1. Khái quát kiến thức về xương khớp
Xương là cơ quan được cấu tạo chủ yếu bằng các mô xương liên kết với nhau. Dựa theo từng vị trí, các đốt sống giữ các nhiệm vụ và vai trò riêng trong việc hỗ trợ hoạt động sống của con người. Những chức năng chung của xương đều bao gồm:
- Nâng đỡ, hỗ trợ các tư thế vận động,...
- Bảo vệ các cơ quan trong cơ thể (tủy xương, phổi,…).
- Dự trữ chất khoáng và chất béo.
Xương cột sống đảm nhiệm vai trò rất quan trọng đối với cơ thể
Xương cột sống là bộ phận có chiều dài xấp xỉ 40% chiều cao cơ thể (kéo dài từ xương sọ đến xương chậu). Khi nhìn từ phía bên cạnh sẽ thấy cột sống có các vị trí uốn cong ở cổ,ngực, lưng và vùng xương cùng, trông như hình chữ S. Chúng có tác dụng giúp cột sống phân tán đều những áp lực tác động lên cơ thể. Xương cột sống gồm có khoảng 33 đốt sống, tiếp khớp phía trên và dưới thông qua các đĩa sụn (đĩa đệm), bao gồm:
- 7 đốt sống cổ (C1 - C7).
- 12 đốt sống ngực (T1 - T12).
- 5 đốt sống thắt lưng (L1 - L5).
- 5 đốt sống cùng (S1 - S5).
- 3 - 4 đốt sống cụt.
Hình ảnh giải phẫu minh họa xương cột sống của con người
2. Những đối tượng nào có nguy cơ dễ bị chấn thương
Mỗi lứa tuổi hay giới tính nào cũng đều có nguy cơ gặp phải tình trạng chấn thương cột sống. Thế nhưng, bạn cần phải chú ý đến sức khỏe xương khớp của mình nhiều hơn nếu nằm trong những đối tượng sau đây:
Người cao tuổi
Sự lão hóa khiến tốc độ thoái hóa của tế bào xương trở nên nhanh chóng. Thế nhưng quá trình tái tạo xương lại chậm đi, không đáp ứng được dần hình thành nên tình trạng loãng xương, khiến xương giòn và dễ gãy bởi các ngoại lực (vấp té, ngã cầu thang, rơi vật nặng trúng người,…).
Trẻ em
Do các bộ phận và cơ quan vẫn chưa được phát triển hoàn chỉnh, xương trẻ vẫn còn non yếu. Cho nên, các bậc phụ huynh cần phải thường xuyên chú ý, quan tâm để phòng tránh những hậu quả đáng tiếc.
Các nguy cơ, bệnh lý dễ gây nên tình trạng chấn thương cột sống
- Tiểu đường: gây nên biến chứng thừa xương. Nhất là trong đái tháo đường type 2, bệnh nhân có nguy cơ cao bị chấn thương cột sống và thắt lưng. Chưa hết, biến chứng gây suy giảm thị lực, viêm dây thần kinh,… cũng có thể khiến bệnh nhân dễ té ngã làm gãy xương.
- Suy thận: chức năng thận suy giảm kèm theo triệu chứng rối loạn nội tiết tố, khiến bệnh nhân bị giảm lượng canxi máu. Các biến chứng thường gặp bao gồm các dấu hiệu như đau lưng, đau tay chân, xương dễ gãy, cột sống bị biến dạng,…
- Viêm khớp dạng thấp: căn bệnh này kiến bệnh nhân vô cùng đau nhức do tình trạng đau cứng các khớp, nhất là ở phần chi trên (ngón tay, cổ tay) hoặc phần chi dưới (hông, lưng, khớp gối, bàn chân,…). Nếu không được điều trị tốt, biến chứng loãng xương có thể khiến các mô xương của bệnh nhân bị hủy hoại, dễ gặp phải tình trạng chấn thương cột sống.
