✴️ Lột da bằng hóa chất (CHEMICAL PEELS)

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

Lột da bằng hóa chất chủ yếu được sử dụng để điều trị da bị tổn thương do ánh sáng. Lột da là tạo ra tổn thương da có kiểm soát để da tự sửa chữa lại, da trở nên đều màu, trẻ trung hơn.

Lột da có thể được phân loại lột bề mặt, trung bình hoặc sâu, tùy thuộc mức độ tác động vào từng độ sâu da. Lột sâu hơn thường dẫn đến cải thiện da lớn hơn, tuy nhiên thời gian phục hồi kéo dài và nguy cơ biến chứng tăng lên. Bác sĩ sẽ quyết định độ sâu và loại lột phù hợp nhất với làn da và nhu cầu riêng của bệnh nhân.

Lột bề mặt loại bỏ tất cả hoặc một phần của lớp biểu bì và có thể loại bỏ một phần lớp bì nông.

Lột bề mặt có hiệu quả trong điều trị da không đều màu, đốm nâu và mụn trứng cá, ít hiệu quả trong điều trị nếp nhăn.

Lột bề mặt có thời gian phục hồi nhanh nhất và nguy cơ biến chứng thấp nhất.

Lột trung bình loại bỏ tất cả các lớp biểu bì và một phần của lớp bì, hiệu quả trong điều trị tổn thương da do ánh sáng, sẹo mụn nhẹ, dày sừng ánh sáng và thay đổi màu da.

Lột trung bình có hiệu quả nhiều hơn lột bề mặt. Da tiếp tục cải thiện bề ngoài trong 3-4 tháng sau khi lột do collagen trong da được tái tạo.

Lột sâu loại bỏ tất cả các lớp biểu bì và một phần của lớp bì, sâu hơn vào da so với lột trung bình. Lột sâu có khả năng lớn nhất để cải thiện bề ngoài của da, nhưng có thời gian phục hồi chậm nhất và nguy cơ biến chứng lớn nhất.

GIỚI THIỆU

Lột da hóa chất cải thiện làn da thô ráp, không đều màu và nếp nhăn là các vấn đề phổ biến của tổn thương da do ánh sáng. Lột da hóa chất cũng có thể được sử dụng để điều trị tổn thương da như sẹo mụn và chấn thương. Lột da hóa chất hoạt động bằng cách gây tổn thương da có kiểm soát để da tự phục hồi lại sự trẻ trung và săn chắc. Lột da có thể được phân loại thành các loại lột bề mặt, trung bình và sâu, tùy thuộc mức độ tác động vào từng độ sâu da. Khi chọn lột sâu hơn, mức độ cải thiện da thường lớn hơn, tuy nhiên, thời gian phục hồi sẽ lâu hơn và nguy cơ biến chứng tăng lên. Bác sĩ sẽ quyết định loại và độ sâu của lột phù hợp nhất với làn da và nhu cầu riêng của bệnh nhân.

LỘT BỀ MẶT NÔNG

Lột bề mặt loại bỏ tất cả hoặc một phần của lớp biểu bì và có thể kéo dài một phần vào lớp bì, đến lớp bì nhú trên [1]. Lột da bề mặt rất hiệu quả để điều trị các thay đổi sắc tố bề mặt da, đốm nâu và mụn trứng cá. Lột bề mặt nông ít hiệu quả đối với nếp nhăn và cần nhiều lần điều trị để đạt hiệu quả [1]. Các hóa chất lột bề mặt nông có sẵn bao gồm axit glycolic, axit salicylic, axit α-hydroxy (AHA), axit trichloroacetic nồng độ thấp (TCA), tretinoin, dung dịch Jessner [2]. Ở nồng độ cao hơn, những hóa chất này có thể được sử dụng để lột trung bình.

Khi thực hiện lột bề mặt nông hoặc trung bình trong phòng khám ngoại trú, bác sĩ sẽ làm sạch da bằng sữa rửa mặt và loại bỏ chất nhờn thừa bằng dung dịch cồn / acetone. Bác sĩ sẽ bôi dung dịch lột 1 hoặc 2 lớp (Hình 1). Xuất hiện một lớp màng trắng mờ trên bề mặt của khuôn mặt, điều này cho thấy dung dịch lột đã có tác dụng. Trong thời gian này, bệnh nhân có thể bị châm chích và cảm giác bỏng nhẹ. Sau đó, bệnh nhân có thể dùng nước mát hoặc kem dưỡng ẩm nhẹ để làm cho cảm giác trên da tốt hơn. Da trở nên đỏ và căng, sau đó da sẽ bong ra [1]. Thời gian phục hồi và tác dụng của thủ thuật lột sẽ phụ thuộc vào loại và nồng độ của dung dịch lột. Bác sĩ có thể chỉ định thêm điều trị hỗ trợ như kem hydroquinone sau khi lột da. Kem hydroquinone có thể làm giảm tình trạng tăng sắc tố không mong muốn sau khi lột da bằng hóa chất. Sử dụng retinoid trước khi lột da hóa chất có thể làm tăng tác dụng của lột, vì vậy nên trao đổi với bác sĩ và làm theo hướng dẫn một cách cẩn thận nếu muốn sử dụng retinoid kết hợp với lột. Quan trọng nhất, hãy nhớ luôn luôn sử dụng các biện pháp chống nắng.

Hiệu quả của nhiều lần lột bề mặt nông sẽ không bao giờ đạt được mức hiệu quả giống như một lần lột trung bình hoặc sâu [2]. Tuy nhiên, lột bề mặt nông có thể phù hợp với các cá nhân chỉ cần hiệu quả khiêm tốn, tiện lợi do sử dụng dễ dàng, rủi ro thấp, ít thời gian nghỉ và chi phí thấp hơn.

LỘT DA TRUNG BÌNH

Lột da trung bình loại bỏ lớp biểu bì và một phần lớp bì, gây tổn thương tới lớp bì nhú trên [1]. Lột da trung bình thường đạt được bằng sự phối hợp một số các chất lột (Hình 2). Các công thức phối hợp các thành phần điển hình như dung dịch Jessner và TCA (thường được sử dụng nhất), axit glycolic và TCA, và CO2 rắn và TCA (mạnh nhất) [2]. Nồng độ TCA cao hơn hoặc một hợp chất gọi là phenol cũng có thể được sử dụng để lột trung bình, tuy nhiên một số bác sĩ da liễu không khuyến nghị các phương pháp này vì nồng độ TCA cao hơn có thể gây mất sắc tố hoặc sẹo và phenol không được sử dụng phổ biến [1, 2].

Những lý do phổ biến để sử dụng lột da trung bình bao gồm tổn thương da do ánh sáng, sẹo mụn nhẹ, dày sừng ánh sáng và thay đổi sắc tố [2]. Nên gặp bác sĩ trước khi thực hiện lột trung bình hoặc sâu để thảo luận trước về tiên lượng điều trị, trong và sau khi làm thủ thuật, thảo luận với bác sĩ về phương pháp giảm đau khi làm thủ thuật và liệu có cần dung thêm thuốc an thần hay không. Giống như lột bề mặt nông, bác sĩ có thể đề nghị điều trị kết hợp với retinoid và kem làm trắng da cũng như các biện pháp chống nắng. Sau khi lột da, chờ làn da cải thiện trong khoảng 3-4 tháng sau thực hiện khi collagen trong da tiếp tục được tái cấu trúc [2].

LỘT SÂU

Lột sâu loại bỏ lớp biểu bì và sâu trong lớp bì, gây tổn thương ở lớp bì giữa [1]. Lột bằng Baker-Gordon phenol là phương pháp chính để đạt được lột sâu [2]. Mặc dù có thể đạt được lột sâu bằng cách sử dụng TCA nồng độ cao, nhưng điều này không được khuyến khích do khả năng mất sắc tố và sẹo (Hình 3). Lột sâu có khả năng thay đổi đáng kể bề mặt của da, bao gồm nếp nhăn sâu (Hình 4), nhưng đi kèm với rủi ro nhiều và thường là lựa chọn điều trị cuối cùng cho các tổn thương da nghiêm trọng. Ngoài các nguy cơ gây sẹo và rối loạn sắc tố tại chỗ, hợp chất phenol c n gây độc cho gan, thận và tim [1]. Bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm máu trước khi làm thủ thuật để đảm bảo các cơ quan quan trọng của cơ thể hoạt động tốt và chịu đựng được quy trình. Lột phenol sâu cần phong bế thần kinh cục bộ và an thần sâu hoặc gây mê toàn thân. Bác sĩ sẽ xem xét những rủi ro của gây mê, không phải bệnh nhân nào cũng phù hợp để thực hiện.

Sau khi được gây mê, quá trình lột sâu bắt đầu. Quá trình lột mất từ 60 đến 90 phút [2]. Sau khi lột sâu, bệnh nhân có thể sử dụng túi nước đá để có cảm giác dễ chịu, vì sự cảm giác bỏng khó chịu có thể kéo dài 6-8 giờ. Bác sĩ có thể kê toa thêm thuốc giảm đau. Mặc dù lột sâu có khả năng lớn nhất để cải thiện làn da về lâu dài, nhưng trong vài tháng sau khi thực hiện có thể bị đỏ da kéo dài hoặc giảm sắc tố dạng đốm.

VỊ TRÍ VÀ LOẠI DA 

 Lột hóa chất thường được thực hiện ở vùng đầu và cổ [2]. Lột vùng bàn tay và cánh tay khó dự đoán hiệu quả và không được thực hiện phổ biến. Điều quan trọng là loại da ảnh hưởng đến kết quả của lột da hoá chất. Nhiều bác sĩ không thực hiện lột da trung bình hoặc sâu trên những người có màu da trung bình hoặc tối màu vì tăng nguy cơ tai biến khi lột hoá chất [2]. Da thường bị giảm sắc tố hoặc tăng sắc tố.

AI KHÔNG NÊN LỘT DA HÓA CHẤT

Phải có những tiên lượng cụ thể khi thực hiện quy trình, nếu không khách hàng có thể bị thất vọng nếu kỳ vọng không được đáp ứng hoặc phát sinh các biến chứng. Cần thông báo cho bác sĩ về các loại thuốc đang dùng và các can thiệp y tế khác. Một số loại thuốc, như isotretinoin cho mụn trứng cá, có thể làm quá trình lột da hóa chất không an toàn, thông báo cho bác sĩ về lịch sử lành thương bất thường nếu có. Nếu khách hàng có những vết sẹo phì đại, sẹo lồi sau chấn thương thì lột da bằng hóa chất không phải là phương pháp phù hợp. Nếu khách hàng đã từng lột da hóa chất trong quá khứ, hãy cho bác sĩ biết loại lột và thời điểm thực hiện trước đó. Lột da hóa chất không nên được lặp lại quá sớm.

KẾT LUẬN

Lột da hóa chất, khi được áp dụng một cách thích hợp người thực hiện có kiến thức, có thể là một phương tiện an toàn và hiệu quả để đạt được sự tái tạo bề mặt da. Điều quan trọng khi lột da hóa chất là cần sử dụng kem chống nắng và các biện pháp chống nắng khác, luôn bảo vệ làn da của mình. Trao đổi với bác sĩ để xác định phương pháp lột da hóa chất có phù hợp với bản thân hay không nếu muốn thực hiện.

KHUYẾN NGHỊ

Lột da hóa chất chủ yếu được sử dụng trên mặt và cổ. Lột da vùng mặt có thể có nguy cơ sẹo và rối loạn sắc tố cao hơn.

Sử dụng kem chống nắng sau khi lột hóa chất, vì lúc này da đặc biệt dễ bị tổn thương.

Có thể dùng lột da bề mặt để điều trị da không đều màu, đốm nâu và mụn trứng cá.

Có thể dùng lột da bề mặt cho những bệnh nhân muốn phục hồi nhanh và ít nguy cơ biến chứng nhất.

Sử dụng kem hydroquinone sau lột bề mặt để giúp ngăn ngừa sự thay đổi sắc tố không mong muốn, đặc biệt là ở những người da sẫm màu.

Có thể dùng lột da trung bình để điều trị tổn thương da do ánh sáng, sẹo mụn nhẹ, dày sừng ánh sáng và thay đổi sắc tố.

Không sử dụng nồng độ cao TCA hoặc phenol để lột trung bình, vì có thể gây mất sắc tố hoặc sẹo.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tanzi, EL, and TS Alster. 2012. “Ablative Lasers, Chemical Peels, and Dermabrasion.” In: Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine, edited by LA Goldsmith, SI Katz, BA Gilchrest, AS Paller, DJ Leffell and K Wolff. McGraw-Hill. 

Monheit, GD, and MA Chastain. 2012. “Chemical and Mechanical Skin Resurfacing.” In: Dermatology, edited by JL Bolognia, JL Jorizzo and JV Schaffer. New York: Elsevier.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp