Tìm hiểu về các thuốc điều trị chứng rối loạn lo âu

Rối loạn lo âu khá thường gặp

Đôi khi bạn cảm thấy lo lắng? Đó là điều bình thường. Liệu bạn quan tâm lo lắng đến công việc, gia đình hay những sự kiện lớn sắp xảy ra, điều đó vẫn hoàn toàn bình thường. Mọi người đều có cảm giác lo âu. Nhưng khi nào thì một người mắc chứng rối loạn lo âu? Đó là khi lo âu thường xuyên đồng hành cùng bạn, ngăn cản bạn làm những gì mà bạn cần phải làm mỗi ngày. Rối loạn lo âu có thể khiến bạn cảm thấy bị ốm yếu và gây ra các triệu chứng làm gián đoạn cuộc sống thường ngày. Rối loạn lo âu là tình trạng khi sự lo lắng của bạn cứ ngày càng tăng lên, họ thực sự không thể tiếp tục các công việc hàng ngày trong khi bị mắc chứng lo âu và đó chính là khi họ cần được chữa trị.

Rất khó để đối mặt với các triệu chứng

Khi một người bị rối loạn lo âu thường xuyên có một loạt các triệu chứng:

Khó chịu ở bụng hoặc buồn nôn
Thay đổi vị giác
Tiêu chảy hoặc táo bón
Đau đầu
Căng cơ ở vai, cổ hoặc hàm
Chân không yên
Cảm giác như lửa đốt
Bồn chồn
Tăng nhịp tim hoặc đánh trống ngực
Tránh các tình huống dẫn đến lo âu

Những người bị rối loạn lo âu có thể luôn lo lắng, tâm trí của họ liên tục diễn ra và lo âu về những điều nhỏ nhặt cũng như cả chuyện lớn.

Rối loạn lo âu cũng có nhiều loại:

Rối loạn lo âu lan tỏa: hầu như bất cứ điều gì có thể gây ra lo lắng và lo lắng liên tục ảnh hưởng đến các khía cạnh khác nhau của cuộc sống hàng ngày.
Rối loạn hoảng loạn: trong đó người mắc bệnh luôn có cảm giác sợ hãi bao trùm và các cơn hoảng loạn thường xuyên, bất ngờ.
Ám ảnh xã hội: có biểu hiện sợ hãi hoặc khiếp sợ trong các tình huống xã hội liên quan đến nỗi sợ hãi, sự xấu hổ hoặc bị từ chối
Rối loạn lo âu phân ly: thường xảy ra ở trẻ em lo lắng khi bố mẹ bỏ lại chúng ở trường hoặc bị tách khỏi bố mẹ.

Với những người bị rối loạn lo âu, họ phải nhận ra rằng đó thực sự là vấn đề lớn thì họ mới đi khám.

Rối loạn lo âu có thể điều trị được

Những rối loạn này ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống của một người nhưng bệnh có thể chữa khỏi và dưới đây là một số kỹ thuật và thuốc giúp bạn định hướng cuộc sống mới. Với những người mới, biện pháp nói chuyện luôn có hiệu quả trong điều trị rối loạn lo âu và thường xuyên là lựa chọn đầu tay trong việc điều trị rối loạn lo ấu

Các liệu pháp khác có thể được sử dụng:

Liệu pháp nhận thức hành vi: đây cũng là một liệu pháp đầu tay để điều trị rối loạn lo âu. Liệu pháp này giúp bạn biết được cách nhận diện và thay đổi được cách suy nghĩ đồng thời cũng giúp bạn học hỏi được mô hình đối mặt với vấn đề một cách lành mạnh.
Liệu pháp hành vi biện chứng: đối với một số người, liệu pháp hành vi biện chứng lại hiệu quả hơn, đôi khi những người đó không đáp ứng tốt với liệu pháp nhận thức hành vi hoặc những người đã có những triệu chứng nghiêm trọng hơn như tự tử hoặc tự hủy hoại bản thân. Liệu pháp này hướng người mắc bệnh tự giải quyết và thay đổi những hành vi không lành mạnh.
Liệu pháp tiếp xúc: đây là một biện pháp thay đổi hành vi giúp những người bị ám ảnh hoặc gặp rối loạn lo âu dạng khác đối mặt và vượt qua nỗi sợ bằng cách đối diện trực tiếp với vấn đề nhưng một cách an toàn và có sự hướng dẫn. Phương pháp này từ từ sẽ khiến người bệnh cảm thấy thoải mái hơn khi đối diện với vấn đề.

Bạn cũng có thể được kê đơn sử dụng thuốc giúp kiểm soát các triệu chứng lo âu. Những loại thuốc này là là thuốc giải lo âu và có rất nhiều sự lựa chọn.

Một số loại thuốc nên được uống mỗi ngày

Có một vài loại thuốc có thể được kê đơn dành cho người bị rối loạn lo âu để uống hàng ngày giúp họ giữ ổn định. Một số thuốc chống trầm cảm thường được kê để sử dụng điều trị trầm cảm gồm:

Thuốc ức chế tái hấp thu có chọn lọc serotonin: đây là những loại thuốc được sử dụng rộng rãi để điều trị trầm cảm và hoạt động bằng cách ức chế tái hấp thu serotonin – một chất dẫn truyền thần kinh ở não giúp điều chỉnh tâm trạng. Ví dụ của thuốc này là fluoxetine (Prozac) và sertraline (Zoloft).
Thuốc ức chế tái hấp thu Serotonin-norepinephrine: những loại thuốc này cũng sử dụng để điều trị trầm cảm và đôi khi là những bệnh liên quan đến thần kinh do tiểu đường hoặc rối loạn đau mạn tính, Chúng hoạt động bằng cách ức chế táo hấp thu serotonin và một chất dẫn truyền thần kinh khác gọi là norepinephrine. Chất này có liên quan đến sự phấn khích thích thú cao độ. Ví dụ của thuốc này là duloxetine (Cymbalta) và venlafaxine (Effexor).
Thuốc chống trầm cảm ba vòng. Đây là thuốc chống trầm cảm cũ đã được thay thế bằng hai loại trên nhưng vẫn được sử dụng với một số trường hợp. Chúng ức chế tái hấp thu cả norepinephrine và serotonin tương tự như thuốc kể trên. Tuy nhiên, những loại thuốc này cũng ức chế cả thụ thể của muscarinic, alpha1 adrenergic and histaminic dẫn đến rất nhiều tác dụng phụ theo hướng tích cực hoặc tiêu cực phụ thuộc vào từng cá nhân và độ nhạy cảm của họ với các tác dụng phụ.
Buspirone. là một thuốc dạng viên nén đường uống điều hòa nồng độ serotonin trong não và giảm triệu chứng của rối loạn lo âu. Thuốc này chỉ điều trị chủ yếu là lo âu hơn là trầm cảm hay các vấn đề tâm thần khác.

Một số thuốc điều trị triệu chứng cấp tính

Trong khi các thuốc điều trị lo âu có xu hướng sử dụng hàng ngày để giúp kiểm soát các chất trong não bộ thì cũng có những loại thuốc khác cần cho việc điều trị những cơn lo âu cấp tính hoặc cơn hoảng sợ cấp tính.

Benzodiazepines: Những loại thuốc an thần giúp não bộ giảm hoạt động có thể dập tắt cơn hoảng sợ và giúp bạn thư giãn. Chúng hoạt động dựa vào sự kích thích một chất dẫn truyền thần kinh khác có tên gọi là gamma-aminobutyric acid, hay GABA hay giúp hỗ trợ thư giãn và giảm cảm giác lo lắng. Ví dụ của thuốc này là alprazolam (Xanax) or lorazepam (Ativan). Sử dụng thuốc này thường xuyên sẽ làm tăng nguy cơ phụ thuộc thuốc, tác dụng phụ có thể xảy ra là buồn nôn.
Hydroxyzine: là thuốc kháng histamin dược sử dụng để làm giảm tác động của histamin đến cơ thể. Histamine được sản xuất ra khi cơ thể phản ứng lại với các dị nguyên gây ngứa hoặc nổi ban trên da. Do hydroxyzien có tác dụng gây buồn ngủ do tác động đến hệ thần kinh trung ương nên được sử dụng cho những người bị rối loạn lo âu.
Thuốc chẹn beta: thuốc này kiềm chế phản ứng chống trả hay yên lặng và cũng thường được sử dụng để điều trị các bệnh liên quan đến tim như nhịp tim bất thường, tăng huyết áp. Khi điều trị rối loạn lo âu, thuốc chẹn beta ức chế các tác động của norepinephrine có thể làm chậm nhịp tim hoặc giảm run, hoặc các dấu hiệu cơ năng của lo âu. Propranolol (Inderal) là ví dụ của thuốc này.

Một số loại thuốc cần cảnh báo

Một nhóm thuốc giải lo âu được gọi là thuốc ức chế monoamine (thuốc ức chế MAO) được sử dụng để điều trị trầm cảm. Chúng đôi khi cũng được sử dụng dể điều trị lo âu, hoảng sợ và ám ảnh xã hội.

Một số thuốc ức chế MAO: Phenelzine (Nardil), Isocarboxazid (Marplan), Tranylcypromine (Parnate), Selegiline (Emsam).

Những thuốc này có thể có tác dụng đối với một số trường hợp nhưng chúng cũng có một loạt các cảnh báo và thận trọng khi sử dụng đó là do thuốc có những tác dụng phụ nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong khi sử dụng không hợp lý hoặc khi sử dụng cùng với các thuốc khác như các thuốc chống trầm cảm khác, thuốc giải lo âu, hoặc lạm dụng thuốc, thuốc điều trị ho, một số thuốc chống buồn nôn hoặc một số kháng sinh. Những loại thuốc này phải được kê đơn hoặc sử dụng dưới hướng dẫn nghiêm ngặt của bác sỹ chuyên khoa.

Luôn luôn tuân thủ chính xác sự hướng dẫn của bác sỹ

Đối với thuốc ức chế MAO, một điều then chốt cần phải biết mọi thuốc được kê đơn điều trị lo âu đều rất mạnh mẽ và sử dụng chúng một cách sai lầm hoặc ngừng sử dụng có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Với bất cứ loại thuốc nào, hiểu về tác dụng phụ là một điều nên làm. Thường thì các loại thuốc này gây buồn ngủ hoặc gây chóng mặt hoặc lú lẫn. Nếu bạn uống thuốc trước khi đi ngủ có thể có một số tác động kéo dài vào buổi sáng khiến bạn cảm thấy chếnh choáng hoặc khó tỉnh.

Đôi khi những thuốc có thể làm tăng sự giãn cơ, bạn có thể gây ra tăng nguy cơ té ngã gây nguy hiểm khi lái xe hoặc nâng đồ nặng. Ở liều cao, chúng ức chế hệ hộ hấp khiến bạn cảm thấy khó thở. Tác hại này sẽ nặng hơn khi những loại thuốc kết hợp với nhau tác động đến thần kinh trung ương như rượu hoặc opioid có thể dẫn đến tử vong. Theo thời gian, phụ thuộc vào thuốc cũng có thể là một vấn đề phát sinh, đặc biệt trong tình huống khi bạn đang sử dụng thuốc như benzodiazepines cho những triệu chứng cấp tính. Một số người sử dụng thuốc ở mọi tình huống và sau đó chúng trở thành một luật lệ của bản thân thay vì là ngoại lệ, bạn sử dụng chúng bất cứ khi nào bạn có vấn đề. Việc này sẽ làm tăng sự dung nạp, nghĩa là bạn sẽ cảm thấy ít tác dụng hơn khi sử dụng cùng liều như thế, sau dần bạn sẽ tăng liều sử dụng lên để tác dụng cao hơn. Điều này cực kỳ nguy hiểm. Hãy sẵn sàng chia sẻ với bác sỹ điều trị về tác động của các loại thuốc bạn đang sử dụng để bác sỹ điều chỉnh một cách phù hợp.

Sẽ mất một khoảng thời gian để tìm được loại thuốc phù hợp cho bạn

Không phải ai cũng đáp ứng ngay với các loại thuốc điều trị. Đôi khi phải mất thời gian thử rồi điều chỉnh nhiều lần trước khi tìm được loại thuốc phù hợp. Không có một mô hình điều trị chung nào cho tất cả mọi người mắc rối loạn lo âu. Một số yếu tố được cân nhắc khi bác sỹ kê đơn

Cường độ và tần suất của lo lắng
Công việc hoặc các trách nhiệm có thể dẫn đến tăng tác dụng phụ của thuốc như buồn ngủ
Các bệnh khác bạn đang mắc phải, đặc biệt là các bệnh gan thận, cùng với các loại thuốc sử dụng để điều trị các bệnh này.

Những sự can thiệp hữu ích khác

Ngoài thuốc điều trị thì những yếu tố khác cũng giúp cải thiện các triệu chứng của rối loạn lo âu như:

Chế độ dinh dưỡng: caffein và nhiều chất kích thích khác có thể làm tăng triệu chứng của lo âu, trong khi có rất nhiều loại đồ uống khác có thể xoa dịu triệu chứng như trà hoa cúc.
Tập luyện: tập luyện giúp giải phóng endorphin và nhiều chất hóa học trong có thể giúp kích thích tâm trạng hưng phấn hơn. Tập thể dục thường xuyên đặc biệt là ở ngoài trời sẽ giúp bạn rất nhiều trong nỗ lực kiểm soát các triệu chứng lo âu.
Giấc ngủ: một trong số những triệu chứng của lo âu đó là mất ngủ, rất khó để để ngủ đủ giấc khi bạn đang vật lộn với bệnh do vậy giấc ngủ nên được là điều bạn cần phải ưu tiên điều chỉnh.
Thực hành chánh niệm: giúp đầu óc thư thả, không phán xét, không ý niệm không cảm xúc. Chỉ tập trung vào chuyện thiền, tập thở sẽ giúp bạn có sự thư thái nhiều hơn để đối mặt được với các triệu chứng của lo âu.

Bạn không cần phải uống thuốc cả đời miễn là bạn bắt đầu ổn định và bạn có thể dừng thuốc điều trị lo âu mà không có bất cứ tác dụng phụ nào xuất hiện. Ngoài ra có những trường hợp chỉ sử dụng các liệu pháp đã có tác dụng không cần phải dùng thuốc.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP