Tai biến mạch máu não (đột quỵ não) có thể khiến tế bào não chết đi chỉ trong vòng vài phút do không được cung cấp đủ máu giàu oxy và chất dinh dưỡng. Tình trạng này có thể gây tử vong trong thời gian ngắn hoặc để lại những di chứng nặng nề. Bệnh nhân được đưa đến bệnh viện càng sớm (từ vài phút đến vài tiếng sau khi phát bệnh) càng tốt bởi cấp cứu sớm sẽ giúp tăng khả năng cứu sống bệnh nhân và giảm thiểu di chứng một cách đáng kể. Vậy có những những triệu chứng tai biến mạch máu não điển hình nào giúp bạn nhận biết sớm và cấp cứu kịp thời?
1. Quy tắc F.A.S.T – Cách nhận biết tai biến mạch máu não điển hình
1.1 Face (Mặt)
Mí mắt sụp, tê hoặc méo một bên mặt khiến cho gương mặt trở nên mất cân đối là một trong những biểu hiện thường thấy của các bệnh nhân bị đột quỵ. Để làm rõ hơn triệu chứng này, hãy để bệnh nhân ngồi ngay ngắn cho dễ quan sát hoặc yêu cầu bệnh nhân cười, nhe răng.
1.2 Arm (Cánh tay)
Đây là kí hiệu để chỉ tình trạng yếu hoặc liệt tay ở những bệnh nhân đột quỵ. Thông thường một cánh tay yếu hơn hoặc tê liệt hơn cánh tay còn lại. Vì thế, hãy yêu cầu người bệnh giơ cả hai cánh tay lên và giữ như vậy khoảng 10 giây. Nếu một cánh tay bị rơi xuống trước thì cho thấy tay bên đó có yếu, liệt.
F.A.S.T là triệu chứng nhận biết tai biến mạch máu não điển hình
1.3 Speech (Ngôn ngữ)
Bệnh nhân đột quỵ có thể gặp phải những bất thường và khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ. Nếu khi được yêu cầu lặp lại một cụm từ đơn giản nhưng bệnh nhân không nói được hoặc nói không lưu loát, “méo” giọng thì đó là dấu hiệu tai biến mà bạn nên cảnh giác
1.4 Time (Thời gian)
Thời gian là yếu tố rất quan trọng trong việc cứu sống và giảm thiểu biến chứng cho bệnh nhân bị đột quỵ. Nếu bệnh nhân cùng lúc có 3 dấu hiệu trên thì khả năng đột quỵ là rất cao. Khi đó hãy khẩn trương đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế có khả năng điều trị đột quỵ.
2. Các triệu chứng tai biến mạch máu não khác
2.1 Thị lực giảm đột ngột
Thị lực giảm cũng có thể là một dấu hiệu tai biến. Nguyên nhân của tình trạng này là do thùy não – bộ phận chịu trách nhiệm về khả năng nhìn – không được cung cấp đủ oxy. Khi hoạt động của thùy não bộ giảm thì thị lực cũng bị ảnh hưởng một cách đáng kể.
Những thay đổi thị giác này thường xảy ra đột ngột. Người bệnh sẽ cảm thấy mọi thứ nhòe đi, mờ dần hoặc mất thị lực hoàn toàn ở một mắt. Cũng có những trường hợp xuất hiện tình trạng nhìn đôi, mất thị lực một phần ở một hoặc cả hai mắt.
Đây là tình trạng chỉ có người bệnh mới cảm nhận được nên những người thân rất khó có thể phát hiện được. Vì thế người bệnh cần chủ động ghi nhớ dấu hiệu này và báo ngay cho những người xung quanh khi có thay đổi khác thường để tăng khả năng sống sót của chính mình.
2.2 Hoa mắt, chóng mặt – triệu chứng tai biến mạch máu não dễ nhầm với bệnh tiền đình
Hoa mắt, chóng mặt, quay cuồng đầu óc,… là những dấu hiệu rất phổ biến, xảy ra ở hầu hết các trường hợp đột quỵ. Nguyên nhân là do tình trạng thiếu máu não đột ngột hoặc trong một thời gian dài gây ra. Tuy nhiên nhiều người lại thường nhầm lẫn dấu hiệu này với triệu chứng của bệnh rối loạn tiền đình.
Đau đầu, hoa mắt, chóng mặt là một dấu hiệu tai biến mạch máu não thường gặp nhưng dễ nhầm lẫn
2.3 Dáng đi bất thường
Không chỉ gây yếu liệt ở tay mà vùng ảnh hưởng của cơn tai biến có thể lan rộng đến cả chân. Biểu hiện là bệnh nhân không thể đi lại hoặc đi lại rất khó khăn.
Nếu trước đó bệnh nhân vẫn đi lại bình thường thì nhiều khả năng lúc này lượng máu lên não đang giảm nhanh chóng và cần đưa đi cấp cứu ngay. Còn nếu bệnh nhân đã có vấn đề trong việc di chuyển từ trước thì cần theo dõi thật kỹ để nhận biết và phát hiện sớm nếu có dấu hiệu tăng nặng.
2.4 Nấc cục – Triệu chứng tai biến mạch máu não thường gặp ở phụ nữ
Nấc cục là triệu chứng đột quỵ thường xuất hiện ở phụ nữ. Khi đột nhiên bị nấc cục, nhiều người cho rằng đó chỉ là những đợt nấc thông thường, dẫn đến chủ quan. Điều này rất nguy hiểm vì có thể khiến bệnh được phát hiện muộn, không kịp cấp cứu.
2.10. Khó thở
Trước cơn đột quỵ, bệnh nhân có thể cảm thấy khó thở, thở gấp, mệt khi thở, tim đập nhanh. Đây là những dấu hiệu tim mạch quan trọng cho thấy tim đang có rối loạn và có thể ảnh hưởng đến khả năng cung cấp máu cho não.
3. Đặc điểm của các triệu chứng tai biến
– Không phải ai bị tai biến cũng có tất cả các triệu chứng điển hình và không điển hình. Thực tế, tùy từng vùng não bị ảnh hưởng do thiếu oxy mà mỗi người có thể có một vài dấu hiệu tai biến kể trên.
– Nhiều trường hợp những dấu hiệu đột quỵ diễn ra trong thời gian rất nhanh và có thể biến mất hoàn toàn sau đó. Điều này khiến người bệnh không để ý hoặc bỏ qua vì cho rằng cơ thể mình đã ổn. Tuy nhiên, đây là biểu hiện của một cơn tai biến mạch máu não thoáng qua (hay đột quỵ nhẹ) và là dấu hiệu cảnh báo cơn đột quỵ trong tương lai. Vì vậy, người bệnh không nên chủ quan trước bất kỳ sự thay đổi nào của cơ thể và phải xử trí kịp thời.
4. Cách xử trí khi bị tai biến
4.1 Khi nào cần dưa bệnh nhân bị tai biến mạch máu não đi cấp cứu?
Có thể bạn chưa biết, tai biến có 2 loại là tai biến nhồi máu não và xuất huyết não. Tai biến xuất huyết não tuy chỉ chiếm 20% các trường hợp tai biến nhưng lại nguy hiểm hơn, cần được cấp cứu trong thời gian tính bằng phút. Trong khi đó, với các trường hợp tai biến nhồi máu não, bệnh nhân có thể sống sót nếu được cấp cứu trong vòng 4 – 5 tiếng sau khi phát bệnh.
Tuy nhiên dù trường hợp nào thì vẫn nên đưa bệnh nhân đến bệnh viện sớm nhất có thể vì cấp cứu càng sớm càng giảm thiểu được nguy cơ tử vong và khả năng di chứng ảnh hưởng.
Khi nhận thấy 2 hoặc 3 triệu chứng của bệnh thì gần như có thể chắc chắn đó là dấu hiệu tai biến. Khi đó, bạn cần gọi cấp cứu hoặc đưa người bệnh đến bệnh viện ngay.
Khi người bệnh có biểu hiện đột quỵ, cần gọi ngay cấp cứu và tiến hành các biện pháp sơ cứu
4.2 Cách sơ cứu người bệnh bị tai biến mạch máu não
Trong thời gian đợi xe cấp cứu, một số cách sơ cứu bệnh nhân có thể được áp dụng gồm:
– Quan sát, ghi lại các biểu hiện của bệnh nhân và cung cấp cho nhân viên y tế giúp họ có thêm cơ sở cho quá trình điều trị cấp cứu
– Đặt bệnh nhân nằm ở nơi thoáng mát, kê đầu cao hơn mặt phẳng khoảng 30 độ, nới lỏng quần áo
– Nếu bệnh nhân còn tỉnh táo, nhắc họ hít thở sâu và chậm rãi
– Nếu bệnh nhân nôn, hãy để đầu của họ nghiêng sang một bên. Như vậy có thể tránh tình trạng các chất nôn sộc lên mũi gây khó thở.
– Nếu bệnh nhân co giật, có thể lấy khăn vải quấn quanh một chiếc đũa hay một thanh que dài sau đó đặt ngang giữa hai hàm răng của bệnh nhân. Việc này có thể tránh cho bệnh nhân cắn vào lưỡi trong quá trình bị co giật.
– Nếu bệnh nhân có biểu hiện ngưng thở hoặc tim ngừng đập, cần ép tim hoặc hô hấp nhân tạo để bệnh nhân có thể thở trở lại.
Hi vọng những thông tin trên đây đã giúp bạn nắm được các triệu chứng tai biến mạch máu não để nhận biết và cách xử trí phù hợp. Nhớ rằng đây là tình huống nguy hiểm và cần được điều trị khẩn cấp bởi đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm với sự kết hợp của nhiều phương pháp phức tạp. Vì vậy, đừng chần chừ khi thấy bất cứ dấu hiệu bất thường nào.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
