Sự khác biệt giữa suy thận cấp tính và mạn tính

Bạn luôn muốn thận ở trạng thái tốt nhất. Thận chịu trách nhiệm lọc chất thải và giữ cân bằng chất lỏng trong cơ thể bạn. Suy thận là khi thận của bạn không hoạt động như bình thường. Suy thận cấp đề cập đến các vấn đề ngắn hạn với chức năng thận. Các bác sĩ sử dụng thuật ngữ tổn thương thận cấp tính.

Suy thận mạn tính có nghĩa là thận của bạn không hoạt động tốt trong vài tháng. Trong hầu hết các trường hợp, bệnh thận mạn tính (CKD) và suy thận mạn tính có nghĩa giống nhau. Trong một số trường hợp, suy thận mạn tính đề cập cụ thể đến những người mắc bệnh thận giai đoạn cuối (ESRD) hoặc bận thận mạn tính giai đoạn 5.

Nguyên nhân gây ra suy thận cấp tính và mạn tính?

Nguyên nhân suy thận cấp tính

Các bác sĩ chia nguyên nhân suy thận cấp thành ba loại: trước thận, nội tại và sau thận.

Nguyên nhân trước thận

Nguyên nhân trước thận là trường hợp bạn không có đủ chất lỏng trong cơ thể hoặc lượng máu đến thận gồm:

• chảy máu mất máu nhiều
• tiêu chảy nặng
• nôn mửa nghiêm trọng
• sốc nhiễm trùng
• sốc phản vệ
• suy tim
• phản ứng với thuốc như: thuốc ức chế men chuyển angiotensin, thuốc chẹn thụ thể angiotensin II

Nguyên nhân tại thận

Đây là những nguyên nhân ảnh hưởng đến khả năng làm việc của thận. Đôi khi các nguyên nhân trước thận có thể dẫn đến các nguyên nhân tại thận nếu thận của bạn không nhận đủ máu và oxy như:

• phản ứng với các loại thuốc như thuốc chống viêm không steroid hoặc amphotericin B
• phản ứng với thuốc nhuộm tương phản
• bệnh lupus

Nguyên nhân sau thận

Nguyên nhân sau thận bao gồm bất cứ điều gì ngăn máu hoặc chất lỏng rời khỏi thận như:

• sỏi thận lớn
• các cục máu đông
• khối u trong hoặc xung quanh bàng quang

Nguyên nhân suy thận mạn

Suy thận cấp có thể dẫn đến suy thận mạn tính nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Suy thận mạn tính thường xảy ra do ảnh hưởng của một hoặc nhiều tình trạng mạn tính như:

• tắc nghẽn trong đường tiết niệu của bạn
• viêm cầu thận mạn tính (viêm thận)
• bệnh tiểu đường
• tăng huyết áp
• bệnh thận đa nang

Các bác sĩ sẽ khuyên bạn nên kiểm soát chặt chẽ các vấn đề sức khỏe này để ngăn ngừa tiến triển thành suy thận mạn tính.

Các triệu chứng của suy thận cấp tính và mạn tính là gì?

Suy thận cấp tính thường gây ra các triệu chứng xảy ra nhanh chóng. Để các bác sĩ coi suy thận là một tình trạng mạn tính, bạn phải trải qua những thay đổi trong khoảng 3 tháng. Suy thận cấp không phải lúc nào cũng gây ra nhiều triệu chứng rõ ràng. Triệu chứng phổ biến nhất mà bạn có thể nhận thấy là sự thay đổi lượng nước tiểu. Thận của bạn lọc nước và chất thải trong cơ thể, vì vậy khi chúng không hoạt động tốt, bạn sẽ đi tiểu ít hơn.

Nếu bạn gặp các triệu chứng sau bạn nên đi kiểm tra:

• Bồn chồn
• Tăng huyết áp
• Co giật
• Sưng phù, đặc biệt là ở bàn chân và bàn tay

Một người bị suy thận mạn tính có thể không biểu hiện triệu chứng cho đến khi chức năng thận của họ giảm xuống dưới 20%. Tại thời điểm này, các triệu chứng sẽ tương tự như suy thận cấp và kèm theo

• ngứa
• miệng có vị kim loại
• co giật cơ và chuột rút
• buồn nôn
• tê và ngứa ran ở bàn tay và bàn chân
• khó ngủ
• sụt cân không rõ nguyên nhân
• nôn

Nếu không được điều trị, chức năng thận của bạn hoạt động ở mức 10% hoặc thấp hơn mức thông thường và cần lọc máu hoặc ghép thận để ngăn ngừa các biến chứng chết người.

Làm thế nào để các bác sĩ chẩn đoán suy thận cấp tính và mạn tính?

Xét nghiệm creatinine là cách tốt nhất để bác sĩ đánh giá chức năng thận của bạn và xác định tình trạng suy thận. Creatinine là một chất thải mà thận của bạn lọc. Nếu có quá nhiều creatinine tích tụ trong máu, điều đó có nghĩa là thận của bạn không hoạt động tốt. Nếu bạn đi tiểu ít hơn, mặc dù vẫn uống cùng một lượng chất lỏng như bình thường, bác sĩ cũng có thể nghi ngờ bạn bị suy thận cấp.

Theo thời gian, suy thận cấp và mạn tính đều có thể gây ra các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng. Thận lọc không chỉ chất lỏng mà còn cả chất điện giải như kali, canxi và phốt pho. Quá nhiều kali trong máu có thể gây hại cho tim mạch.

Vì lý do này, suy thận cấp và mạn tính nếu không được điều trị có thể dẫn đến các vấn đề như:

• loạn nhịp tim
• thiếu máu
• khó thở

Nếu những triệu chứng này xảy ra cùng với bệnh tật hoặc chấn thương, bác sĩ thường nghi ngờ thận của bạn không hoạt động như mong đợi. Để chẩn đoán suy thận mạn tính, bác sĩ sẽ đánh giá các các dấu hiệu tổn thương thận trong 3 tháng trở lên và sử dụng xét nghiệm tốc độ lọc cầu thận (GFR). Đây là một xét nghiệm máu đơn giản có thể đánh giá chức năng thận.

Tốc độ lọc cầu thận GFR dựa trên yếu tố:

• mức độ creatinine
• tuổi
• giới
• cân nặng

GFR thấp hơn có nghĩa là chức năng thận yếu hơn.

Ý nghĩa của tốc độ lọc cầu thận

• Từ 60 trở lên:  Thận của bạn đang hoạt động ở mức bình thường.
• Dưới 60 : Bạn có thể bị suy thận mạn tính nếu chỉ số này duy trì trong 3 tháng trở lên.
• 15 hoặc thấp hơn suy thận mạn tính cần phải lọc máu.

Điều trị suy thận cấp tính và mạn tính

Phương pháp điều trị suy thận cấp tính là giải quyết bất kỳ nguyên nhân nào gây ra lỗi. Một số nguyên nhân như mất nước và mất máu, có thể khắc phục được. Những nguyên nhân khác như tổn thương thận do thuốc hoặc chất độc hại, không thể đảo ngược.

Bác sĩ có thể cung cấp cho bạn một lượng chất lỏng nhất định để xem lượng nước tiểu của bạn có tăng lên không. Nếu các nguyên nhân trước thận dẫn đến suy thận cấp, cơ thể sẽ “phản ứng” và tăng lượng nước tiểu.

Sau khi test chất lỏng, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn ngừng dùng các thuốc gây hại cho thận của bạn. Các bác sĩ cũng có thể kê toa các phương pháp điều trị sau:

• lọc máu để loại bỏ chất lỏng dư thừa và chất điện giải
• điều trị thay thế thận liên tục nếu bạn không thể chạy thận nhân tạo
• thuốc lợi tiểu để ngăn ngừa quá nhiều chất lỏng tích tụ

Càng sớm phát hiện và điều trị suy thận cấp, bạn càng có cơ hội ngăn ngừa tổn thương vĩnh viễn.

Đối với suy thận mạn tính, các phương pháp điều trị là điều trị các bệnh lý nền như huyết áp cao và tiểu đường. Ở bệnhnhân suy thận giai đoạn cuối có thể cần lọc máu hoặc ghép thận.

Tiên lượng những người bị suy thận cấp tính và mạn tính

Suy thận cấp tính là nguyên nhân cơ bản của khoảng 1% trong số tất cả các trường hợp nhập viện ở Hoa Kỳ. Khoảng hai phần ba của tất cả những người trong phòng chăm sóc đặc biệt bị suy thận cấp tính. Hầu hết suy thận cấp có thể phục hồi bằng cách điều trị nguyên nhân cơ bản. Nhưng một số người có thể tiến triển thành suy thận mạn tính. Tình trạng suy thận mạn tính còn có thể ảnh hưởng đến các vấn đề huyết áp, tim mạch và các bệnh mạn tính không lây khác.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp