Viêm gan cấp tính không rõ nguyên nhân ở trẻ em

1. Giới thiệu

Từ cuối năm 2021, một số quốc gia đã ghi nhận các trường hợp viêm gan cấp tính nặng ở trẻ em mà không xác định được căn nguyên rõ ràng. Tình trạng này được báo cáo đầu tiên tại Hoa Kỳ với các biểu hiện tổn thương gan nghiêm trọng, trong đó có một số trường hợp tiến triển đến suy gan cấp. Điều đáng chú ý là các trẻ đều âm tính với virus viêm gan A, B và C, nhưng lại dương tính với Adenovirus, đặc biệt là typ 41, vốn trước đây hiếm khi được cho là nguyên nhân chính gây tổn thương gan nặng ở trẻ khỏe mạnh.

2. Dịch tễ ban đầu và đặc điểm các ca bệnh

Trường hợp đầu tiên được ghi nhận vào tháng 10 năm 2021 tại Alabama (Hoa Kỳ), với 5 trẻ nhỏ có biểu hiện viêm gan cấp nặng. Sau đó, số ca tiếp tục gia tăng và được ghi nhận ở nhiều quốc gia, bao gồm các quốc gia châu Âu, châu Mỹ và châu Á.

Đặc điểm chung của các trường hợp:

• Độ tuổi: chủ yếu từ 1–6 tuổi

• Tiền sử: các trẻ trước đó đều khỏe mạnh, không có bệnh lý nền đáng kể

• Phân bố địa lý: không có điểm chung về tiếp xúc, dịch tễ hoặc yếu tố môi trường

• Xét nghiệm: âm tính với virus viêm gan A–E, một số trường hợp dương tính với Adenovirus typ 41

3. Viêm gan cấp tính là gì?

Viêm gan cấp tính là tình trạng viêm gan xảy ra đột ngột và tiến triển nhanh, do nhiều nguyên nhân khác nhau:

• Virus: viêm gan A, B, C, D, E

• Thuốc, độc chất (paracetamol liều cao, độc tố nấm, hóa chất)

• Tự miễn

• Chuyển hóa (ví dụ bệnh Wilson)

Trong bối cảnh "viêm gan bí ẩn", nguyên nhân chưa xác định rõ, tuy adenovirus được ghi nhận phổ biến nhưng chưa được chứng minh là nguyên nhân trực tiếp.

4. Những gì đã biết về tình trạng này

• Adenovirus typ 41 là typ thường gây tiêu chảy cấp ở trẻ em. Trước đây hiếm khi ghi nhận là nguyên nhân gây viêm gan, trừ khi ở bệnh nhi suy giảm miễn dịch.

• Các virus viêm gan A–E đã được loại trừ trong các trường hợp được báo cáo.

• Các nguyên nhân khác cũng đã được loại trừ bao gồm:

  • SARS-CoV-2 (COVID-19)

  • Vi khuẩn đường ruột

  • Viêm gan tự miễn

  • Rối loạn chuyển hóa như bệnh Wilson

5. Những điều chưa rõ

5.1. Nguyên nhân gây bệnh

• Adenovirus typ 41 được phát hiện nhưng không có bằng chứng đủ mạnh để kết luận đây là tác nhân chính.

• Giả thuyết đang được xem xét: nhiễm đồng thời virus, vai trò của chất độc môi trường, hoặc tình trạng miễn dịch sau đại dịch COVID-19 khiến trẻ nhạy cảm hơn với các tác nhân thông thường.

5.2. Tính chất dịch tễ

• Hiện chưa rõ sự gia tăng số ca mắc phản ánh gia tăng thực sự hay chỉ là kết quả của việc tăng cường giám sát và xét nghiệm.

• Viêm gan cấp không rõ nguyên nhân vốn vẫn xảy ra với một tỷ lệ nhỏ ở trẻ em, nhưng chưa từng có cụm ca lớn và gây tổn thương gan nặng như hiện tại.

6. Dấu hiệu nhận biết viêm gan ở trẻ em

Phụ huynh và nhân viên y tế cần cảnh giác với các triệu chứng gợi ý viêm gan:

• Sốt

• Mệt mỏi, giảm ăn

• Buồn nôn, nôn

• Đau bụng

• Nước tiểu sẫm màu

• Phân bạc màu

• Vàng da, vàng mắt

• Đau khớp

Khi có biểu hiện nghi ngờ, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám, làm các xét nghiệm chức năng gan và xác định nguyên nhân.

7. Biện pháp phòng ngừa

Trong khi nguyên nhân chính xác chưa được xác định, các biện pháp dự phòng chung nhằm giảm nguy cơ nhiễm trùng đường tiêu hóa và hô hấp cần được tuân thủ:

7.1. Biện pháp vệ sinh cá nhân

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.

• Tránh tiếp xúc với người có dấu hiệu bệnh hô hấp, tiêu hóa.

• Hướng dẫn trẻ tránh chạm tay vào mắt, mũi, miệng.

7.2. Biện pháp y tế dự phòng

• Đảm bảo tiêm chủng đầy đủ theo lịch quốc gia, bao gồm vaccine viêm gan A, B, vaccine phòng rotavirus và các vaccine phòng bệnh truyền nhiễm khác.

• Không tự ý sử dụng thuốc cho trẻ, đặc biệt các thuốc chuyển hóa qua gan.

• Không tiếp xúc với chất độc hoặc thực phẩm không rõ nguồn gốc.

8. Khuyến nghị cho phụ huynh

• Theo dõi sát các triệu chứng bất thường ở trẻ.

• Đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có biểu hiện nghi ngờ viêm gan.

• Không hoang mang hoặc tự ý điều trị tại nhà.

• Phối hợp chặt chẽ với cán bộ y tế và nhà trường trong việc phòng bệnh và phát hiện sớm ca bệnh.

9. Kết luận

Viêm gan cấp không rõ nguyên nhân ở trẻ em là một vấn đề y tế công cộng mới nổi đang được Tổ chức Y tế Thế giới và các quốc gia giám sát tích cực. Dù chưa xác định rõ nguyên nhân, nhưng các biện pháp phòng ngừa cơ bản về vệ sinh, dinh dưỡng và tiêm chủng đầy đủ vẫn là nền tảng để bảo vệ sức khỏe trẻ em.