Tiêu chảy trong kỳ kinh nguyệt

1. Tổng quan

Tiêu chảy trong thời kỳ hành kinh là một hiện tượng tương đối phổ biến, tuy chưa được hiểu biết toàn diện về mặt cơ chế bệnh sinh, nhưng được ghi nhận là có liên quan mật thiết đến hoạt động nội tiết và sự thay đổi sinh lý trong chu kỳ kinh nguyệt. Triệu chứng này thường đi kèm với đau bụng kinh, đầy bụng, và các biểu hiện thuộc hội chứng tiền kinh nguyệt (Premenstrual Syndrome - PMS).

2. Cơ chế bệnh sinh

Nguyên nhân chính xác gây tiêu chảy trong kỳ kinh nguyệt hiện chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, nhiều bằng chứng cho thấy sự gia tăng tổng hợp và giải phóng prostaglandin từ niêm mạc nội mạc tử cung có vai trò trung tâm.

• Prostaglandin, đặc biệt là PGF2α, được phóng thích trong giai đoạn đầu của kinh nguyệt nhằm gây co thắt cơ trơn tử cung để tống xuất lớp nội mạc. Tuy nhiên, prostaglandin cũng có tác dụng lên ruột non và đại tràng, làm tăng nhu động ruột, dẫn đến tiêu chảy.

• Prostaglandin được ghi nhận đạt nồng độ cao nhất trong 3 ngày đầu của chu kỳ kinh nguyệt – thời điểm mà phụ nữ thường ghi nhận đau bụng và rối loạn tiêu hóa rõ rệt nhất.

• Bên cạnh đó, sự thay đổi nồng độ hormone sinh dục như estrogen và progesterone trong chu kỳ kinh nguyệt cũng ảnh hưởng đến nhu động ruột. Progesterone có xu hướng làm giảm nhu động ruột, trong khi prostaglandin và estrogen có thể kích thích hoạt động tiêu hóa.

3. Biểu hiện lâm sàng liên quan

Các triệu chứng tiêu hóa trong kỳ kinh nguyệt bao gồm:

• Tiêu chảy (thường trong 1–3 ngày đầu của chu kỳ).

• Đầy bụng, buồn nôn, hoặc khó tiêu.

• Táo bón (ở một số phụ nữ do thay đổi hormon khác nhau).

• Đau quặn bụng dưới do sự kết hợp giữa co thắt tử cung và nhu động ruột tăng.

Các triệu chứng trên có thể xuất hiện riêng biệt hoặc đồng thời với các biểu hiện khác của hội chứng tiền kinh nguyệt như thay đổi tâm trạng, mệt mỏi, căng vú.

4. Chiến lược kiểm soát và can thiệp

4.1. Điều trị triệu chứng tiêu chảy

Phụ nữ có biểu hiện tiêu chảy rõ rệt trong kỳ kinh nguyệt có thể áp dụng các biện pháp kiểm soát triệu chứng bao gồm:

• Thuốc giảm nhu động ruột: Loperamide hoặc các dẫn xuất tương tự có thể làm giảm tần suất đi ngoài.

• Bismuth subsalicylate: Có thể hữu ích trong việc kiểm soát tiêu chảy ngắn hạn.

• Việc dùng thuốc sớm, ngay trước thời điểm dự kiến có triệu chứng, có thể giúp kiểm soát tốt hơn.

4.2. Kiểm soát nguyên nhân nền (prostaglandin)

• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen hoặc naproxen có tác dụng ức chế tổng hợp prostaglandin, từ đó giảm cả triệu chứng đau bụng kinh lẫn tiêu chảy.

• Thuốc tránh thai đường uống có thể điều hòa hormone sinh dục và làm giảm sự dao động của prostaglandin, từ đó góp phần kiểm soát các triệu chứng liên quan đến kinh nguyệt.

4.3. Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

• Tập thể dục đều đặn được chứng minh có hiệu quả trong việc làm giảm các triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt. Cơ chế có thể liên quan đến việc cải thiện lưu lượng máu và điều hòa hormone.

• Tránh sử dụng caffein, thực phẩm chiên rán, nhiều chất béo hoặc thức ăn có tính kích thích trong những ngày hành kinh.

• Chườm ấm vùng bụng dưới giúp thư giãn cơ trơn tử cung và giảm cảm giác đau quặn bụng, đồng thời có thể giảm bớt nhu động ruột tăng.

• Duy trì chế độ ăn uống cân đối, giàu chất xơ, rau xanh và uống đủ nước để hỗ trợ chức năng tiêu hóa.

5. Khi nào cần khám chuyên khoa?

• Tiêu chảy kéo dài nhiều ngày hoặc nặng làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

• Có biểu hiện mất nước, đau bụng dữ dội hoặc sốt.

• Rối loạn tiêu hóa không chỉ xảy ra trong kỳ kinh nguyệt mà kéo dài suốt chu kỳ.

• Nghi ngờ hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc bệnh lý tiêu hóa mạn tính.

Kết luận: Tiêu chảy trong kỳ kinh nguyệt là một biểu hiện thường gặp và thường lành tính, liên quan chủ yếu đến hoạt động của prostaglandin và biến động nội tiết. Việc quản lý hiệu quả dựa trên điều trị triệu chứng, điều hòa hormon và điều chỉnh lối sống có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống cho người bệnh trong những ngày hành kinh.