Nghiện rượu
Uống quá nhiều rượu – hay thường được gọi là "lạm dụng rượu" đề cập đến việc sử dụng rượu quá mức hoặc bất kỳ cách nào khác, và điều này có thể dẫn đến các vấn đề về thể chất, tinh thần và xã hội. Uống quá nhiều rượu hoặc lạm dụng rượu có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng rối loạn sử dụng rượu ở một cá nhân nào đó, và chúng được gọi là “nghiện rượu”. Một khi đã phụ thuộc vào rượu, các triệu chứng của việc cố gắng từ bỏ rượu sẽ xảy ra khi cắt giảm hoặc ngừng uống, mang đến cảm giác cực kỳ đau khổ và khó chịu, và đa phần những người đang cố gắng cai rượu sẽ quay lại uống rượu như một cách để giảm bớt sự khó chịu của bản thân. Do vậy, cai nghiện rượu là vô cùng khó khăn.
Hội chứng cai
Hội chứng cai nói chung/hoặc hội chứng cai rượu nói riêng là một tập hợp các triệu chứng xảy ra khi một người nào đó phụ thuộc vào một thứ gì đó/hoặc rượu – đột ngột ngừng sử dụng/ngừng uống hoặc giảm đáng kể việc sử dụng của họ. Hội chứng này kéo theo rất nhiều triệu chứng khó chịu, mệt mỏi.
Cai rượu phát sinh như một chức năng của những thay đổi khác nhau trong hoạt động não bộ, do sử dụng rượu quá mức và kéo dài. Mặc dù các chi tiết về cơ chế hóa học - thần kinh của hội chứng cai rượu rất phức tạp, nhưng nhìn chung các triệu chứng của hội chứng này phản ánh sự bù đắp cho những gián đoạn trước đó trong cả hoạt động dẫn truyền thần kinh kích thích và ức chế — và sự cân bằng giữa hai yếu tố này bắt đầu từ việc sử dụng rượu kéo dài.
Tác động của rượu đối với cơ thể rất phức tạp, nhưng 2 chất hóa học thần kinh đặc biệt góp phần vào các tác động ngắn hạn của việc uống rượu cũng như phát triển hội chứng cai khi ai đó ngừng uống là chất ức chế chính của não bộ - acid gamma aminobutyric (GABA) và chất kích thích não bộ - glutamate. Khi một người uống rượu, rượu sẽ làm thay đổi hoạt động của các thụ thể GABA cũng như các thụ thể glutamate nhất định, dẫn đến chức năng não bộ bị chậm lại tương tự như cảm giác được giảm lo lắng hay sử dụng an thần. Bộ não phản ứng bằng cách giảm lượng GABA được giải phóng, đồng thời tăng tín hiệu glutamate để bù đắp sự trái ngược này. Điều này dẫn đến hoạt động miễn cưỡng để thích nghi là tiếp tục uống rượu để tăng khả năng chịu đựng của cơ thể.
Khi ngừng uống rượu hoặc giảm đáng kể lượng rượu, những phản ứng làm gián đoạn hoạt động não bộ sẽ xuất hiện, gây trạng thái hưng phấn quá mức và có thể xuất hiện hàng loạt các triệu chứng cai trong vòng vài giờ sau khi ngừng uống. Các triệu chứng cai cũng như mức độ nghiêm trọng của chúng cũng rất khác nhau ở mỗi người, và theo ước tính có đến 80% những người mắc chứng rối loạn sử dụng rượu có thể gặp phải triệu chứng cai.
Các giai đoạn cai rượu
Điều gì xảy ra với cơ thể khi từ bỏ rượu còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nhau. Tùy thuộc vào mức độ nghiện rượu sinh lý mà mức độ nghiêm trọng của cơn cai rượu cấp tính sẽ khác nhau đối với những cá nhân khác nhau.
.png)
Thông thường, các triệu chứng được chia làm 3 giai đoạn:
- Giai đoạn 1 (giai đoạn nhẹ): các triệu chứng có thể bao gồm nhức đầu, mất ngủ, lo lắng, run tay chân, rối loạn tiêu hóa và tim đập nhanh.
- Giai đoạn 2 (giai đoạn trung bình): các triệu chứng bao gồm các triệu chứng ở giai đoạn nhẹ, cùng với việc tăng huyết áp hoặc nhịp tim, lú lẫn, tăng thân nhiệt nhẹ và thở nhanh bất thường.
- Giai đoạn 3 (giai đoạn nghiêm trọng): các triệu chứng bao gồm các triệu chứng giai đoạn trung bình, ngoài ra còn xuất hiện ảo giác thị giác hoặc thính giác, co giật, mất phương hướng và suy giảm khả năng chú ý.
Theo các chuyên gia, nếu không được điều trị sớm, giai đoạn 2 rất nhanh tiến triển sang giai đoạn 3. Mặc dù thời gian chính xác để cai rượu sẽ khác nhau ở mỗi người dựa trên nhiều yếu tố (số lượng rượu trung bình uống, thời gian thực hiện hành vi uống rượu, sự hiện diện đồng thời của các vấn đề sức khỏe thể chất và tinh thần...) thì một thời gian triệu chứng chung để cai nghiện rượu có thể bao quát như:
- 6-12 giờ sau lần uống cuối cùng: các triệu chứng cai nghiện sớm tương đối nhẹ có thể bắt đầu được cảm nhận, bao gồm nhức đầu, lo lắng nhẹ, mất ngủ, run nhẹ và đau dạ dày.
- 12-24 giờ: một số người có thể bắt đầu gặp ảo giác thị giác, thính giác hoặc xúc giác.
- Trong vòng 24-72 giờ: các triệu chứng khác nhau có thể đạt đến đỉnh điểm và bắt đầu chững lại hoặc hết (mặc dù một số triệu chứng kéo dài hơn có thể tồn tại trong nhiều tuần hoặc lâu hơn). Nguy cơ co giật xuất hiện cao nhất từ 24-48 giờ sau lần uống cuối cùng, cần theo dõi chặt chẽ và điều trị dự phòng co giật. Mê sảng khi cai nghiện có thể xuất hiện từ 48-72 giờ sau khi ngừng uống rượu.
Hiếm khi hơn, một số người gặp các triệu chứng liên quan đến cai nghiện dai dẳng hơn – chẳng hạn như rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi và thay đổi tâm trạng kéo dài trong nhiều tháng.
Điều trị tình trạng này như thế nào?
Cai nghiện thường được coi là giai đoạn đầu tiên của quá trình điều trị nghiện. Cai nghiện sẽ giúp điều hướng quá trình cai dù là khó khăn, nhưng nó không giải quyết được suy nghĩ và hành vi trong việc sử dụng rượu. Do đó, các phương pháp tiếp cận và điều trị khác nhau, đa dạng có thể hỗ trợ một cách liên tục và cần thiết để duy trì trạng thái tỉnh táo lâu dài và đạt hiệu quả tổng thể sau khi hoàn thành quá trình cai nghiện.
Điều trị nội trú cũng có thể được xem xét. Điều này liên quan đến việc bắt buộc sống tại một cơ sở điều trị trong suốt thời gian điều trị và được hỗ trợ 24/24 bằng các phương pháp điều trị chuyên sâu.
Đối với điều trị ngoại trú bao gồm sống tại nhà và tham gia các buổi trị liệu nhóm và cá nhân theo lịch hẹn thường xuyên. Các điều trị ngoại trú hướng dẫn thực hiện các bước phù hợp trong các tình huống thực tế để kiểm soát những tác nhân gây căng thẳng có thể xuất hiện và ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động hàng ngày.
Tổng kết
Cai nghiện rượu là một hành trình rất dài và gian nan, thậm chí có thể suốt đời. Người nghiện rượu có thể phải đối mặt với cám dỗ của rượu và rất dễ tái nghiện. Do vậy, việc duy trì điều trị, nỗ lực của bản thân và không thể không kể đến sự ủng hộ, giúp sức từ người thân, bạn bè là những nguồn động lực vô cùng to lớn để người nghiện rượu chiến thắng chính bản thân mình.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
