Từ xa xưa các cụ nhà ta đã có câu: “ăn gì bổ nấy”. Đó là chính là lý do tại sao mà nhiều bậc phụ huynh vẫn cho trẻ em ăn nước hầm xương với hy vọng “ăn xương bổ xương”, từ đó giúp trẻ cao lớn hơn. Nhưng liệu điều đó có đúng không?
Giá trị dinh dưỡng của nước xương
Xương chứa một lượng lớn các chất khoáng cũng như 17 axit amin khác nhau, collagen và gelatin. Mặc dù hàm lượng dinh dưỡng của từng chất thay đổi ở mỗi loại xương khác nhau, thời gian nấu và cách nấu, nhưng các chất dinh dưỡng sau đây đều được tìm thấy ở hầu hết các loại xương:
-
Collagen: Với 28 loại khác nhau, collagen tạo lên 30% lượng protein trong cơ thể và là thành phần chính để liên kết với các mô với nhau như sụn, dây chằng, gân, xương và da. Collagen cũng có mặt trong thành phần cấu tạo lên lớp áo của mạch, giác mạc và thủy tinh thể của mắt. Trên thực tế, những loại keo dính đầu tiên ra đời trên thế giới bằng cách ninh thật nhừ da và gân động vật để chế tạo ra keo. Ngoài vai trò cấu tạo, collagen còn đóng vai trò trong phát triển và điều hòa hoạt động của các mô cơ quan.
-
Gellatin: Khi collagen được thủy phân sẽ tạo ra gelatin (những sợi protein nhỏ hơn), nhưng không thể đảo ngược gellatin thành colllagen được. Tuy nhiên thành phần của gellatin rất giống với collagen. Gellatin có mặt trong nước xương và đông lại giống như thạch khi được làm lạnh.
-
Glycosaminoglycans: Glycosaminoglycans (GAGs) là một carbonhydrat phức hợp tham gia vào nhiều quá trình sinh học trong cơ thể. GAGs có thể gắn với protein để tạo thành proteoglycan- là một phần không thể thiếu trong mô liên kết và dịch khớp (chất bôi trơn sụn khớp). Nếu như ninh những loại xương mà vẫn còn các mô liên kết như dây chằng, gân, sụn khớp thì trong nước xương sẽ có toàn bộ các chất trong họ GAGs như keratan sulfat, dermatan sulfat, chrondroitin sulfates, và axit hyaluronic và tất cả những chất này đều là nguyên liệu cấu tạo nên da, xương, và sụn khớp của con người.
-
Glycine: Glycine là một amino axit chiếm 1/3 trong cấu trúc của collagen, hoạt động như một chất dẫn truyền thần kinh gắn vào các receptor hiện diện trong hệ thống thần kinh và mô ngoại vi. Truyền tín hiệu qua các thụ thể đặc biệt này là một hoạt động quan trọng trong việc ức chế dẫn truyền thần kinh trung gian trong não bộ và tủy sống.
-
Glutamine: Glutamin cũng là một amino axit quan trọng có trong nước hầm xương , có nhiều trong máu và là một trong số ít những axit amin có thể vượt qua hàng rào máu não. Glutamin là một chất cung cấp năng lượng cho các tế bảo biểu mổ ruột và các tế bào miễn dịch được hoạt hóa.
-
Các khoáng chất: Xương chứa nhiều chất khoáng, đặc biệt là canxi, đồng, sắt, magie, mangan, phốt pho, kali, natri và kẽm. Môi trường axit vừa phải sẽ giúp chiết xuất các chất khoáng từ thức ăn. Do vậy khi ninh xương, bạn nhớ cho thêm một ít giấm để chiết xuất được các chất khoáng từ xương.
Công dụng của nước hầm xương với hệ thống xương khớp
Rõ ràng là cách tốt nhất để xương phát triển chắc khỏe là bổ sung những dưỡng chất cần thiết từ chính xương, Nước hầm xương có chứa những chất dinh dưỡng góp phần xây dựng nên bộ xương chắc khỏe: canxi, phospho, amino axit và nhiều chất dinh dưỡng quan trọng khác. Thiếu hụt những chất dinh dưỡng này có thể dẫn đến một số bệnh lý về xương khớp. Ví dụ như loãng xương có liên quan đến hàm lượng collagen và canxi thấp trong xương. Tất nhiên là bạn cũng cần những dưỡng chất để tham gia vào quá trình tạo xương như vitamin D, K2 và vitamin C.
Đối với khớp để hoạt động tốt cần có dịch khớp mà thành phần chính có trong đó là GAG. GAG giúp các khớp hoạt động một cách linh động, nhẹ nhàng và không gây đau. Bạn có thể mua những thực phẩm chức năng đắt tiền có chứa glucosamine và chrodroitin sulfat để giữ cho khớp được khỏe mạnh nhưng tại sao không nghĩ đến việc sử dụng nước xương hầm rẻ tiền hiệu quả thay cho những thực phẩm chức năng đắt tiền đó. GAG không phải là chất duy nhất trong nước xương giữ cho khớp hoạt động trơn tru, người ta thấy rằng bổ sung collagen cũng làm giảm đau khớp ở vận động viên
Có thể hiểu rằng sử dụng nước hầm xương là một cách để xương chắc khỏe đặc biệt là đối với người trưởng thành. Nhưng ở trẻ em đang độ tuổi phát triển, các bậc phụ huynh chỉ nên coi nước hầm xương là một công cụ tăng độ ngon miệng cho bữa ăn mà thôi hoặc hỗ trợ phần nào cho xương chắc khỏe. Bởi những dưỡng chất có trong nước hầm xương vừa không đủ cung cấp cho nhu cầu vừa khó hấp thu đối với trẻ. Nếu muốn giúp trẻ cao lớn hãy bổ sung những vi chất dinh dưỡng khác cho trẻ, ví dụ như bộ ba cao lớn: canxi-vitamin D-vitamin K2. Canxi là một trong những chất khoáng quan trọng của xương, không chỉ giúp xương dài ra mà còn tăng bề rộng và độ chắc khỏe của xương. Muốn trẻ hấp thu được nhiều canxi chúng ta cần có vitamin D và muốn canxi đó đi vào xương chúng ta cần vitamin K2.
Bổ sung canxi, vitamin D, và vitamin K2 tốt nhất vẫn là qua các thực phẩm giàu những dưỡng chất này.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
