Đối phó với 6 phản ứng phụ của thuốc chống trầm cảm

Bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm có thể là một bước quan trọng trong việc kiểm soát chứng rối loạn trầm cảm, nhưng việc tìm ra loại thuốc phù hợp đôi khi là một cách khó khăn. Bởi thuốc chống trầm cảm có thể gây ra tác dụng phụ khó chịu.

Theo Dịch vụ Y tế Quốc gia Vương quốc Anh, các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) là loại thuốc chống trầm cảm được kê đơn rộng rãi nhất vì chúng gây ra ít tác dụng phụ hơn so với các loại thuốc chống trầm cảm khác như: thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI) hoặc thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA). Nhưng ngay cả với SSRI, tác dụng phụ vẫn rất phổ biến.

Nghiên cứu cho thấy gần 40 phần trăm những người dùng SSRI cho biết, họ đã gặp phải một số tác dụng phụ. Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng khoảng 25% tác dụng phụ được báo cáo là “rất khó chịu” hoặc “cực kỳ khó chịu”.

Tùy thuộc vào loại thuốc bạn đang dùng, các loại tác dụng phụ mà mỗi người mắc phải và thời gian kéo dài là khác nhau ở mỗi người. Một số nghiên cứu cho thấy rằng di truyền và mức độ trầm cảm có thể giải thích một phần lý do tại sao một số người dễ gặp phải các tác dụng phụ hơn những người khác.

Tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm là phổ biến, nhưng nhiều tác dụng phụ chỉ là tạm thời và biến mất khi tiếp tục sử dụng thuốc. Điều quan trọng là bạn phải tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị về bất kỳ tác dụng phụ nào mà bạn đang gặp phải và cùng nhau lập kế hoạch để kiểm soát chúng.

Nếu bạn bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm, bạn cần biết rằng một số tác dụng phụ hiếm gặp (nhưng nghiêm trọng), chẳng hạn như hội chứng serotonin (quá nhiều serotonin trong cơ thể) hoặc hạ natri máu (nồng độ natri thấp bất thường) có thể xảy ra. Tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức nếu bạn gặp các tác dụng phụ như tăng kích thích, lú lẫn, mất phương hướng, co giật cơ, đổ mồ hôi, run rẩy, tiêu chảy, nhịp tim không đều, co giật hoặc bất tỉnh.

Dưới đây là 6 tác dụng phụ phổ biến mà những người dùng thuốc chống trầm cảm có thể gặp phải và cách bạn nên đối phó với từng tác dụng phụ.

Mệt mỏi, lơ mơ, uể oải

Mặc dù mệt mỏi là triệu chứng phổ biến của bệnh trầm cảm nhưng nó cũng có thể là tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là trong vài tuần đầu tiên dùng thuốc. Đó là bởi vì một số loại thuốc chống trầm cảm, ví dụ như: doxepin, mirtazapine và trazodone có tác dụng an thần. Một số cách để giảm mệt mỏi gồm:

Tập thể dục, chẳng hạn như đi dạo hoặc tập yoga. Theo thời gian, tập thể dục thường xuyên có thể giúp bạn cảm thấy mình có nhiều năng lượng hơn.
Sắp xếp để người khác lái xe đưa bạn đến các địa điểm nếu tình trạng mệt mỏi hoặc buồn ngủ của bạn quá nghiêm trọng.
Nếu bạn được sự chấp thuận của bác sĩ, hãy thử dùng thuốc chống trầm cảm trước khi đi ngủ.

Mất ngủ

Một số người dùng thuốc chống trầm cảm có thể bị mất ngủ - một chứng rối loạn giấc ngủ khiến họ khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc. Đó là bởi vì một số thuốc chống trầm cảm, chẳng hạn như fluoxetine và venlafaxine có tác dụng kích hoạt và có thể làm gián đoạn giấc ngủ. Nghiên cứu cho thấy những tác động kích hoạt này có thể dẫn đến các triệu chứng hưng phấn thái quá, chẳng hạn như hiếu động thái quá, bốc đồng hoặc bồn chồn. Giống như buồn ngủ, chứng mất ngủ liên quan đến việc bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm sẽ tự biến mất sau một vài tuần. Nhưng trong thời gian chờ đợi, hãy cân nhắc thử các chiến lược sau để giảm bớt tác dụng phụ này:

Nếu bạn được sự chấp thuận của bác sĩ, hãy thử dùng thuốc chống trầm cảm vào buổi sáng.
Tránh uống đồ uống chứa caffein, chẳng hạn như cà phê vào cuối ngày.
Tập thể dục, đổ mồ hôi thường xuyên có thể giúp bạn ngủ ngon hơn theo thời gian. Chỉ cần đảm bảo tập thể dục vài giờ trước khi đi ngủ, vì tập quá gần giờ đi ngủ có thể gây tác dụng ngược và khiến bạn thức khuya, khó vào giấc hơn.

Đau bụng

Nếu bạn mới bắt đầu dùng một số loại thuốc chống trầm cảm, chẳng hạn như SSRI thì chúng có thể dẫn đến đau bụng, với các triệu chứng từ buồn nôn đến tiêu chảy hoặc táo bón. Lý do khiến điều này xảy ra là bởi 95% serotonin được sản xuất từ ruột và dùng thuốc sẽ gây ra tình trạng dư thừa quá nhiều serotonin trong ruột. Từ đó khiến các tế bạo trong ruột bị kích thích nhiều hơn

Một số lời khuyên hữu ích để làm dịu cơn đau dạ dày bao gồm:

Đối với chứng buồn nôn, bạn có thể uống thuốc cùng với thức ăn; trước hoặc sau khi ăn, tùy thuộc vào thời điểm bạn cảm thấy buồn nôn nhất.
Đối với táo bón, hãy thử ăn nhiều trái cây, rau và chất xơ mỗi ngày.
Đối với bệnh tiêu chảy, hãy thử ăn ít thực phẩm giàu chất xơ như trái cây và rau quả, so với mức bạn đang ăn.

Xuất hiện tình trạng lo âu mới hoặc nặng nề hơn

Một số nhóm thuốc chống trầm cảm như SSRI có thể tạm thời khiến bạn cảm thấy lo lắng nhiều hơn. Theo một nghiên cứu, điều này xảy ra là bởi vì serotonin - hóa chất trong não chịu ảnh hưởng của SSRIs nên tạm thời kích hoạt một phần não liên quan đến lo lắng và sợ hãi. Mặc dù nghiên cứu này được thực hiện trên chuột, nhưng các nhà nghiên cứu tin rằng hiệu ứng này cũng có thể xảy ra ở người. Một số loại thuốc chống trầm cảm cũng có thể có tác dụng kích thích khiến bạn cảm thấy không thể ngồi yên hoặc thư giãn. Một số lời khuyên có thể giúp bạn thư giãn hơn, bao gồm:

Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất thường xuyên được biết là làm giảm lo lắng.
Hãy thử các bài tập hít thở sâu, chẳng hạn như yoga hoặc thư giãn cơ bắp, để giúp bạn bình tĩnh lại.
Nếu bạn gặp khó khăn trong việc kiểm soát sự lo lắng của mình, hãy liên hệ với bác sĩ điều trị và yêu cầu giúp đỡ.

Tác dụng phụ về tình dục

Nhiều người dùng thuốc chống trầm cảm gặp phải các tác dụng phụ như giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương hoặc chậm đạt cực khoái. Điều này có thể xảy ra vì SSRI và các thuốc chống trầm cảm khác ảnh hưởng đến serotonin, chẳng hạn như SNRI, cũng có thể ảnh hưởng đến nồng độ testosterone của cơ thể, làm tăng ham muốn và dopamine có liên quan đến việc đạt được cực khoái.

