Tổng quan về bệnh Brucellosis

Brucellosis là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn thuộc chi Brucella gây ra, có khả năng lây truyền từ động vật sang người (zoonosis). Con người nhiễm bệnh chủ yếu thông qua việc tiêu thụ các sản phẩm động vật chưa qua tiệt trùng, đặc biệt là sữa và các chế phẩm từ sữa bị nhiễm vi khuẩn. Ngoài ra, bệnh có thể lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp với động vật mang mầm bệnh. Các loài động vật thường mang vi khuẩn Brucella bao gồm: bò, dê, cừu, lợn và chó.

Triệu chứng lâm sàng

Thời gian ủ bệnh kéo dài từ vài ngày đến vài tháng. Biểu hiện lâm sàng đa dạng, thường khởi phát âm thầm, dễ nhầm lẫn với các bệnh nhiễm trùng thông thường, đặc biệt là cúm. Các triệu chứng cấp tính bao gồm:

• Sốt, có thể dao động hoặc tái phát

• Đổ mồ hôi (đặc biệt là về đêm)

• Ớn lạnh

• Mệt mỏi

• Chán ăn

• Đau đầu

• Đau cơ, khớp hoặc đau lưng

Ở một số trường hợp, bệnh tiến triển thành mạn tính, với các biểu hiện:

• Sốt dai dẳng hoặc tái phát

• Viêm khớp

• Sưng tinh hoàn ở nam giới

• Viêm nội tâm mạc

• Gan hoặc lách to

• Biểu hiện thần kinh trung ương (viêm màng não, viêm não)

• Mệt mỏi kéo dài, trầm cảm

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Tác nhân gây bệnh là các loài vi khuẩn thuộc chi Brucella, phổ biến nhất là B. melitensis, B. abortus, B. suis, và B. canis. Đường lây truyền sang người bao gồm:

• Tiêu thụ sữa hoặc chế phẩm từ sữa chưa tiệt trùng (sữa, phô mai, kem,…)

• Ăn thịt sống hoặc chưa nấu chín kỹ

• Hít phải khí dung chứa vi khuẩn (trong phòng thí nghiệm, lò mổ…)

• Tiếp xúc trực tiếp với mô, máu, dịch tiết của động vật nhiễm bệnh qua vết thương hở

• Lây truyền nghề nghiệp ở nhân viên phòng thí nghiệm, bác sĩ thú y, người làm nghề chăn nuôi hoặc giết mổ

Chẩn đoán bệnh Brucellosis

Chẩn đoán xác định dựa trên:

• Cấy vi khuẩn Brucella từ máu, tủy xương hoặc dịch cơ thể

• Xét nghiệm huyết thanh học để phát hiện kháng thể kháng Brucella

• Chẩn đoán hình ảnh nếu nghi ngờ biến chứng:

  • X-quang khớp

  • MRI/CT sọ não, cột sống

  • Siêu âm tim (nếu nghi viêm nội tâm mạc)

  • Phân tích dịch não tủy (trong trường hợp nghi ngờ viêm màng não)

Điều trị

Phác đồ điều trị chuẩn bao gồm kết hợp kháng sinh:

• Doxycycline (Vibramycin) phối hợp Rifampin (Rifadin) trong tối thiểu 6–8 tuần

• Trường hợp nặng có thể cần thêm kháng sinh tiêm tĩnh mạch (Gentamicin hoặc Streptomycin)

Lưu ý: cần thông báo với bác sĩ nếu người bệnh có thai, dị ứng thuốc hoặc đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch.

Phòng ngừa

Các biện pháp dự phòng bao gồm:

• Tránh tiêu thụ sản phẩm từ sữa chưa tiệt trùng

• Nấu chín kỹ thịt trước khi ăn

• Đeo găng tay, kính bảo hộ khi tiếp xúc với động vật hoặc mô động vật

• Tiêm phòng cho vật nuôi (đặc biệt trong vùng có dịch lưu hành)

• Kiểm soát vệ sinh tại các cơ sở giết mổ, sản xuất chế phẩm từ sữa

Biến chứng

Nếu không được điều trị đúng và kịp thời, bệnh Brucellosis có thể gây biến chứng nghiêm trọng:

• Viêm nội tâm mạc – nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do brucellosis

• Viêm khớp mạn tính – gây sưng, đau, hạn chế vận động các khớp lớn

• Viêm gan, viêm lách – gây gan to, lách to

• Viêm mào tinh hoàn – đau và sưng tinh hoàn, có thể ảnh hưởng sinh sản

• Viêm màng não, viêm não – biến chứng hiếm nhưng nguy hiểm

Các tình trạng liên quan

Brucellosis có thể bị nhầm lẫn với các bệnh khác do triệu chứng không đặc hiệu như sốt, mệt mỏi, sút cân. Cần phân biệt với:

• Ngộ độc thực phẩm (do Campylobacter, E. coli, Listeria, Salmonella)

• Nhiễm siêu vi

• Lao

• Viêm khớp do nguyên nhân khác

Xét nghiệm vi sinh là cần thiết để xác định chẩn đoán.