Phát hiện tiền sản về bất thường dây rốn bằng hình ảnh siêu âm hiện đang trở nên phổ biến với những tiến bộ sản khoa. Siêu âm sản khoa 2 chiều, 3 và 4 chiều và Doppler như một công cụ để đo lường và đánh giá hình thái của dây rốn, góp phần tiềm năng và có giá trị vào sàng lọc đối với thai kỳ có nguy cơ cao và sự cần thiết phải đánh giá chuyên sâu hơn những nguy cơ liên quan.
Dưới đây là một số bệnh lý dây rốn có thể đánh giá qua siêu âm:
1/ Bất thường về thành phần dây rốn
Dây rốn một động mạch: Khoảng 1% của thai đơn và khoảng 5% đa thai (sinh đôi, sinh ba hoặc nhiều hơn) dây rốn chỉ chứa hai mạch máu, thay vì ba bình thường. Trong những trường hợp này, một động mạch bị thiếu. Nguyên nhân của sự bất thường này hiện vẫn chưa được biết.
Các nghiên cứu cho thấy những em bé có một động mạch rốn có nguy cơ dị tật bẩm sinh cao hơn như dị tật tim, hệ thần kinh, đường tiết niệu và bất thường nhiễm sắc thể. Khi được chẩn đoán một động mạch rốn, thai phụ nên làm một số xét nghiệm trước sinh để chẩn đoán hoặc loại trừ dị tật bẩm sinh kết hợp. Các xét nghiệm này có thể bao gồm siêu âm tầm soát chi tiết, chọc ối (để kiểm tra các bất thường nhiễm sắc thể), siêu âm tim thai chuyên sâu.
Hiếm gặp hơn còn có dây rốn 3 hay 4 động mạch, hay 2 động mạch 2 tĩnh mạch…
2/ Bất thường về kích thước dây rốn
Dây rốn hình thành từ tuần thứ 5 sau khi thụ thai, phát triển dần dần dài hơn và dài nhất vào tuần thứ 28 của thai kì, đạt chiều dài trung bình khoảng 50-60cm.
- Dây rốn dài là khi chiều dài dây rốn lớn hơn 80cm, Dây rốn dài làm dây rốn quấn quanh vào cơ thể, cổ thai nhi, khi quấn chặt có thể gây thiếu máu thai nhi.
- Dây rốn ngắn là khi chiều dài dây rốn dưới 35cm. Dây rốn rất ngắn, đôi khi chỉ 10cm thường hay liên quan đến các bất thường nghiêm trọng khác như bất thường phức hợp cơ thể (body stalk anomaly)
- Dây rốn mảnh: khi đường kính dây rốn < 10th bách phân vị.
- Dây rốn lớn khi đường kính dây rốn > 90th bách phân vị. Kích thước dây rốn có thể gây thiếu dinh dưỡng làm thai chậm phát triển, hoặc dây rốn lớn thường hay kết hợp các bất thường khác như nang rốn, thoát vị rốn, nang niệu quản…
- Bất thường về số cuộn dây rốn: dây rốn mang hình thái cuộn xung quanh nó, bình thường khoảng 5cm có 1 cuộn. Khi có nhiều hơn 90th bách phân vị (hypercoiled) hay nhỏ hơn 10th bách phân vị (hypocoiled) đều là bất thường.
3. Bất thường vị trí bám dây rốn vào bánh rau
- Dây rốn bám mép: thường gặp khoảng 7% thai phụ, là dây rốn không bám vào trung tâm bánh rau mà bám vào mép( rìa) bánh rau. Tiên lượng phụ thuộc vào đánh giá sự cung cấp dinh dưỡng và oxy cho thai.
- Dây rốn bám màng: là mạch máu dây rốn không bám vào bánh rau như bình thường mà bám vào màng ối rồi mới vào bánh rau. Các mạch máu lưu thông trong màng tự do không được bảo vệ bởi chất keo Wharton, có thể bị chèn ép hoặc vỡ đoạn trong màng khi chuyển dạ, làm tăng tỷ lệ tử vong khi sinh.
- Dây rốn tiền đạo (vasa previa) là hiện tượng một số mạch máu cuống rốn của thai nhi chạy ngang qua hoặc rất gần với lỗ trong của cổ tử cung. Các mạch máu này nằm trong màng, không được bảo vệ bởi dây rốn hay nhau thai. Do đó khi màng vỡ, mạch máu rất dễ vỡ theo khiến thai nhi bị mất một lượng máu lớn.
Do chảy máu từ dây rốn tiền đạo là máu của thai nhi, nên tỷ lệ mắc và tử vong rất cao, từ 50% đến 60% với màng nguyên vẹn và 70% đến 100% với màng vỡ.
Xem tiếp: Siêu âm bất thường dây rốn (phần 2)
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