Bạn có thể xem xét các lời khuyên để đối phó với các tác dụng phụ về tình dục:

Tham khảo ý kiến bác sĩ về sử dụng thuốc chống trầm cảm với liều lượng 1lần/ngày, sau đó cố gắng lên lịch quan hệ tình dục trước khi dùng liều lượng đó.
Hỏi ý kiến bác sĩ xem bạn có thể giảm liều lượng thuốc hiện tại hoặc chuyển sang thuốc chống trầm cảm có ít tác dụng phụ về tình dục hơn, chẳng hạn như bupropion.
Tâm sự với đối tác của bạn về các tác dụng phụ của tình dục mà bạn đang gặp phải và cùng nhau điều chỉnh thói quen tình dục sao cho phù hợp.
Tham khảo ý kiến bác sĩ về các loại thuốc theo toa như sildenafil để giúp điều trị rối loạn cương dương.

Thay đổi khẩu vị và cân nặng

Một số thuốc chống trầm cảm như SSRI có liên quan đến việc tăng hoặc giảm cảm giác thèm ăn, đôi khi dẫn đến tăng hoặc giảm cân. Hãy xem xét các lời khuyên sau đây nếu bạn cảm thấy thèm ăn hoặc thay đổi cân nặng:

Tập trung vào việc ăn các loại thực phẩm bổ dưỡng như trái cây và rau quả, đồng thời hạn chế tiêu thụ chất béo bão hòa, chất béo dạng trans, đồ ngọt và đồ uống có đường.
Đi khám các bác sĩ dinh dưỡng để đưa ra một kế hoạch dinh dưỡng phù hợp với nhu cầu sức khỏe cụ thể của bạn.
Tập thể dục thường xuyên để duy trì hoặc đạt được cân nặng khỏe mạnh.
Tham khảo ý kiến các bác sĩ xem bạn có thể chuyển sang dùng thuốc chống trầm cảm ít gây thèm ăn hoặc thay đổi cân nặng hơn không.

Cần làm gì nếu tác dụng phụ vẫn còn?

Nếu gần đây bạn mới bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm và đang gặp tác dụng phụ, bạn có thể cảm thấy khó chịu hoặc thậm chí chán nản vì không cảm thấy tình trạng cải thiện. Bạn có thể muốn ngừng uống thuốc hoàn toàn, nhưng điều quan trọng là bạn không nên làm như vậy. Việc ngừng thuốc chống trầm cảm đột ngột có thể khiến các triệu chứng trầm cảm quay trở lại hoặc gây ra các triệu chứng giống như cai nghiện.

Thông thường, cơ thể bạn chỉ cần thời gian để thích nghi với thuốc chống trầm cảm, đó là lý do tại sao bạn phải cho thuốc đủ thời gian để phát huy tác dụng. Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị về các tác dụng phụ mà bạn đang gặp phải để có các phương án điều trị phù hợp, giúp bạn cảm thấy tốt hơn khi dùng thuốc chống trầm cảm.

Một số lời khuyên hữu ích mà bạn có thể thực hiện gồm

Yêu cầu bác sĩ điều chỉnh liều thuốc chống trầm cảm - hoặc thậm chí bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm với liều thấp hơn để tránh tác dụng phụ ban đầu, sau đó tăng dần liều lượng dần dần trong những tuần tiếp theo.
Xem xét lựa chọn đổi các loại thuốc. Tìm thuốc chống trầm cảm phù hợp thường là một quá trình thử nghiệm cần thời gian. Một số thuốc chống trầm cảm có thể ít gây ra tác dụng phụ nhất định cho bạn hơn những loại khác. Ví dụ, như đã đề cập trước đó, bupropion ít gây tác dụng phụ về tình dục hơn nhiều loại thuốc chống trầm cảm khác.

Sau khi cân nhắc những ưu và nhược điểm của việc ngừng dùng thuốc chống trầm cảm để chuyển sang một lựa chọn điều trị khác, bác sĩ có thể giúp bạn giảm dần thuốc một cách an toàn trong vài tuần.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP