Hội chứng Guillain-Barré là một chứng rối loạn thần kinh nghiêm trọng hiếm gặp. Đây là một bệnh tự miễn dịch ảnh hưởng đến hệ thần kinh ngoại vi và có thể dẫn đến suy nhược và tê liệt kéo dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm.
Hội chứng Guillain-Barré (GBS) thường xuất hiện sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp hoặc viêm dạ dày ruột. Các triệu chứng bắt đầu trong vòng vài ngày hoặc vài tuần sau khi nhiễm trùng. Trong một số trường hợp hiếm gặp, Guillain-Barré có thể xuất hiện sau khi tiêm chủng.
Tại Hoa Kỳ, cứ 100.000 người thì có khoảng 1 người phát triển Guillain-Barré mỗi năm. Hội chứng không di truyền hoặc lây nhiễm nhưng các chuyên gia chưa tìm được nguyên nhân tại sao bệnh này.
Guillain-Barré là gì?
Guillain-Barré là một bệnh tự miễn dịch hiếm gặp, nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh ngoại vi.
Một bệnh tự miễn dịch khiến hệ thống miễn dịch tấn công và tiêu diệt một số nhóm tế bào khỏe mạnh. Trong Guillain-Barré, hệ thống miễn dịch tấn công vỏ myelin của các dây thần kinh ngoại vi. Vỏ myelin bao phủ các sợi trục của dây thần kinh. Myelin giúp các tế bào thần kinh dẫn truyền các tín hiệu thần kinh.
Tổn thương ngăn chặn các dây thần kinh truyền đi các tín hiệu thần kinh, chẳng hạn như cảm giác chạm, đến tủy sống và não. Điều này gây ra cảm nhận tê ở bệnh nhân. Ngoài ra, não và tủy sống không còn khả năng truyền tín hiệu ngược lại, dẫn đến yếu cơ.
Phân loại Guillain-Barré
Guillain-Barré có thể có một số phân thể bao gồm:.
Bệnh viêm đa dây thần kinh do viêm cấp tính là loại hội chứng Guillain-Barré phổ biến nhất theo thống kê ở Hoa Kỳ. Thông thường, điểm yếu bắt đầu ở phần dưới của cơ thể và dần dần di chuyển lên trên ảnh hưởng đến các khu vực khác.
Hội chứng Miller Fisher là một bệnh thần kinh mắc phải và là một biến thể của hội chứng Guillain-Barré chiếm khoảng 5–10% của các trường hợp mắc phải. Bệnh có thể dẫn đến các vấn đề về đi lại và thăng bằng đồng thời ảnh hưởng đến cơ mắt và phản xạ cơ xương khớp.
Một dạng hội chứng Guillain-Barré hiếm gặp khác là bệnh thần kinh sợi trục vận động ngoại biên cấp tính (AMAN), gây yếu đột ngột ở các chi và đôi khi gây khó thở. Bệnh có thể liên quan đến các dây thần kinh ở não. Một ở dạng tương tự của hội chứng Guillain-Barré là Bệnh thần kinh sợi trục cảm giác - vận động ngoại biên cấp, bắt đầu với những thay đổi cảm giác, chẳng hạn như ngứa ran hoặc tê.
Một số tình trạng khác bắt đầu chậm hơn và liên quan đến các triệu chứng liên tục, kéo dài. Trong viêm đa dây thần kinh hủy myelin mãn tính (Chronic Inflammatory Demyelinating Polyneuropathy- CIDP) , diễn tiến có thể kéo dài trong nhiều năm. Hay trong bệnh dây thần kinh vận động đa ổ (multifocal motor neuropathy – MMN), triệu chứng yếu liệt ảnh hưởng đến một số cơ ở một vùng cụ thể của một hoặc cả hai tay hoặc chân.
Triệu chứng
Các triệu chứng của hội chứng Guillain-Barré thường bắt đầu trong vòng 3 tuần sau khi bị nhiễm trùng. Chúng thường bắt đầu với ngứa ran và yếu ở bàn chân và bàn tay hoặc đau ở chân hoặc lưng. Ở trẻ em có thể có triệu chứng đi lại khó khăn.
Triệu chứng yếu đôi khi bắt đầu ở phần trên cơ thể, nhưng phần lớn thường bắt đầu ở cẳng chân và lan dần lên.
