✴️ Thuốc chủ vận Dopamine

1. Định nghĩa

Thuốc chủ vận dopamine là thuốc kê đơn, dùng để điều trị các tình trạng xảy ra do mất dopamine. Thuốc chủ vận dopamine có thể được sử dụng một mình hoặc kết hợp với các loại thuốc và phương pháp điều trị khác.

Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh. Chất dẫn truyền thần kinh hoá học, nó giúp truyền tín hiệu từ các tế bào thần kinh đến các tế bào khác của cơ thể. Dopamine giúp hỗ trợ các chức năng như vận động, trí nhớ, tâm trạng, học tập và nhận thức.

Khi cơ thể không có đủ dopamine có thể gây ra một số bệnh lý. Chất chủ vận dopamine giúp thay thế dopamine trong cơ thể. Có nhiều loại thuốc chủ vận dopamine được FDA chấp thuận, bao gồm:

• Pramipexole (Mirapex)
• Ropinirole (Requip)
• Apomorphine injection (Apokyn)
• Rotigotine (Neupro)

Việc sử dụng thuốc chủ vận dopamine nào sẽ tuỳ thuộc vào triệu chứng và tình trạng bệnh lý của người bệnh.

2. Cơ chế hoạt động

Trong cơ thể, có hai loại thụ thể dopamine, cả hai đều có các phân nhóm khác nhau. Các thụ thể dopamine tiếp nhận dopamine, tạo ra tín hiệu cho một chức năng cụ thể xảy ra, chẳng hạn như vận động. Các loại thụ thể dopamine khác nhau chịu trách nhiệm cho các chức năng tinh thần và thể chất khác nhau.

Hai loại thụ thể dopamine là thụ thể dopamine D1 và thụ thể dopamine D2. Nhóm thụ thể dopamine D1 gồm các phân nhóm D1 và D5. Nhóm thụ thể dopamine D2 gồm các phân nhóm D2, D3 và D4. Các chất chủ vận dopamine liên kết với các thụ thể dopamine D1 và D2. Bằng cách đó, chúng kích hoạt các thụ thể dopamine giống như dopamine. Điều này có nghĩa là chất chủ vận dopamine có thể giúp làm giảm các triệu chứng xảy ra do mức dopamine thấp.

3. Tác dụng

Chất chủ vận dopamine có thể được sử dụng để điều trị các tình trạng khác nhau, chẳng hạn như:

• Bệnh Parkinson
• Hội chứng chân không yên
• Hội chứng ác tính do thuốc an thần: một tác dụng phụ hiếm gặp của thuốc chống loạn thần
• Tăng prolactin máu: một tình trạng xảy ra khi một người có mức độ quá cao của hormone prolactin
• Đái tháo đường tuýp 2
• Tăng huyết áp cấp cứu: xảy ra khi một người bị tăng huyết áp nghiêm trọng và tổn thương cơ quan

Trong điều trị bệnh Parkinson tiến triển, bác sĩ sẽ kê đơn chất chủ vận dopamine cùng với thuốc levodopa (Duopa).

Tuy nhiên, theo Tổ chức Y tế Thế giới, các chuyên gia y tế đã phát hiện ra rằng việc sử dụng thuốc chủ vận dopamine có thể giúp trì hoãn sự suy giảm chức năng vận động.

Mặc dù các chất chủ vận dopamine không hiệu quả bằng levodopa nhưng chúng ít gây ra các cử động bất thường, không tự chủ.

4. Tác dụng phụ

Thuốc chủ vận dopamine có thể có các tác dụng phụ khác nhau tùy thuộc vào loại thuốc được sử dụng, thời gian sử dụng và liều lượng. Nguy cơ cao xảy ra tác dụng phụ đối với những người trên 65 tuổi.

Tác dụng phụ phổ biến của chất chủ vận dopamine bao gồm:

• Buồn nôn và ói mửa
• Đau đầu
• Chóng mặt
• Huyết áp thấp khi một người ngồi lên hoặc đứng lên
• Nhịp tim không đều

Việc sử dụng các chất chủ vận dopamine trong một thời gian dài có thể gây ra các tác dụng phụ như:

• Cử động giật hoặc đau đớn
• Cử động cơ không kiểm soát được và có thể đau
• Ảo giác
• Hoang tưởng
• Lú lẫn
• Trầm cảm
• Hưng cảm

Các tác dụng phụ khác của thuốc chủ vận dopamine bao gồm:

• Chứng ngủ rũ: tình trạng rơi vào giấc ngủ đột ngột
• Ban ngày mệt mỏi
• Ngáp
• An thần
• Lơ mơ
• Phù chân

Người bệnh cần thông báo với bác sĩ khi có bất kỳ tác dụng phụ nào trong quá trình sử dụng thuốc. Bác sĩ có thể điều chỉnh liều lượng hoặc thời gian sử dụng thuốc để loại bỏ hoặc hạn chế các tác dụng phụ xảy ra.

Chất chủ vận dopamine cũng có thể tương tác với một số loại thuốc, thực phẩm hoặc chất bổ sung. Người bệnh cần trao đổi với bác sĩ về các loại thuốc họ đang sử dụng, tình trạng mang thai và cho con bú trước khi sử dụng thuốc.

5. Nguy cơ

Chất chủ vận dopamine có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn, do đó người bệnh cần nên trao đổi với bác sĩ về những nguy cơ có thể xảy ra khi sử dụng thuốc.

Các tác dụng phụ nghiêm trọng của chất chủ vận dopamine bao gồm:

• Bệnh tim
• Xơ hóa: mô sẹo hoặc tăng sinh mô
• Suy tim
• Tăng khả năng phát triển ung thư

Rối loạn kiểm soát xung động

Một người sử dụng chất chủ vận dopamine cũng có thể có nguy cơ cao bị rối loạn kiểm soát xung động.

Nghiên cứu từ năm 2018 cho thấy khoảng 46% những người dùng thuốc chủ vận dopamine cho bệnh Parkinson đã phát triển các rối loạn kiểm soát xung động trong hơn 5 năm. Các nhà nghiên cứu cũng thấy rằng thời gian sử dụng và tăng liều lượng chất chủ vận dopamine có mối liên quan đến rối loạn kiểm soát xung động. Rối loạn kiểm soát xung động dần dần biến mất sau khi ngừng dùng thuốc.

Triệu chứng cai nghiện

Ngưng sử dụng thuốc chủ vận dopamine cũng có thể có hại. Một nghiên cứu từ năm 2017 cho thấy có đến 19% những người ngừng sử dụng chất chủ vận dopamine gặp phải các triệu chứng cai nghiện.

Việc đột ngột ngừng dùng thuốc chủ vận dopamine có thể dẫn tới một tình trạng nghiêm trọng được gọi là hội chứng ác tính do thuốc an thần.

Các triệu chứng của hội chứng ác tính do thuốc an thần có thể xảy ra như:

• Sốt
• Cứng cơ
• Đổ mồ hôi
• Khó nuốt
• Rung giật
• Không tự chủ
• Thay đổi tâm trạng
• Lo âu
• Tăng nhịp tim
• Tăng huyết áp hoặc thay đổi huyết áp đột ngột
• Tăng bạch cầu
• Tăng creatine phosphokinase: loại enzyme thường tăng nếu có tổn thương mô cơ

Bệnh nhân không được ngưng thuốc một cách đột ngột và cần có sự hướng dẫn của bác sĩ. Người bệnh cần thông báo với bác sĩ ngay khi gặp bất kỳ các triệu chứng nghiêm trọng hoặc đáng lo ngại trong khi sử dụng thuốc.

6. Tổng kết

Thuốc chủ vận dopamine là một loại thuốc được sử dụng để bắt chước tác dụng của dopamine. Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh giúp thực hiện các chức năng tinh thần và thể chất khác nhau. Thuốc chủ vận dopamine có thể được sử dụng cho một số tình trạng bệnh lý khác nhau.

Thuốc chủ vận dopamine có thể gây ra một số tác dụng phụ từ nhẹ đến nặng. Nó có thể làm tăng nguy cơ phát triển rối loạn kiểm soát xung động.

Việc đột ngột ngừng sử dụng thuốc có thể làm xuất hiện các triệu chứng cai nghiện. Người bệnh không nên tự ý ngưng thuốc trừ khi có sự hướng dẫn của bác sĩ và cần trao đổi với bác sĩ ngay khi có bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng hoặc đáng lo ngại nào trong quá trình sử dụng thuốc

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp