Hóc dị vật là gì?

Hóc dị vật là thuật ngữ để mô tả một vật lạ đột ngột rơi vào đường thở hoặc đường ăn uống, là một trong những tai nạn thường gặp ở mọi độ tuổi, nhiều nhất ở trẻ nhỏ dưới 6 tuổi và là mối nguy hiểm đáng sợ. Nếu không được xử trí nhanh chóng, hóc dị vật có thể dẫn đến tím tái và ngưng thở chỉ sau vài phút. Hóc dị vật có thể xảy ra ở đường thở hoặc ống tiêu hóa, triệu chứng có thể khác nhau nhưng thật may, cách sơ cứu ban đầu gần như là giống nhau, vì thế đừng chần chờ khi bạn thấy ai đó có dấu hiệu như là đang hóc dị vật.

Tại sao hóc dị vật và điều đó có nguy hiểm không?

Như đã đề cấp, hóc dị vật có thể xảy ra ở cả đường hô hấp và đường tiêu hóa. Ở người lớn, nguyên nhân thường do vô ý hít hoặc nuốt phải, hoặc do ăn uống không đúng cách, một miếng thức ăn to thường là thủ phạm, còn với trẻ em thường do sặc sữa, cháo, cơm… hoặc hít vào đường thở các vật nhỏ như hạt dưa, hạt đậu phộng, mãng cầu, sa bô chê (lồng mứt), đồng tiền, kẹp giấy,...

Nếu dị vật rơi vào đường hô hấp thì bệnh nhân sẽ có dấu hiệu nghẹt thở do bị chặn luồng thông khí, ngăn dòng oxy đến não, bệnh nhân sẽ dễ dẫn đến tím tái, đôi khi ngất và có thể tử vong, về lâu dài biến chứng có thể là xẹp phổi, viêm phổi, áp xe phổi…

Nếu dị vật rơi vào đường tiêu hóa, đôi khi bệnh nhân sẽ không có dấu hiệu gì ngay sau đó nhưng một thời gian sau, có thể các biến chứng sẽ xảy ra như tắc ruột, thủng ruột…

Làm thế nào có thể biết được một người đang hóc dị vật?

Dấu hiệu phổ biến cho hóc dị vật là bệnh nhân đang khỏe mạnh ngay trước đó đột nhiên đưa tay lên nắm chặt vào cổ họng. Nếu người đó không có khả năng đưa ra tín hiệu, hoặc bạn không chứng kiến họ từ đầu, hãy tìm những dấu hiệu gợi ý hóc dị vật sau:

Đột ngột không có khả năng nói chuyện.
Xuất hiện hội chứng xâm nhập: ho sặc sụa, tím tái, khó thở, thở khò khè.
Tiếng kêu khó chịu (tiếng thở rít) khi cố gắng thở.
Nôn, chảy nước dãi
Than đau rát cổ họng, khóc, nuốt khó.
Da, môi và móng bắt đầu chuyển sang màu xanh hoặc sẫm
Da vùng đầu mặt cổ bị đỏ ửng, sau đó chuyển sang màu nhợt nhạt hoặc hơi xanh.
Mất ý thức sau đó.

Tôi có thể làm được gì khi thấy một người đang hóc dị vật?

Khi một ai đó bị hóc, hãy thật bình tĩnh và giúp họ ngay lập tức bằng các hành động sau. Nếu bệnh nhân có thể ho mạnh, nên khuyến khích tiếp tục ho. Nếu người đó bị nghẹn và không thể nói, khóc, các chuyên gia trên thế giới thống nhất khuyến nghị cách tiếp cận "năm và năm", tức 05 lần vỗ lưng và 05 lần ép bụng để sơ cấp cứu. Cách thức tiến hành cụ thể như sau:

05 lần vỗ lưng. Đứng sang một bên và phía sau lưng người đang nghẹn. Đối với một đứa trẻ nhỏ, bạn có thể quỳ xuống phía sau. Đặt một cánh tay ngang ngực của người đó để hỗ trợ. Gập người để phần thân trên song song với mặt đất. Vỗ lưng 05 lần liên tiếp giữa hai bả vai của người đó bằng mặt mu lòng bàn tay của bạn. Nếu trẻ quá nhỏ, bạn có thể đặt trẻ nằm sấp trên hai đùi khép lại của bạn.

05 lần ép bụng (động tác Heimlich):

Đứng ngay sau lưng bệnh nhân. Đặt một chân hơi trước chân kia để giữ thăng bằng. Vòng tay ôm eo bệnh nhân và nhón người về phía trước một chút. Nếu là trẻ em nhỏ, có thể quỳ xuống phía sau trẻ.
Một tay nắm lại thành nắm tay và đặt vào vị trí hơi trên rốn của người đó.
Tay kia nắm lấy nắm tay. Ấn mạnh vào bụng với một lực đẩy nhanh, hướng lên như thể cố gắng bồng bệnh nhân lên. Thay phiên giữa 5 lần vỗ lưng và 5 lần ép bụng cho đến khi dị vật được đánh bật ra ngoài.

Các trường hợp đặc biệt khác bạn cần lưu ý:

Nếu bạn là người cứu hộ duy nhất, hãy thực hiện các cú vỗ lưng và ép bụng trước khi gọi 115 hoặc số khẩn cấp nào đó để được giúp đỡ. Nếu có người khác, hãy nhờ người đó gọi giúp đỡ trong khi bạn thực hiện sơ cứu. Đừng chần chờ sơ cấp cứu ngay vì bất cứ lí do gì!

Nếu bệnh nhân là những người đang mang thai hoặc béo phì. Người cứu hộ đặt tay của mình vào giữa ngực để nén, thay vì ở bụng.

Nếu bệnh nhân hít phải dị vật đã bất tỉnh, hãy đặt người đó nằm ngửa xuống đất. Nếu bạn có thể nhìn thấy vật nào trong miệng, hãy dùng ngón tay và lấy vật đó ra. Cẩn thận không đẩy nó sâu hơn vào đường thở. (Nếu dị vật vẫn bị mắc kẹt và bệnh nhân bắt đầu có dấu hiệu ngưng tim ngưng thở, hãy thực hiện hồi sức tim phổi ngay nếu bạn có thể.)

Theo một số nghiên cứu của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, nếu bạn không thể hoặc không biết kỹ thuật vỗ lưng thì chỉ cần thực hiện các thủ thuật ép bụng. Cả hai cách tiếp cận đều được chấp nhận!

Làm gì khi chính chúng ta là người gặp nạn?

Nếu chẳng may bạn chính là nạn nhân và xung quanh không có ai, hãy thực hiện thao tác Heimlich trên chính mình! Bạn không thể thực hiện những cú vỗ lưng vào chính mình nhưng đừng hoảng sợ, bạn có thể thực hiện các động tác ép bụng.

Để thực hiện các động tác ép bụng (động tác Heimlich) lên chính mình, đặt một nắm tay hơi phía trên rốn của bạn. Nắm chặt nắm tay của bạn bằng tay kia và uốn cong người trên một bề mặt cứng (mặt bàn hoặc thành ghế). Đẩy nắm đấm của bạn vào trong và hướng lên.Và đừng quên hãy nhanh chóng gọi 115 hoặc số khẩn cấp của bạn ngay lập tức trong khi bạn đang thao tác.

Kết luận:

Hóc dị vật là một trong những sơ cấp cứu cực kì quan trọng vì có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng. Nếu không được xử trí nhanh chóng, hóc dị vật có thể dẫn đến tím tái và ngưng thở chỉ sau vài phút. Chính vì điều này, từ năm 2013, tại một số cơ sở y tế trên toàn quốc đã tổ chức các lớp sơ cấp cứu dành cho mọi đối tượng không chuyên thuộc nhiều lĩnh vực đa dạng từ học sinh tiểu học, phụ huynh đến các giáo viên, hướng dẫn viên du lịch, nhân viên tại các địa điểm công cộng… Nếu có thể, bạn hãy dành chút thời gian đăng kí các lớp ngắn hạn này để được đào tạo một cách bài bản về các kĩ năng sơ cấp cứu. Nên nhớ, hóc dị vật, xin đừng chần chờ!

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP