Giải phẫu khớp cùng đòn

Khớp cùng đòn (còn được gọi là khớp cùng vai đòn, tiếng Anh là: acromioclavicular joint) là một khớp động nằm giữa đầu ngoài xương đòn và mặt trong mỏm cùng vai, sụn sợi bao bọc bên ngoài diện khớp. Khớp cùng đòn có bao khớp rất mỏng, tuy nhiên, khớp này lại được giữ vững nhờ cấu trúc 3 hệ thống phức hợp dây chằng gồm: dây chằng thang, dây chằng nón và dây chằng cùng đòn. Bên cạnh đó, các sợi của cơ delta và cơ thang đan xen với phần trên dây chằng cùng đòn cũng góp phần làm tăng độ vững của khớp này.

– Dây chằng cùng đòn và bao khớp: các cấu trúc này chủ yếu giữ vững khớp cùng đòn trên mặt phẳng ngang. Klimkiewicz (1999) khi thực nghiệm trên xác chứng tỏ rằng bó trên và sau đóng vai trò chủ yếu, bó trên góp phần 56%, bó sau góp phần 25% cho sự vững phía sau. Sự mất vững trước sau có thể gây ra sự va chạm giữa xương đòn và gai vai phía sau.
– Dây chằng quạ đòn: dây chằng quạ đòn gồm 2 bó nón ở trong và thang ở ngoài. Dây chằng quạ đòn đóng vai trò chủ yếu trong việc giữ vững trên dưới của khớp cùng đòn, ngăn sự di chuyển xuống dưới của phức hợp vai cánh tay hoặc di chuyển lên trên của xương đòn. Bó nón cung cấp 60% cho sự vững này. Dây chằng quạ đòn cũng đóng vai trò giữ vững trước sau.
– Các yếu tố giữ vững động khớp cùng đòn: cơ thang và cơ Delta bám ở 1/3 ngoài, mặt trước, mặt sau của xương đòn và bờ trước ngoài mỏm cùng vai. Hai cơ này có hướng tác dụng lực ngược nhau, cùng với các dây chằng cùng đòn và quạ đòn giúp củng cố thêm độ vững chắc cho khớp cùng đòn. Vai trò của các cơ này trong sự vững khớp cùng đòn cần phải được lưu ý trong bất cứ phẫu thuật tái tạo khớp cùng đòn nào. Việc sửa chữa lại lớp cơ cân mạc thang-delta cũng khá quan trọng trong khi xử lí vấn đề trật khớp cùng đòn.

Trật khớp cùng đòn là gì?

Trật khớp cùng đòn (trật khớp cùng đòn vai) là một chấn thương vai khá phổ biến do chấn thương khi chơi thể thao hoặc do nạn nhân bị ngã đập vai xuống nền cứng với tư thế cánh tay áp sát thân mình. Tình trạng này chủ yếu gặp ở các vận động viên đua xe đạp, đá bóng, trượt tuyết,...

Trật khớp cùng đòn xảy ra khi có một lực tác động vào phía ngoài xương đòn, khiến khớp cùng đòn bị trật với mức độ nhẹ, trung bình hoặc nặng. Cơ chế chấn thương có thể là trực tiếp hoặc gián tiếp. Cụ thể:

• Trực tiếp: Chấn thương xảy ra khi nạn nhân bị ngã đập vai xuống nền cứng trong tư thế khớp vai khép lại, khiến mỏm cùng vai bị đẩy vào trong và xuống dưới;
• Gián tiếp: Nạn nhân ngã chống tay xuống nền, khiến lực tác động chạy dọc theo trục xương cánh tay đi đến khớp cùng đòn.

Nếu trật khớp ở mức độ nhẹ hoặc trung bình, các dây chằng ở khớp cùng đòn sẽ căng giãn hoặc bị đứt một phần. Nếu bị trật khớp ở mức độ nặng, các dây chằng néo giữ xương đòn xuống dưới thường bị đứt. Khi đó, đầu ngoài xương đòn sẽ bị bật lên, dễ dàng quan sát thấy lớp da phía ngoài xương bị nhô lên.