- Béo phì: cơ thể có trọng lượng lớn khiến xương khớp phải chống đỡ áp lực nặng nề. Đồng thời, kết hợp với tình trạng các dinh dưỡng thiết yếu không được cung cấp đầy đủ khiến chất lượng xương giảm. Xương bị giòn, gãy hoặc dễ mắc các bệnh lý khác như viêm/thoái hóa khớp, tổn thương đĩa sụn,…
- Thuốc lá: các chất oxy hóa có trong khói thuốc là tác nhân gây hại đến dây thần kinh và hormon ngăn ngừa tiêu xương (calcitonin), khiến quá trình thoái hóa xương tăng nhanh.
- Do một số bệnh lý khác: bệnh xương thủy tinh, ung thư xương, lao xương, viêm tủy,…
Cần đặc biệt lưu tâm đến tình trạng đau nhức xương đột ngột hay kéo dài
3. Các điểm cần lưu ý giúp phòng tránh gãy xương
Thói quen:
Thường xuyên mang vác đồ vật nặng dễ khiến xương bị mỏi, đau nhức do chịu lực quá lớn. Lâu ngày có thể dẫn đến các bệnh lý ảnh hưởng đến cột sống như thoát vị đĩa đệm, trật đốt sống,… thậm chí là chấn thương cột sống.
Tập thể dục:
Khiến cơ bắp đau mỏi, có thể bị bong gân, suy giảm khả năng hoạt động của xương hoặc gãy xương. Vì vậy, tất cả mọi lứa tuổi, nhất là với người già chỉ nên vận động vừa phải, hợp lý. Không nên bỏ qua thời gian giải lao giữa mỗi bài tập giúp phòng tránh các yếu tố rủi ro, nâng cao hiệu quả tập luyện.
Dinh dưỡng:
Một số thực phẩm nên được bổ sung thường xuyên để nâng cao sức khỏe xương khớp của bạn:
- Nước: thường xuyên uống nước mỗi ngày, không nên nhịn khát. Tuy nhiên, trong tình huống cần vận động mạnh, gắng sức (chạy bộ, đạp xe, tập thể dục,…) chỉ nên bổ sung nước lọc, tránh sử dụng các loại nước tăng lực, chè, cà phê, nước có gas,…
- Canxi: bởi vì là thành phần chủ yếu cấu tạo nên cấu trúc xương cho nên, bổ sung canxi chính là một trong những yếu tố quan trọng giúp xương bạn khỏe mạnh. Bạn có thể bổ sung canxi qua sữa, phô mai, cá (cá ngừ, cá hồi,…), các loại hải sản có vỏ như tôm, cua, hàu,… Cùng một số thức ăn từ thực vật giúp thực đơn của bạn thêm phong phú như hạt chia, đậu rồng, cải xoăn, hạnh nhân,…
- Vitamin D: là một trong những dưỡng chất thiết yếu giúp cơ thể hấp thụ canxi một cách hiệu quả, đặc biệt đối với lứa tuổi trung niên và lão niên do chức năng chuyển hóa suy yếu. Vì vậy, bạn nên lựa chọn những loại thực phẩm như trứng, sữa, các loại cá, ngũ cốc,… hoặc có thể tắm nắng vào lúc sáng sớm để hấp thu vitamin D qua da.
- Protein: có khả năng phối hợp với các chất dinh dưỡng khác giúp duy trì hoạt động của xương khớp khỏe mạnh và ổn định. Bạn nên cung cấp các loại protein từ hải sản để vừa giúp xương chắc khỏe, đồng thời tăng hấp thu lượng axit béo không bão hòa, nhằm hạn chế lượng cholesterol dư thừa (có thể dẫn đến các vấn đề về tim mạch, huyết áp,…)
Rèn luyện các thói quen lành mạnh:
Từ bỏ thói quen uống quá nhiều rượu bia, hút thuốc lá hoặc các chất kích thích khác để hạn chế các nguy cơ rối loạn các hoạt động, chức năng sinh lý của cơ thể.
Sinh hoạt, rèn luyện thân thể hợp lý hoàn toàn có thể phòng tránh chấn thương cột sống một cách hiệu quả
Duy trì, ổn định sức khỏe xương khớp chính là cách tốt nhất để phòng tránh các nguy cơ dẫn đến hậu quả chấn thương cột sống.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
