Bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát (Addison) là gì?

Bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát là một tình trạng ảnh hưởng đến tuyến thượng thận của cơ thể. Những tuyến này nằm phía trên thận của bạn, có chức năng sản sinh ra những hormone ảnh hưởng đến tâm trạng, sự tăng trưởng, sự trao đổi chất, chức năng của mô, và cơ thể bạn phản ứng thế nào với stress.

Bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát gây tổn thương những tuyến này. Nó làm cơ thể bạn ngừng sản xuất hormone. Bệnh thường ảnh hưởng đến người từ 30 đến 50 tuổi. Tuy nhiên, nó có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và ảnh hưởng đến cả nam giới và phụ nữ.

Các triệu chứng của bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát

Các triệu chứng xuất hiện trong một khoảng thời gian vài tháng. Chúng rất khó để chẩn đoán vì triệu chứng mơ hồ. Các triệu chứng bao gồm:

Mệt mỏi
Yếu cơ
Đau khớp hoặc cơ
Sốt
Giảm cân
Buồn nôn, nôn mửa, và tiêu chảy (dẫn đến mất nước)
Đau đầu
Đổ mồ hôi
Những thay đổi về tâm trạng hoặc tính cách, chẳng hạn như khó chịu, lo lắng, hoặc trầm cảm
Ăn mất ngon
Da sẫm màu (gọi là tăng sắc tố)
Loạng choạng hoặc ngất xỉu khi đứng lên, do huyết áp thấp
Thèm ăn thức ăn mặn
Đau dữ dội đột ngột ở bụng (dưới dạ dày), lưng, hoặc chân
Nói nhầm lẫn
Vận động chậm chạp
Động kinh
Sốt cao.

Khi triệu chứng xuất hiện đột ngột, hoặc nhanh chóng trở nên tồi tệ hơn, nó được gọi là suy thượng thận cấp tính. Đôi khi nó được gọi là đợt bệnh cấp. Điều này có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào sau đây, hãy liên hệ với bác sĩ của bạn hoặc ngay lập tức đi đến phòng cấp cứu.

Đau dữ dội đột ngột ở lưng, bụng, hoặc chân
Nôn mửa nghiêm trọng và tiêu chảy (sẽ dẫn đến mất nước)
Huyết áp thấp hơn bình thường
Bất tỉnh
Mức kali cao và natri thấp.

Nguyên nhân gây ra chứng suy tuyến thượng thận nguyên phát là gì?

Bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát là do tổn thương tuyến thượng thận hoặc khi các tuyến của bạn bị ảnh hưởng bởi một tình trạng bệnh lý khác. Điều này được gọi là suy thượng thận (adrenal insufficiency). Có 2 loại suy thượng thận:

Suy thượng thận nguyên phát: Xảy ra khi tổn thương tuyến thượng thận là do bệnh tự miễn dịch (khi cơ thể bạn tấn công hệ thống miễn dịch của cơ thể). Các nguyên nhân khác của suy thượng thận nguyên phát bao gồm:

Bệnh lao (hoặc các nhiễm trùng khác) của tuyến thượng thận
Ung thư tuyến thượng thận
Chảy máu tuyến thượng thận

Suy thượng thận thứ phát: Xảy ra khi một tình trạng khác khiến tuyến thượng thận ngừng sản xuất hormone. Ví dụ, vấn đề của tuyến yên có thể gây ra bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát. Hoặc, bạn có thể bị bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát nếu bạn đột ngột ngưng dùng thuốc corticosteroid (như prednisone). Corticosteroid đôi khi được kê toa để điều trị các bệnh như hen, dị ứng, viêm khớp, ung thư và các vấn đề về hệ miễn dịch.

Bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ sẽ hỏi bạn về bệnh sử và triệu chứng của bạn, họ cũng có thể thực hiện các xét nghiệm để xác định xem bạn có bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát hay không. Những xét nghiệm trong phòng thí nghiệm bao gồm:

Xét nghiệm máu để đo hàm lượng hormone và khoáng chất của cơ thể. Bác sĩ có xét nghiệm máu của bạn trước và sau khi tiêm để xem liệu cơ thể bạn đang đáp ứng bình thường với mức tăng hormone nhất định.

Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) để xem xét kích thước tuyến thượng thận hoặc tuyến yên. Những lần chụp này tương tự như chụp X-quang.

Có thể ngăn ngừa hay phòng tránh được bệnh của suy tuyến thượng thận nguyên phát?

Bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát không thể ngăn ngừa hoặc phòng tránh.

Điều trị bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát

Điều trị căn bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát thường liên quan đến việc sử dụng hormone kê đơn, có thể bao gồm hydrocortisone, prednisone, hoặc cortisone acetate. Nếu cơ thể bạn không sản sinh ra đủ lượng hormone aldosterone, bác sĩ có thể kê fludrocortisone. Những loại thuốc này được dùng hàng ngày bằng đuờng uống (dạng viên).

Bác sĩ cũng có thể khuyên bạn nên dùng thuốc dehydroepiandrosterone. Một số phụ nữ bị bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát thấy rằng uống thuốc này cải thiện tâm trạng và tình dục của họ.

Nếu bạn đang trải qua đợt bệnh cấp, bạn cần chăm sóc y tế ngay lập tức. Việc điều trị thường bao gồm tiêm tĩnh mạch (IV) hydrocortisone, dung dịch nước muối và đường dextrose. Các mũi tiêm này giúp khôi phục lại huyết áp, lượng đường trong máu và kali bình thường.

Sống chung với bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát

Sống chung với căn bệnh suy tuyến thượng thận nguyên phát liên quan đến việc học cách sống với những triệu chứng khó chịu. Ngoài ra, bạn cần phải chuẩn bị cho khả năng xuất hiện của các đợt bệnh cấp, luôn lưu giữ những thông tin về bệnh của bạn ở bên cạnh để sử dụng khi cần thiết. Điều này giúp cho nhân viên y tế khẩn cấp biết được các thông tin về tình trạng của bạn.

Mang thêm thuốc trong trường hợp bạn quên uống thuốc. Hãy hỏi bác sĩ của bạn về một dạng corticosteroids tiêm để sử dụng trong trường hợp khẩn cấp.

Thông báo với bác sĩ nếu các triệu chứng của bạn thay đổi hoặc nếu thuốc của bạn không có tác dụng.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP