Các yếu tố nguy cơ phổ biến nhất gây thiếu vitamin C là chế độ ăn uống kém, nghiện rượu, biếng ăn, bệnh tâm thần nặng, hút thuốc và lọc máu.
Trong khi các triệu chứng của tình trạng thiếu vitamin C trầm trọng có thể mất nhiều tháng để biểu hiện rõ, có một số dấu hiệu khác có thể theo dõi.
Dưới đây là 15 dấu hiệu và triệu chứng phổ biến nhất của tình trạng thiếu vitamin C.
Da thô ráp, bong tróc
Vitamin C đóng một vai trò quan trọng trong sản xuất collagen, một loại protein có nhiều trong các mô liên kết như da, tóc, khớp, xương và mạch máu.
Khi nồng độ vitamin C thấp, một tình trạng da được gọi là dày sừng nang lông có thể phát triển.
Trong tình trạng này, những mảng như da gà hình thành ở mặt sau của cánh tay trên, đùi hoặc mông do sự tích tụ keratin bên trong lỗ chân lông .
Dày sừng nang lông do thiếu vitamin C thường xuất hiện sau 3 đến 5 tháng bị thiếu vitamin C và sẽ được điều trị bằng việc sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung vitamin C.
Tuy nhiên, cũng có nhiều nguyên nhân tiềm tàng khác gây ra dày sừng nang lông.
Thân tóc bị xoăn
Thiếu vitamin C cũng có thể khiến tóc mọc xoăn do các khuyết tật phát triển trong cấu trúc protein của tóc khi tóc mọc lên.
Tóc xoăn là một trong những dấu hiệu của việc thiếu vitamin C nhưng có thể không rõ ràng, vì những sợi tóc bị hư hỏng này có nhiều khả năng bị gãy hoặc rụng.
Những bất thường về tóc thường được điều trị trong vòng một tháng với lượng vitamin C thích hợp.
Nang lông màu đỏ tươi
Các nang lông trên bề mặt da chứa nhiều mạch máu nhỏ, giúp cung cấp máu và chất dinh dưỡng cho bề mặt da.
Khi cơ thể thiếu vitamin C, những mạch máu nhỏ này trở nên mong manh và dễ vỡ, gây ra các đốm nhỏ màu đỏ tươi xuất hiện xung quanh các nang lông.
Điều này được gọi là xuất huyết quanh nang và là một dấu hiệu của chứng thiếu vitamin C trầm trọng.
Uống bổ sung vitamin C thường xuyên sẽ giúp điều trị các triệu chứng này trong vòng hai tuần.
Móng tay hình thìa có đốm đỏ hoặc đường kẻ
Móng tay hình thìa được đặc trưng bởi hình dạng lõm của chúng và thường mỏng và dễ gãy.
Chúng thường kết hợp với thiếu máu do thiếu sắt nhưng cũng liên quan đến thiếu hụt vitamin C.
Các đốm đỏ hoặc các đường thẳng đứng trên móng tay, được gọi là xuất huyết, cũng có thể xuất hiện trong quá trình thiếu vitamin C do các mạch máu bị suy yếu dễ vỡ.
Mặc dù sự xuất hiện trực quan của móng tay và móng chân có thể giúp xác định khả năng thiếu hụt vitamin C, nhưng những dấu hiệu này không được sử đụng dể chẩn đoán xác định.
Da khô, bị tổn thương
Da khỏe mạnh chứa một lượng lớn vitamin C, đặc biệt là ở lớp biểu bì, hoặc lớp ngoài của da.
Vitamin C giữ cho làn da khỏe mạnh bằng cách bảo vệ da khỏi tác hại do oxy hóa gây ra bởi mặt trời và tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm như khói thuốc lá hoặc ozone.
Nó cũng thúc đẩy sản xuất collagen, giữ cho làn da trông đầy đặn và trẻ trung.
Bổ sung nhiều vitamin C có liên quan đến việc cải thện làn da, trong khi đó, ít bổ sung vitamin C có liên quan đến việc tăng 10% nguy cơ phát triển da khô và nhăn.
Mặc dù da bị khô, tổn thương có thể liên quan với tình trạng thiếu vitamin C, nó cũng có thể được gây ra bởi nhiều yếu tố khác, do đó, chỉ dựa vào triệu chứng này là không đủ để chẩn đoán tình trạng thiếu vitamin C.
