Hội chứng não gan là gì?
Hội chứng não gan là bệnh suy giảm chức năng não do sự tích tụ chất độc trong máu. Đây là một tình trạng thứ phát do tổn thương gan. Thông thường gan loại bỏ độc tố như amoniac từ máu. Gan bị tổn thương hoặc bị bệnh ít có khả năng loại bỏ các độc tố này khiến chúng tích tụ trong máu và đi đến các cơ quan khác.
Hội chứng não gan phát triển khi độc tố xâm nhập vào não và làm tổn thương các tế bào não gây ra các triệu chứng về thể chất và tâm lý. Những người có hội chứng não gan thường bị suy giảm chức năng não. Trong trường hợp nghiêm trọng có thể mất ý thức và hôn mê.
Triệu chứng của hội chứng não gan
Các triệu chứng của hội chứng não gan khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây tổn thương gan và mức độ. Người có hội chứng não gan nhẹ đến trung bình có thể gặp:
- Khó khăn với các cử động tay nhỏ ví dụ như viết chữ;
- Hơi thở có mùi;
- Hay quên, lú lẫn;
- Khó suy nghĩ và tập trung, phán đoán chậm;
- Thay đổi tính cách.
Những người bị hội chứng não gan nặng có thể gặp thêm các triệu chứng khác như:
- Buồn ngủ cực độ;
- Chuyển động chậm chạp;
- Lo lắng;
- Khó khăn trong phát âm;
- Mất khả năng thực hiện các công việc trí óc.
- Run tay, co giật.
Nếu gặp bất kỳ triệu chứng của hội chứng não gan nên được thăm khám và điều trị ngay lập tức.
Phân loại
Có ba loại hội chứng não gan, và năm giai đoạn sau đây:
Loại A
Hội chứng não gan loại A là kết quả của suy gan cấp tính xảy ra khi một người không mắc bệnh gan từ trước gặp phải sự suy giảm nhanh chóng chức năng gan. Sự suy giảm này thường diễn ra trong vài ngày hoặc vài tuần. Nguyên nhân phổ biến nhất của suy gan cấp tính là quá liều acetaminophen. Một số nguyên nhân khác bao gồm:
- Uống nhiều rượu
- Viêm gan
- Bệnh Wilson, một tình trạng di truyền liên quan đến sự tích tụ đồng trong cơ thể.
Loại B
Hội chứng não gan thường xảy ra do shunt cửa-chủ (portosystemic shunt) là tình trạng nối thông giữa tĩnh mạch cửa và tĩnh mạch chủ của tuần hoàn bàng hệ hoặc do phẫu thuật tạo shunt cửa -chủ để làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa. Do đó, một lưu lượng lớn máu từ hệ tiêu hóa vào thẳng hệ tuần hoàn bỏ qua gan là cơ chế chủ yếu của bệnh. Hai nguyên nhân chính gây ra tình trạng này là bẩm sinh và chấn thương.
Loại C
Hội chứng não gan loại C là kết quả của sẹo xơ gan. Xơ gan phát triển trong bệnh gan giai đoạn muộn. Theo thời gian, khi mô xơ ngày càng thay thế mô khỏe mạnh, gan ít có khả năng loại bỏ độc tố khỏi máu và thực hiện các chức năng khác.
Các nhà nghiên cứu ước tính rằng khoảng 70% những người bị xơ gan gặp phải các triệu chứng của hội chứng não gan. Nhiều người có các triệu chứng hội chứng não gan nhẹ có thể tái phát trong suốt cuộc đời. Theo Tổ chức Gan Hoa Kỳ, các nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh xơ gan là:
- Bệnh viêm gan B;
- Viêm gan C;
- Bệnh gan liên quan đến rượu;
- Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
Các giai đoạn của Hội chứng não gan
Theo Tổ chức Gan Hoa Kỳ, có năm giai đoạn của hội chứng não gan. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng của một người quyết định giai đoạn của hội chứng não gan. Năm giai đoạn là:
- Giai đoạn 0: các triệu chứng tối thiểu, có thể liên quan đến sự phối hợp và tập trung
- Giai đoạn 1: các triệu chứng nhẹ, chẳng hạn như mất ngủ và giảm thời gian chú ý
- Giai đoạn 2: các triệu chứng vừa phải như mất trí nhớ và nói chậm
- Giai đoạn 3: các triệu chứng nghiêm trọng, bao gồm thay đổi tính cách, lú lẫn và thờ ơ.
- Giai đoạn 4: Mất ý thức và hôn mê.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Dưới đây là một số nguyên nhân gây tổn thương gan có thể dẫn đến hội chứng não gan:
- Mất nước;
- Mất cân bằng điện giải;
- Dung nạp quá nhiều protein;
- Sử dụng quá liều một số loại thuốc;
- Nhiễm trùng gan;
- Các vấn đề về thận;
- Chấn thương, phẫu thuật.
Những khuyến cáo sau đây có thể giúp bảo vệ gan khỏi bệnh tật và nhiễm trùng, từ đó giúp giảm nguy cơ phát triển hội chứng não gan:
- Tránh uống quá nhiều rượu;
- Tránh thực phẩm nhiều chất béo;
- Duy trì cân nặng hợp lý;
- Rửa tay sạch sau khi đi vệ sinh.
- Không dùng chung kim tiêm;
- Tiêm vắc-xin ngừa viêm gan A và viêm gan B.
Chẩn đoán hội chứng não gan
Chẩn đoán hội chứng não gan qua khám thực thể và thu thấp về các triệu chứng và tiền sử bệnh của người đó. Ngoài ra bác sĩ có thể chỉ định cận lâm sàng để giúp xác định xem các triệu chứng trên có phải là kết quả của hội chứng não gan hay không:
- Xét nghiệm máu: Giúp xác định các tình trạng liên quan đến hội chứng não gan, như nhiễm trùng, xuất huyết, rối loạn chức năng gan hoặc thận và tình trạng gia tăng độc tố trong máu.
- Chẩn đoán hình ảnh: Chụp MRI hoặc CT não có thể giúp bác sĩ xác định các bất thường.
- Điện não đồ: Đo hoạt động điện trong não để xác định những thay đổi liên quan đến hội chứng não gan.
(Hình ảnh chụp cộng hưởng từ MRI)
Điều trị hội chứng não gan
Điều trị cho hội chứng não gan sẽ phụ thuộc vào các yếu tố sau:
- Mức độ nghiêm trọng của hội chứng não gan;
- Các triệu chứng;
- Mức độ nghiêm trọng của tổn thương gan tiềm ẩn;
- Độ tuổi và sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.
Một số phương pháp điều trị sẽ nhắm mục tiêu vào khắc phục nguyên nhân cơ bản của hội chứng não gan có thể bao gồm:
- Thuốc điều trị nhiễm trùng;
- Thuốc hoặc phẫu thuật để kiểm soát chảy máu;
- Ngừng sử dụng thuốc có thể gây ra hội chứng não gan;
- Điều trị bệnh lý thận.
Bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc để giúp giảm nồng độ amoniac và các chất độc khác trong máu. Đối với các phương pháp điều trị khác, những người bị khó thở do hội chứng não gan có thể cần oxy hoặc máy thở. Khi tổn thương gan nặng hoặc bệnh đã gây ra hội chứng não gan nặng có thể phải ghép gan.
Tiên lượng và triển vọng
Người bị hội chứng não gan có cơ hội phục hồi tốt nhất nếu xác định các triệu chứng nhanh chóng và điều trị càng sớm càng tốt.
Điều trị tốt có thể cải thiện tình trạng hội chứng não gan. Tuy nhiên, những người mắc bệnh gan mạn tính hoặc xơ gan có thể trải qua các đợt triệu chứng hội chứng não gan tái phát.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
