✴️ Những điều cần biết về bệnh viêm não Nhật Bản?

Viêm não Nhật Bản là một bệnh nhiễm virus do muỗi lây truyền là nguyên nhân hàng đầu của bệnh viêm não do virus ở châu Á. Con người chúng ta có thể mắc bệnh do muỗi mang virus đốt.

Virus viêm não Nhật Bản (JEV) không thể truyền từ người này sang người khác. JEV có liên quan đến các virus gây viêm não St. Louis và viêm não thung lũng Murray, virus Tây sông Nile, sốt xuất huyết và sốt vàng.

Viêm não là tình trạng viêm của não bộ có thể gây sốt, đau đầu, lú lẫn, co giật và trong một số trường hợp có thể tử vong.

Chỉ có dưới 1% người bị nhiễm virus này có biểu hiện triệu chứng. Tuy nhiên, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong những người nhiễm virus có triệu chứng này, có tới một phần ba dẫn đến tử vong.

Các nhà nghiên cứu ước tính số ca tử vong do viêm não Nhật Bản là từ 13.600 đến 20.400 ca mỗi năm.

Bệnh viêm não Nhật Bản là gì?

Viêm não Nhật Bản là một loại virus thuộc họ flavivirus. Muỗi Culex là trung gian truyền bệnh vào người.

Virus có thể lây nhiễm sang ngựa và lợn, cũng như người. Điều này có thể dẫn đến viêm não ở ngựa và sẩy thai ở lợn.

Vật chủ là nguồn của virus và là vector truyền bệnh. Các loài chim hoang dã có thể là vật chủ tự nhiên của JEV và muỗi là vật chủ trung gian truyền bệnh. Vector không phải là nguyên nhân gây bệnh nhưng có thể truyền bệnh.

Khi muỗi lây nhiễm cho một con vật, con vật đó có thể trở thành vật mang virus. Khi những con muỗi khác chích những con vật mới bị nhiễm virus này, những con muỗi này có khả năng lây nhiễm cho những con vật khác.
Mọi người có nguy cơ mắc bệnh cao nhất là ở các vùng nông thôn nơi virus rất phổ biến. Viêm não Nhật Bản thường gặp ở các thị trấn, các thành phố.

Thường thì bệnh ảnh hưởng đến trẻ em nhiều hơn vì người lớn ở những khu vực lưu hành virus thường đã có miễn dịch khi họ lớn lên.

Bệnh phổ biến nhất ở đâu?

Viêm não Nhật Bản rất phổ biến ở Đông Nam Á. Trước đây, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan và Thái Lan đã từng bùng phát dịch bệnh nhưng họ đã kiểm soát dịch bệnh thông qua chương trình tiêm chủng. Tại các quốc gia như Việt Nam, Campuchia, Myanmar, Ấn Độ, Nepal và Malaysia thỉnh thoảng vẫn xảy ra dịch bệnh. Đã có những trường hợp mắc bệnh ở miền bắc Australia, nhưng các cơ quan y tế ở Australia coi bệnh có nguy cơ thấp tại quốc gia này. Hoa Kỳ đã có vài báo cáo về bệnh viêm não Nhật Bản ở những người đã từng đi du lịch đến những nơi mà bệnh này đang lưu hành.

Nhìn chung, khả năng mắc bệnh viêm não Nhật Bản khi đi du lịch ở châu Á là cực kỳ thấp. Tuy nhiên, nó phụ thuộc vào mùa, điểm đến du lịch, thời gian lưu trú và những hoạt động mà khách du lịch sẽ thực hiện ở Châu Á.

Nguy cơ cao nhất là trong mùa truyền bệnh, nhưng điều này thay đổi tùy theo từng nơi theo những cách sau:

• Ở các vùng ôn đới, sự lây truyền cao nhất vào mùa hè và đầu mùa thu, khoảng từ tháng 5 đến tháng 9.
• Ở các khu vực cận nhiệt đới và nhiệt đới, mùa phụ thuộc vào lượng mưa và mô hình di cư của các loài chim.
• Ở một số khu vực nhiệt đới, sự lây truyền có thể xảy ra bất kỳ thời điểm nào trong năm, phụ thuộc một phần vào các hoạt động nông nghiệp.
• Phổ biến hơn ở những nơi người dân trồng lúa.

Triệu chứng

Một người bị viêm não Nhật Bản có thể sẽ không có triệu chứng gì cả, nhưng nếu có triệu chứng thì thường xuất hiện sau khi bị nhiễm bệnh từ 5 đến 15 ngày.

Một người bị viêm não Nhật Bản nhẹ có thể chỉ bị sốt và đau đầu, nhưng trong những trường hợp nặng hơn, các triệu chứng nghiêm trọng hơn có thể tiến triển nhanh chóng.

Các triệu chứng có thể xảy ra bao gồm:

• Đau đầu;
• Sốt cao;
• Lạnh run;
• Buồn nôn;
• Nôn mửa;
• Cứng cổ;
• Liệt cứng.

Một người cũng có thể có những thay đổi về chức năng thần kinh, bao gồm:

• Choáng váng;
• Mất định hướng;
• Hôn mê;
• Co giật ở trẻ em;
• Tinh hoàn cũng có thể sưng to.

Các triệu chứng về não của bệnh viêm não Nhật Bản có thể gây ra các biến chứng suốt đời, chẳng hạn như điếc, rối loạn cảm xúc hay yếu nửa người.

Cơ hội sống sót sau khi mắc bệnh rất khác nhau, nhưng trẻ em thường phải đối mặt với nguy cơ tử vong cao nhất.

Lây truyền

Muỗi nhận virus trước khi truyền sang người bằng cách hút từ các loài chim hoang dã và lợn nhà bị nhiễm bệnh. Sau đó, muỗi truyền virus cho người và động vật. Các loài chim và động vật khác không thể truyền bệnh cho người. Chỉ những con muỗi bị nhiễm bệnh mới có thể truyền bệnh.

Muỗi vằn chủ yếu sống ở các vùng nông thôn. Ấu trùng của chúng sinh sản trong các vũng nước, chẳng hạn như trong các ruộng lúa ngập nước.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán viêm não Nhật Bản, bác sĩ sẽ kiểm tra có bất kỳ triệu chứng nào không, xác minh nơi sinh sống bệnh nhân và hỏi về các điểm đến gần đây nơi mà nhiễm virus từ đó có thể xuất hiện.

Nếu bác sĩ nghi ngờ bị viêm não, bệnh nhân sẽ được làm các xét nghiệm, chẳng hạn như chụp CT hoặc MRI não.

Bác sĩ có thể chọc dò tủy sống để hút dịch não tủy. Kết quả có thể cho biết loại virus nào đang gây viêm não.

Xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang có thể phát hiện kháng thể của người bệnh. Các kháng thể xuất hiện sau khi bác sĩ gắn chúng bằng một hóa chất huỳnh quang.

Điều trị

Không có phương pháp điều trị hoặc cứu chữa đặc hiệu nào bệnh viêm não Nhật Bản.
Một khi một người đã mắc bệnh, việc điều trị chỉ có thể làm giảm các triệu chứng. Thuốc kháng sinh không có hiệu quả chống lại virus.

Phòng ngừa là cách thức điều trị tốt nhất đối với bệnh viêm não Nhật Bản.

Phòng ngừa

Các cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh viêm não Nhật Bản là tiêm chủng vắc xin và phòng ngừa muỗi đốt.

Tiêm chủng

Đã có các loại vắc xin an toàn và hiệu quả để ngăn ngừa bệnh. Bác sĩ sẽ tiêm hai liều thuốc này. Liều thứ hai sẽ tiêm sau 28 ngày kể từ sau mũi tiêm đầu tiên. Một liệu trình đẩy nhanh cũng có thể được thực hiện, khi đó chỉ có 7 ngày giữa hai mũi tiêm. Liệu trình đẩy nhanh này chỉ an toàn và phù hợp với những người từ 18 đến 65 tuổi.

Đảm bảo tiêm đủ một trong 2 liệu trình trên ít nhất 7 ngày trước khi đi du lịch đến khu vực lưu hành bệnh.

Các bác sĩ khuyên dùng vắc xin cho những đối tượng sau:

• Những người đi du lịch đến các khu vực có dịch bệnh lưu hành;
• Những chuyến đi ngắn hạn kéo dài dưới một tháng;
• Những người đến thăm các khu vực có dịch bùng phát hoặc sau một đợt bùng phát gần đây;
• Những người tham gia các hoạt động ngoài trời khi ở trong một khu vực có lưu hành bệnh.

Một người phù hợp với bất kỳ một trong những điều kiện trên, thì nên được bác sĩ tư vấn từ 6 đến 8 tuần trước khi đi du lịch đến khu vực lưu hành bệnh.

Vắc xin viêm não Nhật Bản có thể gây ra một số tác dụng phụ tạm thời, bao gồm:

• Da sưng, đỏ, và đau tại chỗ tiêm;
• Đau đầu;
• Đau cơ;
• Phát ban và khó thở, trong một số trường hợp hiếm gặp.

Một số người bị dị ứng với một số thành phần trong vắc xin. Bạn nên nói chuyện với bác sĩ nếu bạn đã từng có bất cứ phản ứng dị ứng nào.

Bác sĩ có thể hoãn tiêm cho những người đang mang thai hoặc đang cho con bú, cũng như những người đang bị sốt.

Trẻ sơ sinh dưới 2 tháng tuổi hoặc những người bị dị ứng nghiêm trọng với bất kỳ thành phần nào của vacxin thì không nên tiêm.

Biện pháp phòng ngừa

Những người dành thời gian ngoài trời ở các vùng nông thôn nên sử dụng quần áo bảo hộ và màn ngủ, nên ngủ trong phòng có điều hòa nhiệt độ hoặc phòng được che chắn tốt.

Một người mới đến khu vực lưu hành bệnh thường không có miễn dịch tự nhiên đối với virus viêm não Nhật Bản. Điều này có nghĩa là khách du lịch ở mọi lứa tuổi dễ bị lây nhiễm hơn những người luôn sống trong khu vực mà dịch bệnh lưu hành.

Trong trường hợp bùng phát, những người sống trong cộng đồng đang có bệnh viêm não Nhật Bản nên loại bỏ các vũng nước đọng, nơi muỗi có thể sinh sản và sử dụng thuốc diệt côn trùng.

Quần áo rộng rãi cũng có thể giúp ngăn muỗi đốt.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp