Vắc xin Covid đường mũi

Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu như có một loại vaccine COVID-19 có thể được phun hoặc nhỏ vào mũi?

Đó là mục tiêu của Munster và các nhà khoa học khác. Các thử nghiệm trên mô hình động vật có vẻ hứa hẹn và các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 (phase 1 clinical trial) cũng đang được tiến hành trên những người khỏe mạnh.

Bên cạnh việc ngăn chặn sự lây truyền, những lợi thế về tiềm năng của vaccine đường mũi so với vaccine tiêm bắp bao gồm tính dễ sử dụng, thậm chí có thể tự sử dụng mà không cần sử giúp đỡ của bất kỳ nhân viên y tế nào. Thêm vào đó, vaccine qua đường mũi có thể sẽ là một lựa chọn đáng hoan nghên cho những người mắc chứng sợ kim tiêm.

Một câu hỏi được đặt ra là liệu vaccine COVID-19 đường mũi có thể tạo ra phản ứng miễn dịch toàn thân như vaccine tiêm bắp được hay không?

Một nghiên cứu gần đây của Munster cho rằng vaccine đường mũi có thể tạo ra cả hai loại miễn dịch. Ông và các đồng tác giả đã so sánh vaccine đường mũi với vaccine Oxford/ AstraZeneca tiêm bắp. Họ phát hiện ra rằng cả vaccine đường mũi và vaccine đường tiêm đều tạo ra lượng kháng thể cao ở chuột hamster, và ở dạng xịt mũi, lượng kháng thể tạo ra thậm chí còn cao hơn so với dạng tiêm.

Sau đó, những con chuột hamster đã tiêm phòng này được cho tiếp xúc với SARS-CoV-2 thì cả hai loại vaccine đều có khả năng bảo vệ chúng so với nhóm chuột không được tiêm phòng. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng thấy rằng tỷ lệ virus trong niêm mạc mũi lấy từ những chuột hamster đã sử dụng vaccine qua đường mũi thấp hơn rất nhiều so với những con chuột không sử dụng.

Nhóm nghiên cứu của Munster cũng đã sử dụng 2 liều vaccine qua đường mũi cho 4 con khỉ rhesus, tạo ra mức kháng thể tương tự như mức kháng thể được thấy ở những người đã phục hồi sau khi nhiễm COVID-19. Sau khi tiếp xúc với SARS-CoV-2, cả 4 con khỉ có rất ít virus trong mũi và mô phổi. Không có con khỉ nào có dấu hiệu viêm phổi.

Hiện tại, các nhà nghiên cứu của Đại học Oxford (Anh) cũng đang tiến hành một thử nghiệm công khai dạng xịt mũi của vaccine Oxford/AstraZeneca.

Cơ chế hoạt động?

Trong khi vaccine Oxford / AstraZeneca COVID-19 sử dụng vectơ mới dựa trên virus adenovirus của tinh tinh, thì một loại vắc-xin dùng trong mũi điều tra được phát triển bởi CyanVac LLC, có văn phòng tại Athens, Georgia và Los Gatos, California, sử dụng vectơ vi rút parainfluenza 5 (PIV5), mà còn được gọi là vi rút canine parainfluenza.

PIV5 đã được sử dụng trong hơn 40 năm như một phần của vắc xin phòng bệnh sài sốt chó (bệnh care), hay còn gọi là thuốc ho cũi chó. Nhiều bác sĩ thú y và người nuôi chó có kháng thể chống lại PIV5, theo CyanVac.

Một thử nghiệm nhãn công khai (open-label trial) tại 3 địa điểm với tổng số 80 người lớn khỏe mạnh chưa được chủng ngừa COVID-19 đang được diễn ra. Một mối lo ngại đối với vắc-xin đường mũi là chúng có thể gây ra các bệnh về đường hô hấp, vì vậy thử nghiệm đã loại trừ những người bị bệnh phổi, hen suyễn và các bệnh lý đường hô hấp khác.

Một loại vaccine COVID-19 đường mũi khác của Meissa sử dụng virus hợp bào hô hấp (respiratory syncytial virus-RSV) sống, giảm độc lực (live-attenuated vaccine) đã được điều chỉnh để biểu hiện gai protein của virus SARS-CoV-2 trên bề mặt.

Là một loại virus sống, nó có khả năng sinh miễn dịch trong mũi. Là một virus bị giảm độc lực, nó sẽ an toàn. (Tuy nhiên, CDC khuyến cáo không nên sử dụng vắc-xin vi-rút sống giảm độc lực cho những người bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng hoặc đang mang thai, do nguy cơ về mặt lý thuyết đối với thai nhi).

Trong một nghiên cứu gần đây (chưa được bình duyệt), một liều vaccine COVID-19 đường mũi của Meissa đã bảo vệ khỉ xanh Châu phi khỏi SARS-CoV-2, giảm lượng virus trong mũi xuống hơn 200 lần.

Thất bại đầu tiên

Những gì có vẻ hứa hẹn ở động vật không phải lúc nào cũng xuất hiện ở con người.

Giai đoạn 1 thử nghiệm ở người của công ty Altimmune đã không đạt được kỳ vọng như các nghiên cứu trên động vật. Công ty đã thông báo vào cuối tháng 6 rằng vaccine AdCOVID của họ đã không thể kích thích phản ứng miễn dịch đầy đủ trong một thử nghiệm lâm sàng với khoảng 80 tình nguyện viên khỏe mạnh từ 18 đến 55 tuổi.

Altimmune cho biết trong thông báo của mình: “Vắc-xin dường như được dung nạp tốt, với hồ sơ tác dụng phụ tương tự như khi dùng giả dược (nước muối sinh lý), nhưng mức độ phản ứng miễn dịch và tỷ lệ người tham gia phản ứng thấp hơn đáng kể so với những gì đã thấy với các loại vaccine COVID-19 dạng tiêm được cấp phép sử dụng trong trường hợp khẩn cấp.

Tương lai

Các thử nghiệm công khai đang được tiến hành trên toàn thế giới, hy vọng mang đến một dạng vaccine mới và hiệu quả cho mọi người.

Việc tuyển người chưa tiêm vaccine COVID-19 cho các thử nghiệm lâm sàng ngày càng khó khăn hơn, nhưng “Tôi nhận được câu hỏi hàng tuần, nếu không phải là mỗi ngày hoặc 2 ngày, từ những cá nhân… rất muốn nhận được một vắc-xin qua mũi.” – Bác sĩ Medzihradsky (giám đốc cấp cao về phát triển lâm sàng tại Meissa) cho biết.

Nguồn: doi:10.1001/jama.2021.18143

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP