Unisom trong điều trị mất ngủ

Unisom là thuốc không kê đơn (OTC) được sử dụng phổ biến để hỗ trợ giấc ngủ ngắn hạn, đặc biệt trong các tình huống như rối loạn nhịp sinh học (jet lag), căng thẳng tạm thời, hoặc thay đổi môi trường ngủ. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc hỗ trợ giấc ngủ như Unisom cần được cân nhắc cẩn thận, đặc biệt khi sử dụng kéo dài hoặc không theo chỉ định.

1. Thành phần hoạt chất của Unisom

Các chế phẩm thương mại mang tên Unisom có thể chứa một trong hai hoạt chất sau:

• Doxylamine succinate

• Diphenhydramine hydrochloride

Cả hai hoạt chất đều thuộc nhóm kháng histamine H1 thế hệ đầu, có tác dụng an thần trung ương thông qua ức chế tác dụng kích thích của histamine trên thần kinh trung ương. Ngoài ra, chúng còn làm giảm triệu chứng dị ứng như ngứa, hắt hơi, chảy nước mắt, thường thấy trong các sản phẩm chống dị ứng (ví dụ: Benadryl).

2. Hiệu quả và giới hạn lâm sàng

Các chuyên gia giấc ngủ khuyến nghị rằng:

• Diphenhydramine và doxylamine hữu ích trong việc khởi phát giấc ngủ (sleep onset)

• Tuy nhiên, không có tác dụng kéo dài giấc ngủ hoặc cải thiện chất lượng giấc ngủ

Do đó, Unisom không được khuyến cáo như một phương pháp điều trị mất ngủ lâu dài, mà chỉ nên sử dụng ngắn hạn, trong vài ngày để hỗ trợ giấc ngủ tạm thời.

3. Tác dụng phụ và rủi ro khi sử dụng kéo dài

3.1. Dung nạp thuốc (tolerance)

• Việc sử dụng hàng đêm có thể dẫn đến hiện tượng nhờn thuốc

• Người bệnh có xu hướng tăng liều để đạt hiệu quả ban đầu, làm gia tăng nguy cơ quá liều và độc tính

3.2. Tác dụng phụ liều cao

• Thường gặp: khô miệng, chóng mặt, mệt mỏi ban ngày, táo bón, rối loạn nhận thức

• Nặng hơn: nhịp tim nhanh, bí tiểu, lú lẫn (đặc biệt ở người cao tuổi)

3.3. Hội chứng mất ngủ hồi ứng

• Ngưng thuốc đột ngột sau khi sử dụng kéo dài có thể dẫn đến mất ngủ trầm trọng hơn

3.4. Che giấu rối loạn giấc ngủ tiềm ẩn

• Lạm dụng thuốc ngủ OTC có thể trì hoãn chẩn đoán các rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng như:

  • Ngưng thở khi ngủ

  • Rối loạn lo âu

  • Rối loạn nhịp sinh học

4. Đối tượng chống chỉ định hoặc cần thận trọng

Không khuyến cáo sử dụng Unisom cho:

• Người >65 tuổi: tăng nguy cơ sa sút trí tuệ, rối loạn nhận thức và té ngã

• Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú (trừ khi có chỉ định cụ thể)

• Bệnh nhân có bệnh lý sau:

  • Tăng nhãn áp góc hẹp

  • Bí tiểu do phì đại tuyến tiền liệt

  • Loét dạ dày tá tràng

  • Rối loạn nhịp tim

• Đang sử dụng thuốc có tương tác: thuốc ức chế thần kinh trung ương, thuốc kháng cholinergic, rượu

Luôn hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt nếu đang dùng các thuốc khác hoặc có bệnh nền.

5. Các biện pháp thay thế không dùng thuốc

Đối với mất ngủ nhẹ đến trung bình, nên ưu tiên các biện pháp điều chỉnh hành vi trước khi dùng thuốc:

5.1. Cải thiện vệ sinh giấc ngủ (sleep hygiene):

• Duy trì giờ đi ngủ và thức dậy cố định mỗi ngày

• Tránh sử dụng thiết bị điện tử 1 giờ trước khi ngủ

• Hạn chế ánh sáng, tiếng ồn, điều chỉnh nhiệt độ phòng ngủ

• Không sử dụng giường cho các hoạt động ngoài ngủ và sinh hoạt tình dục

5.2. Thư giãn trước khi ngủ:

• Đọc sách, nghe nhạc nhẹ, viết nhật ký

• Thiền, hít thở sâu, yoga thư giãn

• Viết ra lo lắng vào đầu buổi tối để tránh suy nghĩ khi nằm

5.3. Thay đổi hành vi:

• Tránh caffeine, nicotine và rượu vào buổi chiều và tối

• Tăng cường vận động thể lực vào ban ngày

• Nếu không ngủ được sau 15–20 phút, rời khỏi giường và chỉ quay lại khi cảm thấy buồn ngủ

6. Kết luận

Unisom có thể là lựa chọn phù hợp trong một số trường hợp mất ngủ cấp tính, tuy nhiên không được khuyến cáo sử dụng thường xuyên hoặc kéo dài. Việc lạm dụng thuốc kháng histamine có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có bệnh nền. Người bệnh mất ngủ mạn tính nên được đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa để xác định nguyên nhân và hướng điều trị phù hợp, bao gồm cả các liệu pháp hành vi và can thiệp y học khi cần thiết.