Xét nghiệm PSA là gì?

Xét nghiệm PSA trong máu có thể phát hiện ung thư tiền liệt tuyến sớm nhưng cũng chưa chắc có thể cứu sống được bạn. Nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng thực ra đúng là như vậy. Rất nhiều trường hợp ung thư tiền liệt tuyến phát triển chậm, do vậy xét nghiệm PSA có thể sẽ cứu sống được một vài người trong khi, một số người khác có thể sẽ phải phẫu thuật hoặc xạ trị không cần thiết và có thể dẫn đến các vấn đề về lâu dài, ví dụ như rối loạn cương dương hoặc tiểu tiện không tự chủ.

Dưới đây là những gì bạn cần biết về xét nghiệm PSA.

PSA thấp là một điều tốt

PSA thấp, thường là dưới 4 nanogram/mL máu cho thấy rằng, nam giới không bị ung thư tiền liệt tuyến. Nhưng, lượng PSA cao hơn theo tuổi và chủng tộc có thể là một dấu hiệu cảnh báo ung thư (PSA cũng có thể sẽ tăng lên một cách tự nhiên theo tuổi). Tuy nhiên, có rất nhiều yếu tố sẽ ảnh hưởng đến lượng PSA, do vậy, chỉ tiến hành xét nghiệm PSA là chưa đủ để chẩn đoán ung thư tiền liệt tuyến. Nếu lượng PSA của bạn tăng cao, bác sỹ có thể sẽ khuyên bạn làm sinh thiết tuyến tiền liệt hoặc tiến hành một số xét nghiệm khác để xác định xem liệu bạn có bị ung thư hay không.

Có thể sẽ có kết quả âm tính giả

Sưng tuyến tiền liệt, nhiễm trùng và mới xuất tinh gần đây là những yếu tố có thể làm tăng lượng PSA. Tuy nhiên, những yếu tố này sẽ không tác động gì đến tình trạng ung thư tiền liệt tuyến cả. Phì lại lành tính tiền liệt tuyến là dạng bệnh phổ biến nhất có thể ảnh hưởng đến nam giới khi về già, cũng có thể làm tăng lượng PSA. Nếu lượng PSA của bạn tăng cao, bác sỹ có thể sẽ nghĩ đến các trường hợp khác, ví dụ như điều trị nhiễm trùng, và sau đó, mới tiến hành xét nghiệm thêm một lần nữa xem kết quả có giảm xuống hay không.

Các yếu tố nguy cơ khác cũng rất quan trọng

Nếu lượng PSA của bạn tăng cao, bác sỹ có thể sẽ xem xét đến các yếu tố nguy cơ khác để quyết định xem, bạn có cần phải làm thêm các xét nghiệm khác hay không. Những yếu tố nguy cơ khác bao gồm chủng tộc(nam giới da đen thường dễ bị ung thư tiền liệt tuyến hơn nam giới da trắng hoặc nam giới gốc La tinh), tuổi (nguy cơ bị ung thư tiền liệt tuyến sẽ tăng dần theo tuổi) và tiền sử gia đình (nam giới có tiền sử gia đinh bị ung thư tiền liệt tuyến sẽ có nguy cơ cao hơn). Tuy nhiên, nếu, các yếu tố nguy cơ của bạn thấp, ví dụ như nếu bạn không có các yếu tố nguy cơ trên, và việc thăm khám thấy rằng bạn không có bất thường gì về tuyến tiền liệt, bác sỹ có thể sẽ không tiến hành làm sinh thiết và chỉ đơn giản là đợi vài tháng nữa và tiến hành xét nghiệm PSA lại xem kết quả có giảm đi hay không.

Đa số các kết quả sinh thiết không chỉ ra tình trạng ung thư

Nếu bạn cần tiến hành sinh thiết, thì đây là một thủ thuật sẽ lấy mẫu mô tuyến tiền liệt của bạn để đem đi xét nghiệm. Khoảng ¾ nam giới tiến hành sinh thiết sau khi xét nghiệm PSA dương tính cho thấy không có dấu hiệu của ung thư, theo kết quả của một nghiên cứu mới đây. Mặt trái của việc tiến hành sinh thiết là sẽ có khoảng 3% số nam giới sẽ bị nhiễm trùng sau khi tiến hành sinh thiết, và điều này khiến rất nhiều nam giới lo ngại.

Các chuyên gia không đồng ý về việc khi nào nên xét nghiệm

Theo Mạng lưới Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ, nam giới nên bắt đầu xét nghiệm PSA khi ở tuổi 40. Nhưng Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ cho rằng, nam giới nên thảo luận về việc tiến hành xét nghiệm PSA với bác sỹ khi ở tuổi 50 (hoặc 40 nếu là nam giới da đen hoặc có tiền sử gia đình). Ngoài ra, một số khuyến cáo khác của Nhóm đặc nhiệm về dịch vụ phòng bệnh của Mỹ, nam giới không cần phải xét nghiệm PSA trừ khi có các dấu hiệu của ung thư tiền liệt tuyến. Tuy nhiên, một số bác sỹ cho rằng, khuyến cáo này có thể là quá muộn.

Xét nghiệm sẽ có ảnh hưởng đến tâm lý của nam giới

Kể cả khi kết quả sinh thiết của bạn cho thấy bạn không bị ung thư, thì bạn vẫn sẽ phải trải qua những tác động nhất định về mặt tâm lý. Một nghiên cứu đã theo dõi nam giới sau 3 tháng nhận được kết quả sinh thiết âm tính và thấy rằng, họ vẫn còn cảm thấy lo lắng về tình trạng ung thư, thậm chí một số nam giới còn có dấu hiệu trầm cảm.

Xét nghiệm PSA có thể không cứu sống được bạn

Lợi ích về mặt cứu sống tính mạng của xét nghiệm PSA có thể sẽ không cao. Năm 2009, một nghiên cứu lớn tại châu Âu chỉ ra rằng, nam giới từ 50-74 tuổi tiến hành xét nghiệm PSA 4 năm/lần sẽ có nguy cơ tử vong vì ung thư tiền liệt tuyến ít hơn khoảng 20% so với nam giới không tiến hành xét nghiệm. Cũng theo kết quả nghiên cứu này, trong vòng 9 năm, thì sẽ có 1/1400 nam giới được cứu sống nhờ xét nghiệm PSA. Tuy nhiên, một nghiên cứu khác cũng được tiến hành trên nam giới Mỹ lại cho thấy, xét nghiệm PSA hàng năm không giúp làm giảm nguy cơ tử vong vì ung thư tiền liệt tuyến. Tuy nhiên, xét nghiệm PSA cũng rất có giá trị. Từ khi xét nghiệm này được thực hiện tại Mỹ, tỷ lệ tử vong vì ung thư tiền liệt tuyến tại đây đã giảm đi đáng kể.

Nam giới khỏe mạnh trên 75 tuổi có thể không phải làm xét nghiệm

Khi ở độ tuổi 65, bạn sẽ cần cân nhắc đến việc tiến hành xét nghiệm PSA ít thường xuyên hơn, nếu bạn là nam giới khỏe mạnh. Mọi người, nếu đã đến tuổi 75 và kết quả xét nghiệm PSA vẫn bình thường thì có thể dừng không cần xét nghiệm. Nam giới cao tuổi sẽ có khả năng sống được lâu hơn nếu phát hiện ung thư tiền liệt tuyến vào thời điểm đó. Một số khuyến cáo khác còn nói rằng, xét nghiệm PSA chỉ nên tiến hành ở những nam giới có kỳ vọng sống được ít nhất thêm 10 năm nữa.

Tỷ lệ tăng PSA rất quan trọng

Bác sỹ có thể sẽ sử dụng tỷ lệ tăng PSA của một nam giới theo thời gian để xác định, liệu có cần làm thêm các xét nghiệm khác hay không. Ví dụ, nam giới tăng PSA trên 0.75ng/mL mỗi năm sẽ cần phải theo dõi thận trong và kiểm soát các khối u nguy cơ thấp, trước khi bắt đầu điều trị.

Quyết định phụ thuộc vào bạn

Quyết định có làm xét nghiệm hay không phụ thuộc hoàn toàn vào bạn. Nếu bạn không lo lắng về tình trạng ung thư tiền liệt tuyến, nhưng bạn lo ngại về các phản ứng phụ của việc làm xét nghiệm và điều trị, thì bạn có thể không xét nghiệm. Mặt khác, nếu bạn biết rõ về những phản ứng phụ này và lo ngại về nguy cơ ung thư tiền liệt tuyến, bạn nên tiến hành xét nghiệm.

Bạn có thể tránh khỏi các biện pháp điều trị không cần thiết

Các bác sỹ ngày nay có thể phát hiện ra các trường hợp nguy cơ thấp tốt hơn so với trước đây. Do vậy, nếu bạn là đối tượng nguy cơ thấp, bạn có thể lựa chọn phương án điều trị là theo dõi thận trọng, tức là sẽ theo dõi khối u chứ không điều trị ngay lập tức. Tuy nhiên, đó cũng là dấu hiệu cảnh báo bạn nên chú ý hơn đến tuyến tiền liệt của mình. Không chỉ có những loại xét nghiệm máu đơn thuần hay sinh thiết, mà kể cả những biện pháp chẩn đoán và điều trị cũng có thể có những nguy cơ đi kèm với những lợi ích nhất định. Và những nguy cơ mà chúng đem lại có thể sẽ khiến bạn khó chịu và còn làm tệ hơn tình trạng hiện tại, do vậy, quyết định như thế nào là phụ thuôc hoàn toàn vào bạn.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP