệu pháp bổ trợ trong điều trị IBS. Các chuyên gia dinh dưỡng và bác sĩ chuyên khoa nên xem xét thận trọng khi tư vấn sử dụng mật ong, đặc biệt trong bối cảnh:

• Bệnh nhân đang tuân thủ chế độ ăn ít FODMAP.

• Có biểu hiện tiêu chảy hoặc nhạy cảm với fructose.

• Có sử dụng đồng thời các sản phẩm bổ sung khác như mật ong Manuka.

Kết luận

Mật ong có thể mang lại một số lợi ích cho sức khỏe tiêu hóa, song ở bệnh nhân hội chứng ruột kích thích, tác dụng này chưa được xác lập rõ ràng trên lâm sàng. Do thành phần giàu FODMAP và đặc tính sinh học đa dạng, việc sử dụng mật ong nên được cân nhắc kỹ lưỡng, cá thể hóa và có sự tư vấn từ chuyên gia y tế để tránh làm trầm trọng thêm triệu chứng. Các nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng trên người là cần thiết để xác định vai trò thực sự của mật ong trong điều trị IBS.