Tiêu chảy liên quan đến việc sử dụng thực phẩm bổ sung: Nguyên nhân và biện pháp xử trí

Thực phẩm bổ sung dinh dưỡng thường được sử dụng với mục đích cải thiện sức khỏe, hỗ trợ chức năng miễn dịch, tiêu hóa, tim mạch và chuyển hóa. Tuy nhiên, một số thành phần trong các sản phẩm này có thể gây ra tác dụng không mong muốn, trong đó tiêu chảy là một trong những biểu hiện thường gặp nhất. Bài viết dưới đây trình bày các loại thực phẩm bổ sung dễ gây tiêu chảy và các biện pháp phòng tránh phù hợp.

Một số loại thực phẩm bổ sung dễ có nguy cơ gây tiêu chảy nhất

1. Vitamin C (Acid Ascorbic)

Vitamin C là một vitamin tan trong nước, không được cơ thể tích lũy nên cần được bổ sung thường xuyên. Liều khuyến cáo hàng ngày cho người trưởng thành là 75–90 mg. Tuy nhiên, khi sử dụng vượt quá ngưỡng dung nạp (tối đa 2.000 mg/ngày), có thể xuất hiện các triệu chứng như:

• Tiêu chảy

• Đau quặn bụng

• Buồn nôn hoặc nôn

Mặc dù quá liều vitamin C hiếm gặp, những người sử dụng các chế phẩm liều cao kéo dài cần theo dõi kỹ phản ứng tiêu hóa và điều chỉnh liều lượng theo khuyến cáo của chuyên gia y tế.

2. Kẽm

Kẽm có vai trò thiết yếu trong hoạt động của hệ thống miễn dịch, tổng hợp enzyme và chức năng tế bào. Nhu cầu khuyến nghị hàng ngày cho người trưởng thành là 8–12 mg.

Việc sử dụng quá liều (thường > 40 mg/ngày trong thời gian dài) có thể gây:

• Rối loạn tiêu hóa

• Tiêu chảy do tăng áp lực thẩm thấu trong lòng ruột

Mặc dù phần lớn dân số nhận đủ kẽm từ chế độ ăn uống, việc sử dụng thêm chế phẩm chứa kẽm cần được cân nhắc và giám sát liều lượng.

3. Dầu cá (Omega-3)

Axit béo Omega-3, bao gồm EPA và DHA, có lợi trong việc hỗ trợ tim mạch và điều hòa viêm. Tuy nhiên, một số người sử dụng dầu cá liều cao (> 3g/ngày) có thể gặp:

• Tiêu chảy hoặc phân lỏng

• Đầy bụng, khó tiêu

Nguyên nhân là do tính chất dầu mỡ của sản phẩm, làm tăng nhu động ruột và ảnh hưởng đến tính nhất quán của phân. Trong trường hợp tiêu chảy kéo dài khi sử dụng dầu cá, cần ngừng sản phẩm và tham khảo bác sĩ.

4. Magiê

Magiê tham gia vào nhiều chức năng sinh lý, bao gồm hoạt động thần kinh – cơ và chuyển hóa năng lượng. Nhu cầu khuyến nghị là 310–420 mg/ngày.

Một số dạng muối magiê (ví dụ: magnesium citrate, magnesium hydroxide) có thể gây:

• Tác dụng nhuận tràng

• Tiêu chảy do tăng thẩm thấu ruột

Thận trọng khi sử dụng kết hợp với thuốc kháng acid hoặc thuốc bổ sung magie nếu có tiền sử rối loạn tiêu hóa.

5. Thuốc nhuận tràng và chế phẩm gây tiêu chảy khác

Thuốc nhuận tràng (laxatives) là nhóm thuốc có tác dụng kích thích nhu động ruột hoặc tăng áp lực thẩm thấu để làm mềm phân. Việc sử dụng không hợp lý, lạm dụng với mục đích giảm cân có thể dẫn đến:

• Rối loạn điện giải

• Mất nước nghiêm trọng

• Suy chức năng thận

• Tổn thương niêm mạc ruột

• Nguy cơ nghiện thuốc nhuận tràng

Chỉ nên sử dụng thuốc nhuận tràng theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.

Biện pháp phòng ngừa và xử trí tiêu chảy liên quan đến thực phẩm bổ sung

1. Chia nhỏ liều lượng bổ sung

Việc chia liều dùng trong ngày có thể giúp giảm tác động lên hệ tiêu hóa. Ví dụ, thay vì dùng toàn bộ liều vitamin C một lần, có thể chia thành 2 lần trong ngày để hạn chế nguy cơ tiêu chảy.

2. Dùng thực phẩm bổ sung sau khi ăn hoặc sau khi tập luyện

Việc kết hợp thực phẩm bổ sung với bữa ăn giúp giảm tác động trực tiếp lên niêm mạc tiêu hóa. Sau tập luyện thể thao, cơ thể có xu hướng tiêu hóa tốt hơn, giúp giảm các tác dụng phụ đường tiêu hóa.

3. Tránh các sản phẩm chứa đường nhân tạo

Một số chất tạo ngọt không tiêu hóa được như sorbitol, mannitol (nhóm polyol) có thể gây tiêu chảy thẩm thấu. Nên đọc kỹ nhãn thực phẩm để tránh sử dụng các sản phẩm chứa thành phần này nếu có vấn đề tiêu hóa.

4. Cân bằng chất xơ và nước

Việc bổ sung đủ chất xơ (25–38g/ngày) và uống đủ nước (1,5–2 lít/ngày) sẽ giúp điều hòa nhu động ruột. Tuy nhiên, bổ sung quá nhiều chất xơ đột ngột có thể gây rối loạn tiêu hóa, nên tăng dần lượng theo thời gian.

Khuyến cáo lâm sàng

• Đối với bệnh nhân đang sử dụng thực phẩm chức năng và có biểu hiện tiêu chảy kéo dài (>2 ngày), cần ngưng sử dụng và được đánh giá y khoa toàn diện.

• Luôn tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ trước khi bắt đầu sử dụng bất kỳ chế phẩm bổ sung nào, đặc biệt ở người có bệnh lý nền về gan, thận hoặc rối loạn tiêu hóa.

• Nên duy trì chế độ ăn uống cân đối, ưu tiên thực phẩm tự nhiên để đảm bảo hấp thu vi chất an toàn, hiệu quả và giảm nguy cơ rối loạn tiêu hóa.