✴️ Chăm sóc và điều trị cho người bệnh có độc tính trên da do hóa trị

ĐẠI CƯƠNG

Bên cạnh việc tác động lên các tế bào ung thư, hóa trị liệu còn ảnh hưởng lên hệ thống các tế bào lành đang phân chia nhanh, trong đó có da, lông, tóc, móng. Các tác dụng phụ trên da do hóa trị liệu rất đa dạng về biểu hiện và mức độ. Mặc dù rất hiếm khi gây ảnh hưởng đến tính mạng của người bệnh, nhưng độc tính trên da có thể gây giảm chất lượng sống và đôi khi đòi hỏi phải điều chỉnh liều dẫn đến giảm hiệu quả điều trị.

CHỈ ĐỊNH

Người bệnh có điều trị hóa chất do ung thư hoặc do các bệnh lý khác, có biểu hiện bất thường về da, lông, tóc, móng, được xác định nguyên nhân là hóa trị.

CHỐNG CHỈ ĐỊNH

Không có chống chỉ định

CHUẨN BỊ

Người thực hiện

Bác sỹ ung thư hoặc bác sỹ đa khoa, bác sỹ chuyên khoa da liễu

Điều dưỡng

Phương tiện

Thuốc: Pyridoxine (vitamin B6), Celecoxib, Dimethyl Sulfoxide (DMSO), Thiosulfat (Nitrogen Mustard), Dexrazoxan, Hyaluronidas, Corticosteroid

Phương tiện khác: chậu, nước ấm, nước lạnh, túi chườm (01), găng lạnh (02), bơm kim tiêm (03)

Người bệnh

Hồ sơ bệnh án

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH 

Bác sỹ khám, xác định độc tính trên da cần xử trí

Rụng tóc

Hội chứng tay chân

Tăng sắc tố da

Tăng nhạy cảm với tia bức xạ 

Phản ứng tăng cảm

Loạn dưỡng móng

Thoát mạch

Chăm sóc và điều trị tùy theo tổn thương

Rụng tóc

Sử dụng tóc giả

Cấy tóc trong trường hợp rụng tóc độ III (mất trên 50  lượng tóc) và người bệnh có nhu cầu

Hội chứng tay chân

Đánh giá mức độ theo tiêu chuẩn của NCI hoặc WHO. Tiêu chuẩn của NCI dễ nhớ, dễ sử dụng trên lâm sàng.

Độ I: Thay đổi da tối thiểu (ban đỏ), không đau

Độ II: Thay đổi da gồm bong da, rộp, chảy máu, phù, hoặc đau, không mất chức năng.

Độ III: Thay đổi da kèm theo đau và mất chức năng -Dự phòng: Pyridoxine (vitamin B6), Celecoxib -Các biện pháp hỗ trợ:

Nhúng chân, tay trong nước lạnh

Tránh nhiệt độ quá nóng hoặc lạnh, tỳ đè, cọ sát lên vùng da tổn thương

Lót vùng da tổn thương bằng nệm mềm

Tăng sắc tố da

Không có điều trị đặc hiệu

Thường hồi phục sau khi ngừng thuốc

Tăng nhạy cảm với tia bức xạ

Corticosteroide

Chiếu xạ cực tím

Dùng các sản phẩm chống nắng

Bảo vệ da khỏi tia tử ngoại

Phản ứng tăng cảm

Steroid (Dexamethasone)

Kháng Histamin -Kháng H2

Loạn dưỡng móng

Biểu hiện bằng thay đổi màu sắc, thiểu dưỡng, viêm quanh móng, bong móng

Sử dụng găng lạnh trong thời gian truyền hóa chất

Thoát mạch

Dừng truyền ngay lập tức

Nâng cao chi bị thoát mạch

Đối với đường truyền: Không rút ngay, giữ lại tại chỗ để hút chất lỏng từ khu vực bị thoát mạch và để thuận lợi cho việc sử dụng thuốc giải độc

Chườm lạnh (Chườm ấm nếu nguyên nhân thoát mạch là Vinca Alkaloid) -Thuốc giải độc:

Tiêm dưới da hoặc bôi tại chỗ Dimethyl Sulfoxide (DMSO) đối với thoát mạch do anthracyclin

Tiêm tại chỗ Thiosulfat (Nitrogen Mustard)

Tiêm tĩnh mạch Dexrazoxane (Anthacyclin)

Tiêm tại chỗ Hyaluronidase (Alkaloid, Paclitaxel, Etoposid, Ifosfamid)

Tiêm tĩnh mạch, dưới da, trong da Corticosteroid

THEO DÕI

Trong trường hợp hội chứng tay chân cần theo dõi để có những điều chỉnh thích hợp về liều điều trị hóa chất tiếp theo

Trong trường hợp thoát mạch cần theo dõi để có chỉ định cắt bỏ mô hoại tử kịp thời.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp