Các nguyên nhân khiến pH máu thay đổi

Độ pH sẽ nằm trong khoảng từ 0-14. Các dung dịch trung tính, ví dụ như nước lọc sẽ có pH=7

• Nếu pH < 7: là có tính acid
• Nếu pH > 7: là có tính bazơ.

Mặc dù thang đo này trông có vẻ nhỏ nhưng mỗi bậc của thang đo này sẽ lớn hơn những bậc khác 10 lần. Ví dụ, độ pH = 9 sẽ có tính bazơ cao hơn gấp 10 lần so với độ pH=8. Độ pH bằng 2 sẽ có tính acid cao hơn gấp 10 lần so với độ pH = 3 và có tính acid cao hơn gấp 100 lần so với độ pH = 4.

Độ pH bình thường của máu là bao nhiêu?

pH bình thường của máu nằm trong khoảng từ 7.35 đến 7.45. Điều này có nghĩa là máu sẽ hơi có tính bazơ.

Để dễ so sánh, dịch ở dạ dày có độ pH khoảng 3-5.5. Độ pH thấp sẽ giúp việc tiêu hoá thức ăn và tiêu diệt các vi khuẩn trong dạ dày dễ dàng hơn.

Điều gì làm pH máu thay đổi?

Các vấn đề về sức khoẻ khiến môi trường cơ thể quá acid hoặc quá bazơ thường sẽ ảnh hưởng đến pH của máu. Thay đổi pH của máu có thể là dấu hiệu của một số vấn đề sức khoẻ nguy hiểm, bao gồm:

• Hen suyễn
• Tiểu đường
• Bệnh tim mạch
• Bệnh thận
• Bệnh phổi
• Bệnh gout
• Nhiễm trùng
• Xuất huyết
• Sử dụng quá liều thuốc
• Ngộ độc

Các nguyên nhân khiến pH máu thay đổi

Tăng pH máu: có rất nhiều nguyên nhân làm tăng độ pH của máu. Mắc phải một bệnh nào đó cũng có thể làm tăng tạm thời pH máu. Một số loại thực phẩm cũng có thể làm pH máu tăng lên.

Mất nước

Cơ thể mất quá nhiều nước có thể làm tăng độ pH của máu. Nguyên nhân là vì khi mất nước, bạn đồng thời cũng bị mất các chất điện giải (như muối và các khoáng chất như natri, kali). Các nguyên nhân gây mất nước bao gồm:

• Ra mồ hôi
• Nôn mửa
• Tiêu chảy

Sử dụng các thuốc lợi tiểu và các loại thuốc khác cũng có thể sẽ khiến bạn đi tiểu nhiều và dẫn đến tăng pH máu. Điều trị mất nước bao gồm việc uống nhiều nước và bù điện giải. Các loại đồ uống thể thao đôi khi cũng có thể giúp ích của bạn trong việc bù điện giải. Trong trường hợp này bác sỹ có thể sẽ yêu cầu bạn ngừng sử dụng các loại thuốc gây mất nước.

Các vấn đề về thận

Thận sẽ giúp cơ thể duy trì được trạng thái cân bằng acid và bazơ. Các vấn đề về thận có thể sẽ dẫn đến việc tăng pH máu. Nguyên nhân là do thận sẽ không còn khả năng loại bỏ các chất có tính kiềm ra khỏi nước tiểu và có thể sẽ đưa các chất này ngược trở lại máu, ví dụ như bicarbonate.

Sử dụng bằng thuốc và các phương pháp điều trị khác cũng có thể giúp làm giảm pH máu.

Hạ pH máu

Nhiễm toan máu có thể ảnh hưởng đến các chức năng của tất cả các cơ quan trong cơ thể. Hạ pH máu là tình trạng sức khoẻ phổ biến hơn tăng pH máu. Nhiễm toan máu là một dấu hiệu cho thấy tình trạng sức khoẻ của bạn không được kiểm soát tốt.

