Hội chứng tĩnh mạch chủ trên

Tĩnh mạch chủ trên là một tĩnh mạch chính trong cơ thể, giúp dẫn lưu máu từ vùng đầu, cổ, ngực và cánh tay về tim. Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên (tiếng Anh: Superior vena cava syndrome) xảy ra khi tĩnh mạch chủ trên bị tắc một phần hoặc bị chèn ép. Một trong những nguyên nhân thường gặp gây nên Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên là ung thư.

Điều trị giảm nhẹ triệu chứng của Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên là việc quan trọng trong chăm sóc và điều trị ung thư, được gọi là kiểm soát triệu chứng hoặc chăm sóc giảm nhẹ. Hãy đi khám bác sĩ khi có một triệu chứng mới xuất hiện, hoặc bất kì thay đổi nào về triệu chứng mà bạn đang có.

(Hình minh họa. Tumor: Khối u, Lung: Phổi, Heart: Tim, Superior vena cava: Tĩnh mạch chủ trên, Distention of axillary, subclavian, and jugular vein: giãn tĩnh mạch nách, dưới đòn và tĩnh mạch cảnh.)

Triệu chứng của Hội chứng tĩnh mạch chủ trên

Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên là tập hợp của các triệu chứng khởi phát từ từ, tuy nhiên đây lại là một tình trạng cấp cứu vì có thể gây nên những rối loạn hô hấp nghiêm trọng. Nếu bạn có bất kì triệu chứng nào được liệt kê dưới đây, hãy đi khám bác sĩ ngay. Mặc dù Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên là một trình trạng bệnh lý nghiêm trọng, các triệu chứng của hội chứng này hầu như đáp ứng tốt với điều trị ở đa số bệnh nhân.

Những triệu chứng thường gặp:

Khó thở hoặc thở nhanh nông
Ho
Sưng phù phần đầu cổ, thân trên và cánh tay

Những triệu chứng ít gặp hơn:

Khàn tiếng
Đau ngực
Nuốt khó
Ho ra máu
Nổi các tĩnh mạch vùng ngực và cổ
Phù hai cánh tay
Thở nhanh hơn bình thường
Lạnh tay chân do thiếu oxy
Liệt dây thanh quản
Hội chứng Horner: co đồng tử, sụp mí mắt, giảm tiết mồ hôi ở một bên mặt.

Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên có thể diễn tiến nhanh chóng và làm bít tắc đường thở hoàn toàn. Khi đó, bệnh nhân cần được hỗ trợ hô hấp (dùng máy thở) cho tới khi tình trạng bít tắc được giải quyết. Thông thường, tình trạng bít tắc đường thở diễn tiến chậm, và các triệu chứng thường ít rầm rộ.

Nguyên nhân của Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên

Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên thường xảy ra ở những bệnh nhân ung thư phổi, U lympho không hodgkin hoặc những loại ung thư khác di căn đến vùng ngực. Ngoài ra, ung thư có thể gây nên Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên theo nhiều hướng khác:

Một khối u ở vùng ngực có thể gây chèn ép trực tiếp tĩnh mạch chủ trên.
Một khối u có thể phát triển vào trong tĩnh mạch chủ trên gây bít tắc.
Nếu ung thư di căn đến hạch bạch huyết xung quanh tĩnh mạch chủ trên, các hạch có thể tăng kích thước và gián tiếp chèn ép/gây tắc tĩnh mạch chủ trên.
Một khối máu đông có thể xuất hiện trong lòng tĩnh mạch, thường do dây của máy tạo nhịp hoặc do catheter tĩnh mạch chủ (ống thông được đặt vào trong lòng tĩnh mạch để truyền dịch).

Chẩn đoán Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên

Những xét nghiệm sau đây có thể hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên:

X-quang ngực
CT scan
MRI
Chụp X-quang tĩnh mạch có cản quang
Siêu âm

Điều trị Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên

Đôi khi, Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên không cần phải can thiệp cho đến khi được chẩn đoán rõ ràng, hoặc không cần điều trị ngay. Điều này phụ thuộc vào mức độ rầm rộ của các triệu chứng, sự tắc nghẽn khí quản và việc dẫn lưu máu qua các tĩnh mạch khác ở vùng ngực có hiệu quả hay không.

Việc điều trị Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên bao gồm hoá trị và xạ trị để điều trị tình trạng ung thư, nguồn gốc gây nên hiện tượng.

Một số liệu pháp ngắn hạn khác có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng của Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên:

Nâng cao đầu của bệnh nhân.
Corticosteroids giúp giảm tình trạng sưng phù.
Lợi tiểu giúp thải bớt dịch ra khỏi cơ thể thông qua tiểu tiện.
Thuốc tiêu sợi huyết giúp làm tan cục máu đông trong tĩnh mạch.
Đặt stent vào chỗ tĩnh mạch bị tắc để giúp dẫn lưu máu.
Phẫu thuật bắc cầu dẫn máu đi tắt qua chỗ tĩnh mạch bị tắc.

Hội chứng tĩnh mạch chủ trên ở trẻ em

Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên hiếm gặp ở trẻ em. Tuy nhiên, đây là một tình trạng có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Nếu nhận thấy trẻ có những dấu hiệu của Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên, hãy lập tức đưa trẻ đến khám ở cơ sở y tế.

Khí quản của trẻ em thường nhỏ và mềm hơn so với người lớn. Do đó, đường thở của trẻ dễ bị phù nề và co thắt nhanh chóng gây ra các rối loạn về hô hấp.

Những triệu chứng thường gặp của Hội chứng Tĩnh mạch chủ trên ở trẻ em tương tự như ở người lớn, bao gồm: