Bệnh sỏi túi mật là một trong những căn bệnh phổ biến hiện nay. Việc xây dựng một chế độ ăn uống khoa học đóng vai trò quan trọng không chỉ giúp người bệnh tăng hiệu quả điều trị mà còn ngăn ngừa khả năng bệnh tái phát. Vì vậy, việc người bệnh sỏi túi mật nên ăn gì, kiêng ăn gì để đạt được kết quả tốt nhất là vấn đề được rất nhiều người quan tâm.
1. Bệnh sỏi túi mật nên ăn gì?
Chế độ ăn cho người sỏi mật cần đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng, giảm các loại chất béo xấu, bổ sung chất béo tốt để bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa cũng như đề phòng các biến chứng do sỏi có thể sinh ra. Lưu ý các loại thực phẩm cần có trong khẩu phần ăn người bệnh sỏi mật.
1.1. Chất béo tốt
Chất béo có tác dụng kích thích túi mật để co bóp và đẩy dịch mật xuống đường tiêu hóa, chính vì thế việc bổ sung chất béo là điều rất cần thiết. Tuy nhiên, cần lưu ý việc lựa chọn chất béo tốt thay vì các loại dầu mỡ động vật chứa nhiều chất béo khó hòa tan.
Chế độ ăn cho người bệnh sỏi mật cần tiêu thụ chất béo lành mạnh từ cá hồi, dầu thực vật như dầu oliu, dầu đậu nành, bơ hoặc các loại hạt như mè, óc chó, hạnh nhân,…. Đây được xem là những thực phẩm cần thiết cho người bệnh sỏi mật vì sẽ hỗ trợ túi mật có thể hoạt động tốt hơn.
1.2. Chất xơ và các loại vitamin như: Vitamin C; vitamin tan trong dầu (A, D, E, K)
Người bệnh bị sỏi mật nên ăn nhiều các loại rau xanh (nên duy trì khoảng 400 – 500g/ngày), hoa quả tươi, ngũ cốc nguyên hạt như bánh mì đen, yến mạch, gạo nâu,…. Nhóm thức ăn này là nguồn cung cấp lượng chất xơ dồi dào cùng các loại vitamin, khoáng chất dễ hòa tan giúp đề phòng hình thành sỏi cholesterol hoặc bùn mật trong cơ thể.
Rau xanh và trái cây tươi giúp bổ sung lượng chất xơ và vitamin dồi dào có lợi cho người bệnh bị sỏi mật.
1.3. Sữa ít béo
Những loại sữa ít béo và các chế phẩm từ sữa ít béo sẽ đảm bảo dinh dưỡng cho người bệnh bị sỏi mật mà không sợ làm tăng cholesterol. Một số sản phẩm điển hình được khuyến khích sử dụng như sữa tươi tách kem, sữa bột tách béo, sữa tách bơ (sẽ rất giàu choline) và sữa chua. Ngoài ra, sữa đậu nành, sữa gạo cũng được rất nhiều chuyên gia gợi ý nên có mặt trong thực đơn dành cho người sỏi mật.
1.4. Đạm thực vật
Người bệnh sỏi mật tốt nhất nên ưu tiên sử dụng các loại đạm thực vật thay vì đạm động vật. Bổ sung đạm thực vật từ các loại hạt (hạt mè, hạt hướng dương), các loại rau có màu xanh thẫm, các loại đậu,… Trường hợp muốn dùng thịt, chỉ nên lựa chọn các loại cá hoặc các loại thịt nạc, thịt trắng từ gia cầm, song lưu ý cần loại bỏ phần da và không tiêu thụ nước luộc thịt vì chúng sẽ chứa nhiều chất béo không tốt.
1.5. Người bệnh sỏi túi mật cần uống đủ nước
Tất cả mọi người đều cần uống đủ nước và duy trì trong khoảng 2l nước mỗi ngày. Với người bệnh bị sỏi mật thì yêu cầu này càng trở nên cần thiết. Nước tham gia vào quá trình trao đổi chất, giúp đào thải bớt lượng độc tố tồn đọng trong cơ thể.
Lưu ý: Đối với người bệnh có sỏi gây viêm túi mật hoặc vừa phẫu thuật cắt túi mật, cần lưu ý chỉ nên ăn đồ ăn dễ tiêu hóa như cháo, súp hoặc cơm nấu nhão, các món rau củ hầm mềm và uống đủ nước mỗi ngày.
Nước đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa và đào thải độc tố trong cơ thể ra ngoài.
