1. Mô tả:
- Cây thảo, cao 40 – 50cm, có nhựa mủ trắng. Thân phân nhánh nhiều, có lông. Lá mọc so le, hình mũi mác, gốc thuôn,đầu nhọn, mép có răng thưa, mặt trên sẫm, mặt dưới nhạt. Hoa mọc đơn độc ở kẽ lá, màu trắng, đài 5 răng nhọn, rất hẹp, tràng 5 cánh hàn liền thành ống mảnh dài đến 10cm, nhị 5, chỉ nhị rời, bao phấn dính liền nhau bao quanh vòi nhụy, bầu hạ.
- Quả nang, hình trứng hoặc hình cầu, có đài tồn tại, hai ngăn chứa nhiều hạt nhỏ.
- Mùa hoa tháng 5 – 6, mùa quả: tháng 7 – 8.
2. Phân bố, sinh thái:
- Chi Laurentia Adans chỉ có một loài là cây hoa dài ở Việt Nam. Cây có nguồn gốc ở Trung Mỹ, sau được du nhập sang vùng Địa Trung Hải, châu Phi. Ở Châu Á, cây có ở Ấn Độ, Trung Quốc, Malaysia.
- Hoa dài mọc tự nhiên rải rác ở vùng núi cao trên 1300m như Mù Cang Chải (Yên Bái), Yên Minh, Quản Bạ ( Hà Giang ), Bắc Hà ( Lào Cai)..Cây thường mọc lẫn trong các trảng cỏ ở đồi, nương rẫy, các bãi hoang hay ven đường đi. Cây ra hoa quả nhiều, khi quả già tự mở để hạt phát tán ra xung quanh. Có hiện tượng rụng lá và hơi tàn lụi vào mùa đông.
- Hoa dài ở Việt Nam có thể xếp vào diện những loài hiếm. Trong quá trình điều tra ở các địa phương, thỉnh thoảng mới gặp một vài cá thể. Cần lưu ý bảo tồn.
3. Bộ phận dùng:
Toàn cây, thu hái vào lúc cây có quả gần chín. Đem về thái nhỏ, phơi hay sấy khô. Cây độc phải đặc biệt chú ý tránh nhầm lẫn.
4. Thành phần hoá học:
Toàn cây hoa dài chứa nhựa mủ rất đắng gây kích ứng mắt. Từ cây, người ta đã chiết được một chất độc kết tính là alcaloid isotomin tương tư như lobelin.
5. Tác dụng dược lý:
Theo tài liệu nước ngoài cây hoa dài có độc, dùng bằng đường uống có tác dụng gây tẩy xổ mạnh, có thể dẫn đến tử vong. Cây cũng rất độc đối với ngựa. Dịch nhựa của cây qua tiếp xúc gây viêm và bỏng ở môi và mắt, có thể dẫn đến mù mắt. Chất isotomin tiêm tĩnh mạch, kích thích hô hấp, làm tăng biên độ và tần số hô hấp, đồng thời làm tăng huyết áp và giải phóng adrenalin. Dùng với liều cao, tiếp theo hiện tượng tăng huyết áp là một giai đoạn hạ huyết áp. Ngoài ra, thuốc còn có tác dụng làm liệt cơ vân.
6. Công dụng:
Cây hoa dài rất ít được sử dụng ở Việt Nam, nhưng có thể nghiên cứu để chiết isotomin làm thuốc kích thích hô hấp dùng trong những trường hợp khó thở, hen suyễn. Cây có độc phải hết sức thận trọng.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