Dễ bầm tím
Bầm tím xảy ra khi các mạch máu dưới da bị vỡ, khiến cho máu chảy ra các vùng xung quanh. Dễ bầm tím là dấu hiệu phổ biến của tình trạng thiếu vitamin C vì sản xuất collagen kém khiến các mạch máu bị yếu.
Các vết bầm có liên quan đến thiếu vitamin C có thể bao gồm các khu vực rộng lớn của cơ thể hoặc xuất hiện dưới dạng các chấm nhỏ màu tím dưới da. Dễ bầm tím thường là một trong những triệu chứng rõ ràng đầu tiên của tình trạng thiếu vitamin C.
Vết thương lâu lành
Do thiếu vitamin C làm chậm tốc độ hình thành collagen, dẫn đến tình trạng các vết thương lành chậm hơn. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người bị loét chân mãn tính, không chữa lành có nhiều khả năng thiếu vitamin C hơn những người không bị loét chân mãn tính. Trong trường hợp thiếu vitamin C nghiêm trọng, vết thương cũ thậm chí có thể toác ra, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Vết thương lâu lành là một trong những dấu hiệu thiếu vitamin C mãn tính và thường không biểu hiện cho đến khi tình trạng thiếu hụt biểu hiện sau nhiều tháng.
Đau khớp, sưng khớp
Vì khớp có chứa rất nhiều mô liên kết giàu collagen, nên chúng cũng có thể bị ảnh hưởng bởi sự thiếu hụt vitamin C. Đã có nhiều trường hợp bị đau khớp liên quan đến tình trạng thiếu vitamin C, người bệnh thường sẽ đi khập khiễng hoặc khó đi bộ. Chảy máu trong các khớp cũng có thể xảy ra ở những người thiếu vitamin C, gây sưng và đau thêm.
Tuy nhiên, cả hai triệu chứng này có thể được điều trị bằng việc bổ sung vitamin C trong vòng một tuần.
Xương yếu
Thiếu vitamin C cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của xương. Trong thực tế, hàm lượng vitamin C trong bữa ăn thấp có liên quan đến tăng nguy cơ gãy xương và loãng xương.
Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng vitamin C đóng một vai trò quan trọng trong sự hình thành xương, do đó thiếu vitamin C có thể làm tăng tỷ lệ mất xương.
Bộ xương của trẻ em cũng có thể bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu vitamin C, vì chúng vẫn đang phát triển.
Chảy máu lợi và mất răng
Đỏ, sưng, chảy máu lợi là một dấu hiệu phổ biến của thiếu vitamin C. Nếu không có đủ vitamin C, mô nướu trở nên yếu đi, dễ bị viêm và chảy máu hơn.
Trong giai đoạn tiên tiến của tình trạng thiếu vitamin C, nướu răng thậm chí có thể có màu tím và bị thối.
Cuối cùng, răng có thể rụng ra do nướu răng không khỏe mạnh và men răng yếu.
Miễn dịch kém
Các nghiên cứu cho thấy vitamin C tập trung bên trong nhiều loại tế bào miễn dịch để giúp chúng chống nhiễm trùng và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh.
Thiếu vitamin C có liên quan đến miễn dịch kém và nguy cơ lây nhiễm cao hơn, bao gồm các bệnh nghiêm trọng như viêm phổi. Trong thực tế, nhiều người bị bệnh scorbut, một căn bệnh do thiếu vitamin C, cuối cùng chết vì nhiễm trùng do hệ thống miễn dịch kém.
Thiếu máu thiếu sắt dai dẳng
Thiếu Vitamin C và thiếu máu thiếu sắt thường xảy ra cùng nhau. Các dấu hiệu thiếu máu do thiếu sắt bao gồm nhợt nhạt, mệt mỏi, khó thở khi tập thể dục, da và tóc khô, đau đầu và móng tay có hình dạng muỗng.
Lượng vitamin C thấp có thể góp phần gây thiếu máu thiếu sắt do giảm sự hấp thu sắt từ thực phẩm thực vật và ảnh hưởng tiêu cực đến sự trao đổi sắt. Thiếu vitamin C cũng làm tăng nguy cơ chảy máu quá nhiều, có thể góp phần gây thiếu máu.
Nếu thiếu máu do thiếu sắt kéo dài trong một thời gian dài mà không có nguyên nhân rõ ràng, bạn nên kiểm tra nồng độ vitamin C của mình.
Mệt mỏi và tâm trạng kém
Hai trong số những dấu hiệu sớm nhất của thiếu vitamin C là mệt mỏi và tâm trạng kém.
Những triệu chứng này thậm chí có thể xuất hiện ngay cả trước khi thiếu hụt toàn diện phát triển. Trong khi mệt mỏi và khó chịu có thể là những triệu chứng đầu tiên xuất hiện, chúng thường được giải quyết sau vài ngày sau khi bổ sung vitamin C liều cao.
Tăng cân không giải thích được
Vitamin C có thể giúp bảo vệ chống lại bệnh béo phì bằng cách điều chỉnh việc giải phóng chất béo từ các tế bào mỡ, giảm kích thích tố căng thẳng và giảm viêm. Nghiên cứu đã chứng minh được mối liên hệ giữa lượng vitamin C thấp và chất béo dư thừa, nhưng không rõ liệu đó có phải là mối quan hệ nhân quả hay không. Điều thú vị là, lượng vitamin C trong máu thấp có liên quan đến lượng mỡ bụng cao hơn, ngay cả ở những người bình thường.
Viêm mãn tính và Stress oxy hóa
Vitamin C là một trong những chất chống oxy hóa tan trong nước quan trọng nhất của cơ thể. Nó giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào bằng cách trung hòa các gốc tự do có thể gây stress oxy hóa và viêm trong cơ thể.
Stress oxy hóa và viêm có liên quan đến nhiều bệnh mãn tính, bao gồm bệnh tim và tiểu đường, do đó giảm stress oxy hóa có thể sẽ có lợi cho cơ thể. Lượng vitamin C thấp có liên quan đến mức độ viêm và stress oxy hóa cao hơn, cũng như tăng nguy cơ mắc bệnh tim.
Một nghiên cứu cho thấy người lớn có lượng vitamin C thấp nhất trong máu có nguy cơ suy tim cao hơn 40% so với những người có lượng vitamin C cao nhất, mặc dù họ không bị thiếu vitamin C
Nguồn thực phẩm giàu vitamin C nhất
Liều lượng khuyến cáo hàng ngày (RDI) cho vitamin C là 90 mg đối với nam và 75 mg đối với nữ.
Người hút thuốc nên uống thêm 35 mg vitamin Cmỗi ngày, vì thuốc lá làm giảm sự hấp thu vitamin C và làm tăng khả năng sử dụng chất dinh dưỡng của cơ thể
Vitamin C liều thấp là cần thiết để ngăn ngừa bệnh scorbut. Chỉ 10 mg mỗi ngày là đủ, tương đương với khoảng một muỗng canh ớt chuông tươi hoặc nước ép của một nửa quả chanh.
Một số nguồn thực phẩm tốt nhất của vitamin C bao gồm:
-
Acerola cherry: 2,740% RDI
-
Ổi: 628% RDI
-
Blackcurrants: 338% RDI
-
Ớt đỏ ngọt: 317% RDI
-
Quả Kiwi: 273% RDI
-
Lychee: 226% RDI
-
Chanh: 187% RDI
-
Cam: 160% RDI
-
Dâu tây: 149% RDI
-
Đu đủ: 144% RDI
-
Bông cải xanh: 135% RDI
-
Parsley: 133% RDI
Vitamin C nhanh chóng bị phá vỡ khi tiếp xúc với nhiệt, do đó, trái cây và rau sống là nguồn tốt hơn so với những người nấu chín. Vì cơ thể không lưu trữ một lượng lớn vitamin C, nên ăn trái cây tươi và rau mỗi ngày.
Bổ sung vitamin C chưa được chứng minh là có thể gây hại, nhưng uống hơn 2.000 mg mỗi ngày có thể gây đau bụng, tiêu chảy và buồn nôn, cũng như tăng nguy cơ phát triển sỏi thận oxalate ở nam giới.
Ngoài ra, liều trên 250 mg mỗi ngày có thể ảnh hưởng đến các xét nghiệm được thiết kế để phát hiện máu trong phân hoặc dạ dày và nên ngưng thuốc hai tuần trước khi thử nghiệm.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