2. Bệnh sỏi túi mật cần kiêng ăn gì?
Các bác sĩ chỉ ra rằng những cơn đau do sỏi túi mật chủ yếu xuất hiện sau bữa ăn nhất là sau khi ăn đồ nhiều dầu mỡ. Vì vậy các chuyên gia khuyến cáo về chế độ ăn dành cho người bị sỏi mật là không nên ăn quá 200mg cholesterol/ngày, và điều này càng đặc biệt quan trọng với các trường hợp sau cắt túi mật vì khi đó chức năng tiêu hóa sẽ rất nhạy cảm, đòi hỏi một chế độ kiêng khem nghiêm túc. Do đó, cần lưu ý và nên tránh cho người bệnh ăn những loại thực phẩm sau đây:
2.1. Các loại thịt đỏ, lòng đỏ trứng và nội tạng động vật
Đây là nhóm thực phẩm chứa nhiều cholesterol, tiêu thụ chúng sẽ gây khó tiêu, đau bụng, ảnh hưởng tới chức năng gan mật, khi đó kích thích túi mật co bóp mạnh, đối với người bệnh có sỏi mật thậm chí còn làm tăng kích thước sỏi.
2.2. Chất béo không tốt
Người bệnh sỏi mật thường xuyên gặp phải các cơn đau tức hạ sườn phải, chậm tiêu, đầy hơi, trướng bụng, buồn nôn sau khi ăn và những triệu chứng trên càng trở nên nghiêm trọng hơn khi đó là những đồ ăn nhiều chất béo từ đồ ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ và đồ ăn nhanh.
Đặc biệt, trong giai đoạn sỏi gây viêm túi mật thì người bệnh còn cần kiêng tuyệt đối các chất béo từ động vật. Những trường hợp sau khi cắt túi mật cũng phải hạn chế tối đa loại chất béo này nhằm tránh gia tăng gánh nặng lên hệ thống gan mật.
Các chuyên gia khuyến cáo không nên ăn quá nhiều các loại thực phẩm giàu cholesterol trong chế độ ăn dành cho người bị sỏi mật.
2.3. Tinh bột tinh chế
Những loại thực phẩm có chứa nhiều đường, tinh bột tinh chế, nhiều chất béo và lượng calo cao mà người bệnh sỏi mật cần hạn chế là các loại đồ ăn vặt, các loại bánh kẹo, socola, bánh mì ngọt,….
2.4. Sữa béo không tốt cho người bệnh sỏi túi mật
Khác với sữa ít béo, các loại sữa béo nguyên kem, nguyên bơ và phô mai có thể ảnh hưởng tới hệ tiêu hóa, dễ gây đầy hơi, khó tiêu nên cũng nằm trong danh sách mà người bệnh có sỏi túi mật không nên sử dụng.
2.5. Thức uống kích thích
Các loại đồ uống như rượu, bia, thậm chí là cà phê, trà, soda cũng chỉ nên được sử dụng với lượng vừa phải trong chế độ ăn của người sỏi mật. Các chất kích thích có trong các loại đồ uống này sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực hệ tiêu hóa và nhất là gan, khiến gan dễ nhiễm mỡ, u xơ gan, từ đó suy giảm chức năng tiết mật của gan. Với người bệnh sau cắt túi mật càng cần lưu ý, hạn chế thấp nhất việc sử dụng rượu, bia, thuốc lá để bảo vệ sức khỏe tốt nhất.
3. Lời khuyên khi chế biến các món ăn cho người bệnh bị sỏi túi mật
Để có được một thực đơn khoa học, người bệnh sỏi mật cũng cần lưu ý về các cách chế biến thực phẩm sao cho phù hợp. Việc chế biến không đúng cách có thể vô tình làm gia tăng lượng cholesterol và chất béo xấu trong món ăn. Hãy lưu ý và áp dụng một số lời khuyên trong chế biến thức ăn sau đây:
– Hạn chế các món chiên xào, nếu có nên thay dầu từ mỡ động vật bằng dầu thực vật và dùng giấy thấm dầu để giảm lượng dầu ngấm trong món ăn;
– Ưu tiên nấu ăn bằng các phương pháp nướng không dầu, hấp, và luộc;
– Hớt bọt chất béo mỗi khi nấu món hầm;
– Hạn chế muối khi nêm nếm.
– Đối với người bệnh sau cắt túi mật thì tốt nhất nên tham khảo ý kiến từ chuyên gia dinh dưỡng.
Một chế độ ăn tốt nhất cho người bệnh sỏi túi mật là cân bằng dinh dưỡng hợp lý đi kèm với việc cắt giảm lượng chất béo không tốt và tránh những loại thực phẩm gây hại cho hệ tiêu hóa và nhất là gan. Xây dựng lối sống tích cực sẽ giúp hạn chế tình trạng dịch mật ứ trệ, làm chậm lại quá trình phát triển của sỏi, từ đó giúp hỗ trợ điều trị và phòng ngừa bệnh hiệu quả.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
