Tình trạng “thất tình” dưới góc nhìn khoa học

“Thất tình” là một trải nghiệm cảm xúc phổ biến, thường xảy ra sau sự chia ly tình cảm, mất người thân, hoặc cảm giác yêu đơn phương không được đáp lại. Trạng thái này có thể gây ảnh hưởng rõ rệt đến chức năng tâm lý và sinh lý của người trải qua. Mặc dù không được phân loại là một rối loạn trong hệ thống phân loại bệnh quốc tế, nhưng thất tình có thể gây ra những biểu hiện lâm sàng tương đồng với phản ứng mất mát, lo âu và trầm cảm.

1. Định nghĩa và cơ chế sinh học

Thất tình là trạng thái tâm lý – cảm xúc đặc trưng bởi cảm giác mất mát, khao khát hoặc ám ảnh dai dẳng về một đối tượng tình cảm, từ đó ảnh hưởng đến khả năng điều tiết cảm xúc, chức năng nhận thức và hành vi xã hội của cá nhân. Tình trạng này thường liên quan đến:

• Chia tay mối quan hệ tình cảm

• Yêu đơn phương hoặc yêu không được đáp lại

• Mất kết nối cảm xúc hoặc thể chất với đối tượng gắn bó

• Tử vong của người thân yêu

Về mặt sinh học, thất tình có liên quan đến sự biến động các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin, noradrenaline, oxytocin, testosterone và cortisol. Sự rối loạn cân bằng này có thể gây ra các phản ứng tương tự như stress cấp tính và phản ứng mất mát phức tạp.

2. Triệu chứng lâm sàng

Người trải qua thất tình có thể xuất hiện các triệu chứng ở cả mặt tâm lý và thể chất, bao gồm:

• Rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi, thay đổi cảm xúc

• Lo âu, buồn bã, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày

• Giảm cảm giác ngon miệng, khó tập trung, cảm giác cô lập

• Đau đầu, rối loạn tiêu hóa, tăng cảm giác căng thẳng

• Suy nghĩ lặp đi lặp lại về đối tượng đã mất

• Hành vi rút lui xã hội hoặc thay đổi lối sống theo chiều hướng tiêu cực

Cần lưu ý rằng các triệu chứng này nếu kéo dài hoặc làm ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống, có thể cần được phân biệt với rối loạn trầm cảm nặng hoặc rối loạn điều chỉnh.

3. Các biện pháp can thiệp và hỗ trợ

3.1. Tăng cường chiến lược tự chăm sóc

Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tự chăm sóc là khả năng của cá nhân trong việc duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần thông qua các hành vi tích cực. Một số biện pháp hiệu quả bao gồm:

• Tập thể dục đều đặn, tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên

• Ngủ đủ giấc, xây dựng chế độ ăn uống khoa học

• Tham gia hoạt động cộng đồng, tăng tương tác xã hội

• Dành thời gian cho sở thích, sáng tạo hoặc thiền chánh niệm

• Sắp xếp lại không gian sống, loại bỏ những yếu tố kích hoạt ký ức tiêu cực

3.2. Tăng cường hormone hạnh phúc

Các hormone như oxytocin, serotonin, dopamine và endorphin có vai trò quan trọng trong điều tiết cảm xúc tích cực và cảm giác gắn kết xã hội. Có thể tăng nồng độ các hormone này thông qua:

• Giao tiếp thân mật với người thân (ôm, bắt tay, chia sẻ cảm xúc)

• Nghe nhạc thư giãn, xem phim hài, massage nhẹ nhàng

• Thực hiện các hoạt động mang lại niềm vui và sự kết nối

3.3. Hỗ trợ tâm lý và trị liệu chuyên nghiệp

Đối với các trường hợp thất tình gây ảnh hưởng kéo dài đến chức năng tâm lý – xã hội, cần được tiếp cận với các hình thức hỗ trợ chuyên sâu như:

• Trị liệu nhận thức hành vi (CBT): Giúp thay đổi cách nhìn nhận và đối phó với mất mát

• Trị liệu hành vi cảm xúc hợp lý (REBT): Tái cấu trúc hệ thống niềm tin không phù hợp

• Tư vấn tâm lý cá nhân hoặc nhóm hỗ trợ

Một nghiên cứu đăng trên Clinical Epidemiology (2018) cho thấy, điều trị sớm bằng liệu pháp tâm lý giúp giảm nguy cơ phát triển các rối loạn tâm thần nghiêm trọng sau các sự kiện mất mát.

4. Kết luận

Thất tình là một trải nghiệm cảm xúc sâu sắc, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần nếu không được nhận diện và xử lý đúng cách. Việc thừa nhận cảm xúc, tăng cường chiến lược tự chăm sóc, kết nối xã hội và tìm kiếm hỗ trợ tâm lý là các yếu tố then chốt giúp cá nhân vượt qua giai đoạn này một cách lành mạnh. Trong mọi trường hợp, sức khỏe tinh thần cần được xem là ưu tiên ngang bằng với sức khỏe thể chất và cần được chăm sóc một cách chủ động.