Trầm cảm trước sinh: Mối lo ngại ngày càng gia tăng trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ

Tổng quan

Trầm cảm trước sinh (antenatal depression) là một dạng rối loạn trầm cảm xảy ra trong thời kỳ mang thai. Đây là một tình trạng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe thể chất và tinh thần của sản phụ, đồng thời tác động tiêu cực đến sự phát triển của thai nhi. Ước tính tại Hoa Kỳ, tỷ lệ phụ nữ mang thai mắc trầm cảm dao động từ 14% đến 23%. Tình trạng này đang được nhận định là một vấn đề y tế công cộng đáng quan tâm, với tỉ lệ mắc bệnh có xu hướng gia tăng ở thế hệ sản phụ trẻ.

Tình hình dịch tễ học

Một nghiên cứu hồi cứu tại Vương quốc Anh cho thấy, phụ nữ trẻ mang thai thuộc thế hệ hiện tại có nguy cơ mắc trầm cảm trước sinh cao hơn 51% so với thế hệ sản phụ trong những năm 1990. Trong nghiên cứu, 25% phụ nữ trẻ đạt điểm sàng lọc cao trên các thang đánh giá trầm cảm so với 17% ở thế hệ trước đó, mặc dù nhóm tuổi trung bình ở cả hai thế hệ tương đương nhau (khoảng 22–23 tuổi).

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân của trầm cảm trước sinh mang tính đa yếu tố, bao gồm:

• Yếu tố kinh tế - xã hội: Áp lực tài chính ngày càng tăng, nhu cầu làm việc nhiều hơn trong thai kỳ, cũng như khó khăn trong việc sở hữu nhà ở, góp phần làm giảm thời gian nghỉ ngơi và tăng căng thẳng tinh thần.

• Lối sống hiện đại: Tốc độ sống nhanh, ít thời gian dành cho bản thân và gia đình, cùng ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội và công nghệ đã làm gia tăng cảm giác lo âu, kiệt sức và cô lập.

• Trình độ học vấn cao và tiêu chuẩn bản thân: Phụ nữ có học vấn cao thường có kỳ vọng lớn về bản thân. Khi đối diện với những thay đổi không kiểm soát được trong thai kỳ và vai trò làm mẹ, họ dễ cảm thấy thất vọng, bất lực, dẫn đến các phản ứng tiêu cực về mặt cảm xúc.

• Thiếu hỗ trợ xã hội: Thiếu sự chia sẻ, hỗ trợ từ người thân, đặc biệt là từ chồng/bạn đời và gia đình, là yếu tố nguy cơ quan trọng làm trầm trọng thêm các triệu chứng trầm cảm.

Triệu chứng lâm sàng

Các triệu chứng của trầm cảm trước sinh tương tự các rối loạn trầm cảm điển hình:

• Buồn bã kéo dài không rõ nguyên nhân

• Lo âu dai dẳng, có thể không thực tế

• Dễ kích thích, nóng giận không kiểm soát

• Rối loạn ăn uống (chán ăn hoặc ăn quá mức)

• Rối loạn giấc ngủ (khó ngủ, ngủ nhiều hoặc mất ngủ)

• Khó khăn trong duy trì hoạt động thường ngày

• Cảm giác tội lỗi, vô dụng, thậm chí có ý nghĩ tự tử

Tác động đến mẹ và thai nhi

Trầm cảm khi mang thai không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần và chất lượng cuộc sống của người mẹ, mà còn liên quan đến nhiều hậu quả bất lợi cho thai nhi:

• Tăng nguy cơ sinh non, nhẹ cân

• Rối loạn phát triển hành vi, cảm xúc ở trẻ

• Giảm tương tác mẹ - con sau sinh

• Khó khăn trong việc gắn kết tình cảm sau sinh

• Tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh

Can thiệp và điều trị

Trầm cảm trước sinh là một tình trạng bệnh lý và cần được tiếp cận điều trị chuyên môn. Một số biện pháp can thiệp hiệu quả bao gồm:

• Tư vấn tâm lý cá nhân hoặc nhóm

• Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT)

• Sử dụng thuốc chống trầm cảm (khi cần thiết và dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ sản khoa và tâm thần)

• Tăng cường hỗ trợ xã hội, đặc biệt từ bạn đời và gia đình

• Thực hành thư giãn, thiền, yoga phù hợp với thai kỳ

Kết luận

Trầm cảm trước sinh là một rối loạn phổ biến nhưng có thể điều trị được nếu được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách. Việc nâng cao nhận thức của cộng đồng và nhân viên y tế về tình trạng này là yếu tố then chốt trong chiến lược chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh. Mỗi phụ nữ mang thai cần được tôn trọng, lắng nghe và hỗ trợ toàn diện về mặt tâm lý, xã hội và y tế để đảm bảo một thai kỳ khỏe mạnh và an toàn cho cả mẹ và con.