Trường hợp các triệu chứng lan rộng lên phần trên cơ thể, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như:
- Yếu ở cả hai bên cơ thể
- Khó thở
- Yếu cơ ở cánh tay
- Tê liệt toàn bộ cơ thể
Các triệu chứng có thể xấu đi trong thời gian ngắn thường là vài ngày hoặc vài tuần. Theo thống kê cho thấy 9 trong số 10 trường hợp, các triệu chứng tồi tệ hơn vào tuần thứ ba. Sau 4 tuần, tình trạng ít khi trở nên nghiêm trọng hơn.
Cũng như yếu cơ và cảm giác ngứa, những thay đổi về thần kinh có thể dẫn đến:
- Các vấn đề về thị lực, do cơ mắt yếu
- Khó nói, nhai và nuốt
- Đau dữ dội, đặc biệt là vào ban đêm
- Khó khăn trong phối hợp vận động
- Thay đổi nhịp tim hoặc huyết áp
- Vấn đề với tiêu hóa và kiểm soát hoạt động bàng quang
Bất kỳ ai có các triệu chứng này cần được chăm sóc y tế khẩn cấp. Trong một số trường hợp, bệnh nhân mất kiểm soát các hoạt động, đặc biệt là các vấn đề về hô hấp và tim mạch có thể đe dọa đến tính mạng.
Hội chứng Guillain-Barré cũng có thể có tác động về mặt cảm xúc. Vì vậy, can thiệp y tế kịp thời có thể giúp cải thiện được chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Sau 4 tuần, khi các triệu chứng đã lên đến đỉnh điểm, chúng vẫn hiện diện trong một thời gian đồng thời trong khoảng thời gian đó, các dây thần kinh dần lành lại.
Nguyên nhân
Nguyên nhân chính xác của hội chứng Guillain-Barré vẫn chưa rõ ràng, nhưng thường xảy ra sau khi cơ thể bị nhiễm trùng hay tiêm chủng. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng những người trên 50 tuổi thường có nguy cơ cao hơn. Hội chứng Guillain-Barré có thể xuất hiện sau khi nhiễm:
- Vi khuẩn Campylobacter jejuni có thể gây nhiễm trùng đường ruột và tiêu chảy
- Vi rút Epstein-Barr gây ra bệnh bạch cầu đơn nhân
- Cytomegalovirus có thể không gây ra triệu chứng
- Vi khuẩn Mycoplasma pneumoniae có thể lây nhiễm qua đường hô hấp
Một giả thuyết cho rằng nhiễm virus và vi khuẩn làm thay đổi cách hệ thống miễn dịch phản ứng với các dây thần kinh ngoại vi. Điều này dẫn đến hệ thống miễn dịch xác định nhầm myelin và sợi trục là một chất lạ và nhắm mục tiêu chúng.
Bệnh có mối liên quan nào với vắc xin không?
Vào tháng 7 năm 2021, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) đã cảnh báo rằng có thể tăng nguy cơ phát triển hội chứng Guillain-Barré trong 42 ngày sau khi tiêm vaccine COVID-19 Johnson & Johnson (Janssen).
Tuy nhiên, các trường hợp phát triển hội chứng Guillain-Barré sau khi tiêm vắc xin này là rất hiếm. Đến ngày 12 tháng 7, các nhân viên y tế đã tiêm khoảng 12,5 triệu liều vắc-xin, và đã có báo cáo về khoảng 100 trường hợp mắc hội chứng Guillain-Barré.
Trong lịch sử cho thấy, có thể có mối liên hệ lịch sử giữa tiêm chủng và hội chứng Guillain-Barré. Vào năm 1976, có một sự gia tăng nhỏ về nguy cơ phát triển hội chứng này sau khi tiêm vắc xin phòng bệnh cúm lợn. Tuy nhiên, mức tăng chỉ là 1 trường hợp trên 100.000.
Các chuyên gia đã xem xét mối liên hệ có thể có giữa hội chứng này và vắc xin cúm, nhưng kết quả cuối cùng vẫn chưa thống nhất.
CDC cho biết thêm rằng nguy cơ phát triển hội chứng Guillain-Barré sau một ca bệnh cúm có thể cao hơn nguy cơ mắc bệnh này sau khi tiêm chủng.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
