✴️ Bệnh Crohn (viêm ruột từng vùng): Tổng quan và một số lưu ý

Bệnh Crohn là gì?

Bệnh Crohn còn được gọi là bệnh viêm ruột mạn tính từng vùng. Biểu hiện chủ yếu là gây loét thành trong của ruột non và đại tràng. 

Bệnh Crohn gây tổn thương ở cả ruột non, ruột già, thậm chí còn có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa từ miệng đến đại tràng và cả hậu môn. 

Bệnh Crohn khiến người bệnh mệt mỏi, đai bụng, sút cân nhanh, suy nhược cơ thể, thậm chí biến chứng nặng có thể đe dọa đến tính mạng.

Bệnh Crohn chưa có thuốc đặc trị, nhưng các liệu pháp có thể làm giảm đáng kể các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh, thậm chí mang lại sự thuyên giảm lâu dài và chữa lành chứng viêm. Với việc điều trị, nhiều người bị bệnh crohn có thể hoạt động tốt. 

Nguyên nhân gây nên bệnh Crohn

Hiện nay, các nhà khoa học chưa tìm ra được nguyên nhân chính xác gây bệnh Crohn. Tuy nhiên, họ cũng đưa ra được một vài nguyên nhân có khả năng gây bệnh, gồm:

• Môi trường ô nhiễm: Việc sinh sống ở gần khu công nghiệp, nơi chứa nhiều rác thải hay sử dụng nguồn nước bẩn là nguyên nhân gây nên bệnh Crohn do vi khuẩn từ môi trường xâm nhập vào cơ thể và gây bệnh. Ngoài ra, việc hít phải khói thuốc lá thường xuyên cũng là nguyên nhân gây bệnh;
• Chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống không đảm bảo vệ sinh, không đầy đủ dinh dưỡng khiến cho chức năng của hệ tiêu hóa suy giảm, đồng thời tạo điều kiện tốt cho vi khuẩn tấn công gây bệnh Crohn;
• Suy giảm hệ miễn dịch: Các vi khuẩn có hại xâm nhập và tấn công đường tiêu hóa, làm suy giảm hệ miễn dịch nên sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh;
• Yếu tố di truyền: Các nghiên cứu đã chỉ ra có tới 20% số người mắc bệnh Crohn có tiền sử gia đình mắc bệnh. Vì thế, đây được coi là nguyên nhân cao nhất gây bệnh.

Minh họa bệnh Crohn

Các triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân mắc Crohn

Trong bệnh Crohn, bất kỳ phần nào của ruột non hoặc ruột già của bạn đều có thể liên quan và nó có thể liên tục hoặc có thể bao gồm nhiều đoạn. Ở một số người, bệnh chỉ giới hạn ở đại tràng.

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh Crohn có thể từ nhẹ đến nặng. Chúng thường phát triển dần dần, nhưng đôi khi sẽ đến đột ngột, không báo trước. Bạn cũng có thể có những khoảng thời gian mà bạn không có dấu hiệu hoặc triệu chứng (thuyên giảm).

Khi bệnh đang hoạt động, các dấu hiệu và triệu chứng có thể bao gồm:

• Bệnh tiêu chảy
• Sốt
• Mệt mỏi
• Đau bụng và chuột rút
• Máu trong phân của bạn
• Lở miệng
• Giảm cảm giác thèm ăn và giảm cân
• Đau hoặc chảy dịch gần hoặc xung quanh hậu môn do viêm từ đường hầm vào da (lỗ rò)

Các dấu hiệu và triệu chứng khác những người bị bệnh Crohn nặng cũng có thể gặp phải:

• Viêm da, mắt và khớp
• Viêm gan hoặc đường mật
• Sỏi thận
• Thiếu sắt (thiếu máu)
• Chậm tăng trưởng hoặc phát triển giới tính, ở trẻ em

Phương pháp chẩn đoán bệnh Crohn

Để đưa ra được kết luận chính xác bạn có bị bệnh Crohn hay không, các bác sĩ sẽ áp dụng các biện pháp chẩn đoán gồm:

• Xét nghiệm máu thấy có thiếu máu hoặc nhiễm trùng
• Xét nghiệm phân có máu ẩn trong phân
• Nội soi đại tràng có sinh thiết;
• Chụp CT để xem xét toàn bộ ruột cũng như các mô bên ngoài ruột
• Chụp cộng hưởng từ: đặc biệt hữu dụng để đánh giá lỗ rò quanh vùng hậu môn hoặc ruột non 
• Nội soi viên nang để kiểm tra dấu hiệu của bệnh Crohn.
• Nội soi ruột hỗ trợ bằng bóng sẽ cho phép bác sĩ nhìn sâu hơn vào ruột non, nơi các ống nội soi tiêu chuẩn không tiếp cận được. Kỹ thuật này hữu ích khi nội soi viên nang cho thấy bất thường nhưng chẩn đoán vẫn còn nghi vấn. 

​​​​​​​

Một ca nội soi

Đối tượng có nguy cơ cao mắc Crohn

Bệnh Crohn có thể xảy ra ở mọi đối tượng, không phân biệt giới tính, độ tuổi. Tuy nhiên, nếu bạn nằm trong những nhóm đối tượng dưới đây thì nguy cơ bạn mắc bệnh Crohn sẽ cao hơn những người bình thường khác.

• Tuổi tác: Bệnh Crohn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng khả năng phát triển bệnh nhiều khi còn trẻ. Hầu hết những người phát triển bệnh Crohn được chẩn đoán trước khi họ khoảng 30 tuổi. 
• Dân tộc: Theo nghiên cứu, người da trắng và người gốc Đông Âu sẽ có nguy cơ mắc bệnh Crohn cao hơn nhóm chủng tộc khác. Tuy nhiên hiện nay, tỷ lệ người da đen sống ở Bắc Mỹ và Anh mắc bệnh đang có xu hướng gia tăng;
• Hút thuốc lá: Người thường xuyên hút thuốc hay hít phải khói thuốc lá nhiều sẽ dễ mắc bệnh Crohn. Hơn nữa, khói thuốc cũng khiến tình trạng bệnh dễ trở nặng hơn;
• Tiền sử gia đình: Nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu có người thân như cha mẹ, anh chị, em ruột hoặc con cái mắc bệnh. Cứ 5 người mắc bệnh Crohn thì có 1 người có thành viên gia đình mắc bệnh. 
• Hút thuốc lá: yếu tố nguy cơ quan trọng nhất có thể kiểm soát được để phát triển bệnh Crohn. Hút thuốc cũng dẫn đến bệnh nặng hơn và nguy cơ phải phẫu thuật cao hơn. 
• Môi trường sống: Những người sống ở khu vực ô nhiễm, gần nguồn nước bẩn có nguy cơ cao mắc bệnh Cohn;
• Chế độ ăn: chế độ ăn uống không đảm bảo vệ sinh, không đầy đủ dinh dưỡng khiến cho chức năng của hệ tiêu hóa suy giảm, đồng thời tạo điều kiện tốt cho vi khuẩn tấn công gây bệnh Crohn.
• Sử dụng thuốc: Thuốc chống viêm không steroid như ibuprofen, naproxen  diclofenac và những loại khác. Mặc dù chúng không gây ra bệnh Crohn, nhưng chúng có thể dẫn đến viêm ruột làm cho bệnh Crohn trở nên trầm trọng hơn.

Biến chứng của bệnh Crohn

Bệnh Crohn có thể dẫn đến một hoặc nhiều biến chứng sau: 

• Tắc ruột

Bệnh Crohn có thể ảnh hưởng đến toàn bộ độ dày của thành ruột. Theo thời gian, các phần của ruột có thể bị sẹo và hẹp lại, có thể làm tắc nghẽn ruột và phải phẫu thuật để cắt bỏ phần ruột bị bệnh.

• Loét

Viêm mạn tính có thể dẫn đến loét ở bất cứ vị trí nào của đường tiêu hóa, từ miệng cho đến hậu môn và ở vùng sinh dục. 

• Lỗ rò

Đôi khi vết loét có thể mở rộng hoàn toàn qua thành ruột, tạo ra một lỗ rò – một kết nối bất thường giữa các bộ phận cơ thể khác nhau. Có thể lỗ rò giữa ruột và da của bạn, hoặc giữa ruột và một cơ quan khác. Lỗ rò gần hoặc xung quanh khu vực hậu môn – rò hậu môn là loại phổ biến nhất.

Trong một số trường hợp, lỗ rò có thể bị nhiễm trùng và tạo thành áp xe, có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không được điều trị.

• Nứt hậu môn

Đây là một vết rách nhỏ ở mô lót hậu môn hoặc vùng da xung quanh hậu môn, nơi có thể xảy ra nhiễm trùng. Nó thường liên quan đến việc đại tiện đau và có thể dẫn đến rò hậu môn.

• Suy dinh dưỡng

Bệnh Crohn gây tiêu chảy, đau bụng, chuột rút khiến người bệnh khó ăn uống hoặc ruột không thể hấp thụ đủ chất dinh dưỡng để duy trì sự nuôi dưỡng. Người bệnh còn bị thiếu máu do thiếu sắt hoặc vitamin B12.

• Ung thư đại tràng

Bệnh Crohn có thể ảnh hưởng đến đại tràng và gây ung thư đại tràng. Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo người bị Crohn nên sàng lọc ung thư đại tràng thường xuyên, bắt đầu từ 50 tuổi trở đi.

• Một số biến chứng khác

Bệnh Crohn có thể khiến người bệnh bị loãng xương, viêm khớp, gây bệnh túi mật hoặc gan. Các thuốc điều trị Crohn có thể có tác dụng phụ là làm giảm chức năng của hệ miễn dịch liên quan đến một số bệnh như ung thư hạch, ung thư da.

• Các cục máu đông

Bệnh Crohn làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong tĩnh mạch và động mạch. 

Điều trị bệnh Crohn

Bệnh Crohn là loại bệnh khá nguy hiểm vì chúng gây biến chứng xấu. Chính vì vậy, cần điều trị ngay sau khi được chẩn đoán mắc bệnh. Hiện nay có 3 biện pháp chữa trị được áp dụng phổ biến là điều trị bằng thuốc, thay đổi chế độ ăn uống và phẫu thuật.

Nội khoa

Người bệnh sẽ được chỉ định một số loại thuốc như:

• Thuốc kháng sinh: Nhằm giúp tiêu diệt vi khuẩn có hại cho đường ruột và chữa lành những lỗ rò do biến chứng của bệnh gây ra;
• Thuốc chống viêm: giúp làm giảm triệu chứng viêm của các vết loét xuất hiện ở các vị trí trên đường tiêu hóa;
• Thuốc giảm đau: Người bệnh sẽ gặp phải các cơn đau bụng dữ dội nên được chỉ định dùng thuốc giảm đau;
• Thuốc sắt: Được chỉ định cho những trường hợp bệnh nặng, bị chảy máu đường ruột để ngăn ngừa thiếu máu;
• Bổ sung vitamin B12 để ngăn ngừa thiếu máu.
• Bổ sung canxi và vitamin D: Steroid sẽ được sử dụng để điều trị bệnh Crohn có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh loãng xương, do đó người bệnh cần phải bổ sung canxi và vitamin D. 

Thay đổi chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống ảnh hưởng trực tiếp đến bệnh Crohn và các bệnh khác liên quan đến hệ tiêu hóa. Chính vì vậy, để việc điều trị bệnh đạt hiệu quả cao, người bệnh cần điều chỉnh lại chế độ ăn uống cho phù hợp.

Phẫu thuật

Nếu thay đổi chế độ ăn uống và lối sống, điều trị bằng thuốc hoặc các phương pháp điều trị khác không làm giảm các dấu hiệu và triệu chứng, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật. Gần một nửa số người mắc bệnh Crohn sẽ phải phẫu thuật ít nhất một lần. Tuy nhiên, phẫu thuật không chữa khỏi bệnh Crohn.

Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ phẫu thuật sẽ loại bỏ một phần bị hư hỏng của đường tiêu hóa và sau đó nối lại các phần khỏe mạnh. Phẫu thuật cũng có thể được sử dụng để đóng lỗ rò và dẫn lưu áp xe.

Lợi ích của phẫu thuật đối với bệnh Crohn thường là tạm thời. Bệnh thường tái phát, thường xuyên gần mô nối lại. Cách tốt nhất là tuân theo phẫu thuật kết hợp với thuốc để giảm thiểu nguy cơ tái phát.

​​​​​​​

Thay đổi chế độ ăn uống để bảo vệ đường ruột

Một số lưu ý dành cho bệnh nhân Crohn

Khi bị bệnh Crohn, người bệnh cần điều chỉnh lại chế độ ăn uống, sinh hoạt để giúp hỗ trợ điều trị bệnh cũng như ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng. 

Điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng đầy đủ trong mỗi bữa ăn, nên ăn nhiều rau xanh, trái cây và hạn chế đồ ăn khó tiêu hóa như đồ chiên rán, cay nóng, đồng thời tránh xa rượu bia, chất kích thích;
• Thay vì ăn 2-3 bữa ăn chính trong một ngày, hãy chia nhỏ các bữa ăn để giảm tải gánh nặng cho đường tiêu hóa;
• Đảm bảo uống đủ nước mỗi ngày vì nước có vai trò rất quan trọng đối với sự hoạt động của hệ tiêu hóa nói riêng và sức khỏe tổng thể nói chung;
• Rèn luyện thể dục thể thao thường xuyên để tăng cường sức đề kháng, nâng cao hệ miễn dịch giúp khống chế bệnh tốt hơn;
• Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng, stress kéo dài. Cân bằng thời gian làm việc và nghỉ ngơi để đảm bảo sức khỏe và tinh thần tốt nhất.

Những thực phẩm cần hạn chế

Bệnh nhân Crohn cần hạn chế một số thực phẩm sau:

• Sữa: Bệnh nhân Crohn thường gặp phải tình trạng tiêu chảy, chướng bụng đầy hơi nên người bệnh cần loại bỏ sữa và các chế phẩm từ sữa;
• Thực phẩm chứa nhiều chất béo: Bệnh nhân Crohn tiêu hóa và hấp thụ chất béo rất khó khăn nên hãy hạn chế sử dụng thực phẩm nhiều chất béo như bơ, đồ chiên rán… vì chúng còn có thể khiến tình trạng tiêu chảy nặng hơn;
• Chất xơ: Thực tế, chất xơ rất tốt cho hệ tiêu hóa nhưng với bệnh nhân Crohn, thực phẩm giàu chất xơ có thể khiến cho tình trạng tiêu chảy của bệnh nhân thêm nặng hơn.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp