80% sỏi niệu quản là từ thận di chuyển xuống, quá trình di chuyển có thể rơi xuống bàng quang rồi tự tiểu ra ngoài. Bệnh rất dễ gây biến chứng, trong đó có những biến chứng dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Vậy nguyên nhân, triệu chứng sỏi niệu quản là gì?
80% sỏi niệu quản là từ thận di chuyển xuống, quá trình di chuyển có thể rơi xuống bàng quang rồi tự tiểu ra ngoài.
1. Nguyên nhân gây bệnh
1.1. Sỏi nguyên phát
80% sỏi niệu quản do sỏi từ thận rơi xuống. Lý thuyết hình thành loại sỏi này giống như sỏi thận, cần lưu ý một câu nói trong y văn kinh điển: “sỏi niệu quản là con đẻ của sỏi thận. Nhưng từ lúc vừa sinh ra, nó đã tìm mọi cách để giết mẹ nó”.
1.2. Sỏi thứ phát
Do những bị chít hẹp ở niệu quản:
Đây cũng là hậu quả của các bệnh mắc phải như: viêm lao, giang mai, thương tổn niệu quản do các phẫu thuật khác gây nên…
Do dị dạng bẩm sinh như niệu quản giãn to, niệu quản sau tĩnh mạch chủ, niệu quản đôi… Nước tiểu bị ứ trệ ở phía bên trên chỗ hẹp và lắng cặn tạo thành sỏi.
2. Giải phẫu bệnh lý
2.1. Viên sỏi
- Vị trí: 70-75% trường hợp sỏi niệu quản thấy ở 1/3 phía dưới, 25-30% gặp ở 1/3 trên và 1/3 giữa niệu quản.
- Hình dạng: Sỏi niệu quản thường có hình bầu dục, có thể nhẵn như hay sù sì, đường kính trên dưới 1cm, có màu đen, rắn là sỏi oxalat calci, màu trắng ngà là sỏi phosphat calci (niệu quản). Hòn sỏi to nhất y học đã gặp bằng quả trứng gà.
2.2. Sỏi thận tiết niệu
Số lượng: sỏi niệu quản thường là 1 viên, trong một số trường hợp 2 viên, có trường hợp có nhiều sỏi xếp thành chuỗi: “chuỗi sỏi niệu quản”.
3. Triệu chứng sỏi niệu quản
3.1. Cơ năng
- Khi sỏi niệu quản di chuyển gây co thắt niệu quản, viêm phù nề niệu quản. Triệu chứng cơ năng biểu hiện điển hình là cơn đau quặn thận. Người bệnh đau thành từng cơn dữ dội vùng thắt lưng trong khoảng vài phút, thậm chí hàng giờ, nếu không được điều trị giảm đau khó cắt được cơn đau. Thông thường cơn đau lan ra rõ rệt.
- Sỏi 1/3 trên niệu quản sẽ đau lan dọc xuống tinh hoàn cùng bên. Sỏi ở 1/3 giữa thường đau lan xuống hố chậu. Sỏi ở 1/3 dưới thường đau lan xuống bìu.
- Khi có hiện tượng ứ đọng ở niệu quản, bể thận người bệnh thường đau âm ỉ, căng tức ở vùng thắt lưng.
- Khi đau bệnh nhân có thể nôn, bụng trướng
- Đái ra máu toàn bãi ít, thoáng qua
- Đái rắt, đái buốt khi sỏi niệu quản sát bàng quang gây kích thích
3.2. Thực thể
- Cơn đau sỏi niệu quản: đau co cứng cơ thắt lưng, cứng nửa bụng, bụng trướng.
- Sỏi niệu quản ở 1/3 giữa bên phải: đau hố chậu phải tuy nhiên không có cảm ứng màng bụng.
- Sỏi niệu quan ở 1/3 trên phải: đau dưới sườn phải tuy nhiên không có co cứng thành bụng.
- Sỏi gây tắc niệu quản, gây ứ nước, ứ mủ thận, thì thận sẽ to và có dấu hiệu chạm thắt lưng.
3.3. Toàn thân
- Ít thay đổi khi chỉ có sỏi niệu quản một bên
- Sốt khi sỏi gây tắc niệu quản và có nhiễm khuẩn đường tiêt niệu.
- Sỏi niệu quản hai bên hoặc sỏi thận một bên và sỏi niệu quản một bên gây ảnh hưởng toàn thân nhanh chóng và gây ure máu cao, thiểu niệu, vô niệu.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