Một số vấn đề sức khoẻ có thể khiến nồng độ acid tăng lên trong máu. Các loại acid có thể làm hạ pH máu bao gồm:

• Acid lactic
• Acid keto
• Acid sulphuric
• Acid phosphoric
• Acid hydrochloric
• Acid carbonic

Chế độ ăn

Chế độ ăn không cân bằng có thể làm hạ pH máu tạm thời. Ăn quá ít hoặc đi xa mà không ăn trong thời gian dài có thể làm máu của bạn acid hơn. Tránh ăn các loại thực phẩm gây acid trong cơ thể bao gồm:

• Sữa (sữa bò, phô mai, sữa chua)
• Thịt gia cầm
• Trứng
• Thịt lợn
• Cá
• Các loại ngũ cốc (bột mỳ, bánh mỳ, cơm…)

Hãy duy trì độ pH của cơ thể bằng cách ăn nhiều các thực phẩm có tính kiềm, bao gồm rau tươi và đã nấu chín, trái cây. Tránh các chế độ ăn kiêng hoặc ăn theo phong trào.

Nhiễm toan do tiểu đường

Nếu bạn bị bệnh tiểu đường, máu của bạn có thể sẽ có tính acid hơn nếu lượng đường huyết của bạn không được kiểm soát tốt. Nhiễm toan do tiểu đường sẽ xảy ra khi cơ thể không tạo ra đủ insulin hoặc không sử dụng hiệu quả lượng insulin.

Insulin sẽ giúp chuyển đường từ trong thức ăn vào các tế bào để đốt cháy thành năng lượng.

Nếu insulin không được sử dụng, cơ thể sẽ bắt đầu phá huỷ chất béo dự trữ để tạo năng lượng. Hiện tượng này sẽ tạo ra một chất thải gọi là xeton và gây hạ pH máu.

Gọi cấp cứu ngay nếu lượng đường huyết của bạn tăng trên 300mg/dl, tương đương 16mmol/L.

Đến gặp bác sỹ ngay nếu bạn xuất hiện các triệu chứng sau:

• Khát nhiều
• Thường xuyên đi tiểu
• Mệt mỏi, suy nhược
• Buồn nôn hoặc nôn mửa
• Khó thở
• Hơi thở có mùi
• Đau bụng
• Mất ý thức

Nhiễm toan do tiểu đường là dấu hiệu cho thấy bệnh tiểu đường của bạn không được kiểm soát hoặc điều trị đúng cách. Với một số người, đó là dấu hiệu đầu tiên cho thấy họ bị tiểu đường. Điều trị bệnh tiểu đường (bao gồm dùng thuốc hàng ngày, tiêm insulin và kiểm soát chặt chẽ chế độ ăn uống luyện tập) có thể giúp cân bằng lại pH máu của bạn.

Nhiễm toan chuyển hoá

Hạ pH máu do bệnh thận hoặc suy thận được gọi là tình trạng toan chuyển hoá. Tình trạng này xảy ra khi thận không hoạt động hiệu quả để loại bỏ acid ra khỏi cơ thể và sẽ làm tăng nồng độ acid trong máu và hạ pH máu.

Triệu chứng nhiễm toan chuyển hoá bao gồm:

• Mệt mỏi và suy nhược
• Mất cảm giác ngon miệng
• Buồn nôn và nôn mửa
• Đau đầu
• Tim đập nhanh
• Thở mạnh

Điều trị tình trạng toan chuyển hoá bao gồm việc dùng thuốc để giúp thận hoạt động tốt hơn. Trong những trường hợp nặng, bạn có thể sẽ phải lọc máu hoặc cấy ghép thận.

Nhiễm toan hô hấp

Khi phổi không đủ khả năng loại bỏ carbon dioxide ra khỏi cơ thể đủ nhanh, độ pH máu sẽ bị giảm xuống, tình trạng này được gọi là nhiễm toan hô hấp. Nhiễm toan hô hấp có thể xảy ra khi bạn bị bệnh phổi mãn tính hoặc bệnh phổi nặng, ví dụ như:

• Hen suyễn
• Ngưng thở khi ngủ
• Viêm phế quản
• Viêm phổi
• Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính
• Rối loạn cơ hoành

Những người đã từng trải qua phẫu thuật, béo phì hoặc lạm dụng thuốc ngủ hoặc thuốc giảm đau opioid là những đối tượng có nguy cơ bị nhiễm toan hô hấp.

Trong những trường hợp nhẹ, thận vẫn có khả năng loại bỏ lượng acid thừa trong máu thông qua nước tiểu. Bạn sẽ cần được bổ sung them oxy và thuốc như thuốc giãn phế quản và steroid để giúp phổi làm việc hiệu quả hơn.

Trong những trường hợp nghiêm trọng, đặt nội khí quản và thông khí cơ học sẽ giúp những người nhiễm toan chuyển hoá hít thở dễ dàng hơn và làm tăng độ pH máu trở lại bình thường.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp