Viêm họng liên cầu khuẩn: Đặc điểm, nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

Định nghĩa và nguyên nhân

Viêm họng liên cầu khuẩn là một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Streptococcus pyogenes (liên cầu nhóm A) gây ra, biểu hiện chủ yếu bằng triệu chứng đau họng và ngứa ngáy. Bệnh thường gặp ở trẻ em từ 5 đến 15 tuổi, tuy nhiên người trưởng thành cũng có thể mắc phải. Vi khuẩn này lây truyền chủ yếu qua các giọt bắn trong không khí từ dịch tiết đường hô hấp khi người bệnh ho hoặc hắt hơi.

Mặc dù phổ biến ở trẻ em trong độ tuổi đi học, viêm họng liên cầu khuẩn không phải là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau họng; các nguyên nhân do virus thường chiếm tỷ lệ cao hơn. Do đó, việc xét nghiệm chẩn đoán viêm họng liên cầu khuẩn là rất cần thiết khi nghi ngờ nhằm xác định nguyên nhân chính xác và hướng điều trị phù hợp.

Triệu chứng lâm sàng

Triệu chứng viêm họng liên cầu khuẩn thường bao gồm:

• Đau họng

• Amidan sưng đỏ, có thể xuất hiện mảng trắng ở phía sau cổ họng

• Sốt

• Buồn nôn

• Đau đầu

• Nhức mỏi cơ thể

• Phát ban da

Các triệu chứng này có thể trùng lặp với các bệnh nhiễm virus khác, đặc biệt khi kèm theo sổ mũi hoặc ho, thường gặp trong các bệnh lý nhiễm virus như cảm lạnh hoặc COVID-19.

Đau họng do viêm họng liên cầu khuẩn thường dai dẳng và nặng hơn so với đau họng do cảm lạnh thông thường, trong khi viêm phế quản do virus cảm cúm cũng có thể kèm theo đau họng.

Yếu tố nguy cơ và dịch tễ

Nguy cơ mắc viêm họng liên cầu khuẩn tăng cao ở những người:

• Trong độ tuổi từ 5 đến 15 tuổi

• Vào mùa đông hoặc đầu mùa xuân, khi các hoạt động tập trung đông người trong môi trường kín làm tăng nguy cơ lây nhiễm

• Tiếp xúc gần với người bệnh nhiễm vi khuẩn

Người lớn có thể mắc bệnh nhưng ít phổ biến hơn, đặc biệt là những người làm việc trong môi trường có trẻ nhỏ như trường học hoặc cơ sở chăm sóc trẻ.

Thời gian và diễn biến bệnh

Viêm họng liên cầu khuẩn thường được điều trị khỏi trong vòng 10 ngày nếu tuân thủ đúng phác đồ. Kháng sinh giúp cải thiện triệu chứng nhanh chóng, thường trong 1-2 ngày.

Điều trị

Điều trị kháng sinh:

Viêm họng liên cầu khuẩn là nhiễm khuẩn do vi khuẩn nên cần điều trị bằng kháng sinh. Các thuốc thường dùng bao gồm:

• Penicillin (ví dụ: Bicillin LA)

• Amoxicillin (Amoxil)

Kháng sinh có thể được sử dụng dưới dạng uống hoặc tiêm tùy tình trạng bệnh nhân. Việc dùng đủ liều và đúng chỉ định giúp tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn, ngăn ngừa biến chứng và giảm nguy cơ lây lan.

Điều trị triệu chứng:

Các thuốc giảm đau, hạ sốt không kê đơn như acetaminophen (Tylenol) hoặc ibuprofen (Advil) có thể giúp giảm đau họng và sốt. Viên ngậm trị đau họng cũng hỗ trợ giảm đau tạm thời.

Biện pháp hỗ trợ tại nhà:

Các biện pháp như uống trà mật ong chanh, súc miệng nước muối ấm, dùng thực phẩm lạnh (đá bào) giúp giảm cảm giác đau và sưng viêm. Máy tạo ẩm hoặc máy hóa hơi giúp duy trì độ ẩm không khí, giảm khô rát và nghẹt mũi.

Phòng ngừa

Viêm họng liên cầu khuẩn dễ lây lan qua giọt bắn và tiếp xúc với bề mặt nhiễm khuẩn. Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:

• Rửa tay thường xuyên, đặc biệt sau khi ho, hắt hơi và trước khi ăn hoặc chế biến thực phẩm

• Sử dụng dung dịch sát khuẩn tay khi không thể rửa tay

• Vệ sinh đồ dùng, ly chén, vật dụng cá nhân tránh dùng chung với người bệnh

• Tuân thủ điều trị kháng sinh đầy đủ nếu mắc bệnh để giảm nguy cơ lây truyền

• Che miệng khi ho hoặc hắt hơi, tránh tiếp xúc gần với người khác khi đang nhiễm bệnh

Biến chứng

Biến chứng của viêm họng liên cầu khuẩn, mặc dù hiếm, có thể bao gồm:

• Áp xe quanh amidan

• Sưng hạch bạch huyết vùng cổ

• Viêm xoang và viêm tai giữa

• Viêm cầu thận cấp sau nhiễm liên cầu khuẩn

• Sốt thấp khớp, một bệnh viêm nhiễm hệ thống có thể gây tổn thương tim, khớp và hệ thần kinh trung ương

Sốt thấp khớp là biến chứng nghiêm trọng hiếm gặp, do phản ứng tự miễn của cơ thể nhầm tấn công các mô khỏe mạnh sau nhiễm liên cầu khuẩn.

Các chủng liên cầu khuẩn khác

Ngoài liên cầu khuẩn nhóm A, các chủng khác như liên cầu nhóm B, C và G cũng có thể gây bệnh.

• Liên cầu nhóm B: Thường trú ngụ trong âm đạo hoặc trực tràng của phụ nữ mang thai, có thể gây nhiễm trùng nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh khi lây truyền trong quá trình sinh. Tất cả phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm liên cầu nhóm B vào tuần thai 36-37. Điều trị bằng penicillin.

• Liên cầu nhóm C và G: Ít phổ biến hơn, có thể lây nhiễm từ động vật hoặc qua tiếp xúc với sữa tươi không tiệt trùng. Có thể điều trị bằng kháng sinh.

Kết luận

Viêm họng liên cầu khuẩn là bệnh lý nhiễm khuẩn đường hô hấp phổ biến ở trẻ em, có khả năng lây lan cao và cần được chẩn đoán, điều trị kịp thời để tránh biến chứng nghiêm trọng. Việc tuân thủ điều trị và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là cần thiết để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.